Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Traktatu z Lizbony zmieniającego Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, sporządzonego w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r.

Tytuł VI – Postanowienia końcowe.
W efekcie dokonanych zmian TUE liczy 53 artykuły. Warto jednak
podkreślić, że mimo podobieństwa nazw niektórych tytułów oraz liczby
artykułów, treść TUE została w znacznej mierze zmieniona.
Zakres regulacyjny TFUE odpowiada obecnemu TWE, z tym że
przejęte zostały zasadnicze zmiany strukturalne, które znajdowały się
w TK. Modyfikacje polegają głównie na tym, że postanowienia
dotyczące PWBiS zostały umieszczone bezpośrednio po
postanowieniach regulujących swobody rynku wewnętrznego. TFUE
dzieli się na siedem części4).
Niewielkie zmiany w TEWEA zostaną dokonane na podstawie
Protokołu nr 2 dołączonego do Traktatu z Lizbony.
2. Zasadnicze etapy negocjacji

4) Część I dotyczy zasad i obejmuje dwa tytuły: Tytuł I (Kategorie i dziedziny kompetencji Unii),
Tytuł II (Postanowienia ogólne);
część II dotyczy niedyskryminacji i obywatelstwa Unii;
część III dotyczy polityk i działania wewnętrznego. Część ta dzieli się na dwadzieścia cztery
tytuły: Tytuł I – rynek wewnętrzny, Tytuł Ia (nowy Tytuł II) – swobodny przepływ towarów,
Tytuł II (nowy Tytuł III) – rolnictwo i rybołówstwo, Tytuł III (nowy Tytuł IV) – swobodny
przepływ osób, usług i kapitału, Tytuł IV (nowy Tytuł V) – przestrzeń wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości, Tytuł V (nowy Tytuł VI) – transport, Tytuł VI (nowy Tytuł
VII) – wspólne reguły w dziedzinie konkurencji, podatków i zbliżenia ustawodawstwa, Tytuł
VII (nowy Tytuł VIII) – polityka gospodarcza i pieniężna, Tytuł VIII (nowy Tytuł IX)
– zatrudnienie, Tytuł IX (nowy Tytuł X) – polityka społeczna, Tytuł X (nowy Tytuł XI)
– Europejski Fundusz Społeczny, Tytuł XI (nowy Tytuł XII) – edukacja, kształcenie
zawodowe, młodzież i sport, Tytuł XII (nowy Tytuł XIII) – kultura, Tytuł XIII (nowy Tytuł XIV)
– zdrowie publiczne, Tytuł XIV (nowy Tytuł XV) – ochrona konsumentów, Tytuł XV (nowy
Tytuł XVI) – sieci transeuropejskie, Tytuł XVI (nowy Tytuł XVII) – przemysł, Tytuł XX (nowy
Tytuł XXI) – energetyka, Tytuł XXI (nowy Tytuł XXII) – turystyka, Tytuł XXII (nowy Tytuł
XXIII) – ochrona ludności i Tytuł XXIII (nowy Tytuł XXIV) – współpraca administracyjna;
część IV dotyczy stowarzyszenia krajów i terytoriów zamorskich;
część V dotyczy działań zewnętrznych Unii. Dzieli się ona na siedem tytułów: Tytuł I
– postanowienia ogólne dotyczące działań zewnętrznych Unii, Tytuł II – Wspólna polityka
handlowa, Tytuł III – współpraca z państwami trzecimi i pomoc humanitarna, Tytuł IV
– środki ograniczające, Tytuł V – umowy międzynarodowe, Tytuł VI – stosunki Unii
z organizacjami międzynarodowymi i państwami trzecimi oraz delegatury Unii i Tytuł VII
– klauzula solidarności;
część VI obejmuje postanowienia instytucjonalne i finansowe; składa się ona z trzech
tytułów: Tytuł I – postanowienia instytucjonalne (w tym tytule zawarte są regulacje dotyczące
poszczególnych instytucji, aktów prawa pochodnego i procedur ich przyjmowania, organów
doradczych Unii oraz EBI), Tytuł II – postanowienia finansowe (zasoby własne Unii,
wieloletnie ramy finansowe, roczny budżet Unii, wykonanie budżetu i absolutorium,
zwalczanie nadużyć finansowych), Tytuł III – wzmocniona współpraca;
część VII zamyka TFUE, zawierając postanowienia ogólne i końcowe.

8
Podpisany dnia 13 grudnia 2007 r. Traktat z Lizbony jest wynikiem
kilkuletniej debaty nad reformą ustrojową UE. Bezpośrednim impulsem do
tej debaty była perspektywa rozszerzenia Unii i wzrostu liczby państw
członkowskich z 15 do 27. Wymagało to poważnej reformy instytucjonalnej.
Kształt tej reformy został przedyskutowany podczas Konferencji
Międzyrządowej 2000 i znalazł wyraz w Traktacie z Nicei (podpisany dnia
26 lutego 2001 r., wszedł w życie dnia 1 lutego 2003 r.). Traktat ten
koncentrował się na stworzeniu warunków instytucjonalnych do finalizacji
rozszerzenia Unii o grupę 12 państw (w tym Polskę).
W dołączonej do Traktatu z Nicei Deklaracji w sprawie przyszłości Unii
państwa członkowskie zapowiedziały kontynuację reformy UE, która miała
koncentrować się zwłaszcza na następujących problemach: uproszczeniu
traktatów stanowiących Unię, wyjaśnieniu podziału kompetencji między
Unię a jej państwa członkowskie, w szczególności zaś w odniesieniu do
zasady pomocniczości, umocnieniu ochrony praw podstawowych w ramach
Unii przez uzgodnienie statusu Karty Praw Podstawowych i umocnieniu
legitymacji demokratycznej UE przez rozszerzenie roli parlamentów
narodowych w sprawach dotyczących UE.
Zagadnienia te zostały następnie sprecyzowane w Deklaracji z Laeken
w sprawie przyszłości Unii Europejskiej, przyjętej podczas spotkania Rady
Europejskiej w Laeken (w dniach 14–15 grudnia 2001 r.). Na podstawie tej
Deklaracji powołano Konwent UE, którego celem było przygotowanie
reformy UE. Rozpoczął on działalność dnia 28 lutego 2002 r., a zakończył
dnia 19 lipca 2003 r. przedłożeniem Radzie Europejskiej projektu „Traktatu
ustanawiającego Konstytucję dla Europy”. Projekt ten był następnie
przedmiotem obrad Konferencji Międzyrządowej 2004, która rozpoczęła się
dnia 4 października 2003 r., a zakończyła podczas spotkania w dniach
17-18 czerwca 2004 r. Podczas obrad tej Konferencji szereg propozycji
zawartych w przedłożonym przez Konwent UE projekcie Traktatu
konstytucyjnego budziło istotne kontrowersje. Uzgodniony ostatecznie
kompromis, różniący się w istotnym zakresie od propozycji zawartych
w projekcie Konwentu UE, znalazł wyraz w podpisanym dnia

29 października 2004 r. Traktacie konstytucyjnym.

9
Ratyfikacja Traktatu konstytucyjnego w państwach członkowskich napotkała
jednak na poważne trudności. Został on ratyfikowany przez 15 państw
członkowskich, a w końcu 2006 r. ratyfikowała go, jako 16 państwo,
Finlandia (dwa nowe państwa członkowskie, tj. Bułgaria i Rumunia,
związałyby się Traktatem konstytucyjnym na mocy Traktatu Akcesyjnego).
Łącznie więc 18 państw członkowskich wyraziło zgodę na związanie się
Traktatem konstytucyjnym. Niemniej, w dwóch państwach założycielskich
Wspólnot – we Francji (dnia 29 maja 2005 r.) i w Niderlandach (dnia
1 czerwca 2005 r.), społeczeństwo w referendach opowiedziało się
przeciwko ratyfikacji Traktatu.
W czerwcu 2005 r. Rada Europejska zaproponowała „okres refleksji”,
w czasie którego we wszystkich państwach członkowskich Unii
Europejskiej, przy udziale instytucji europejskich, przeprowadzić miano
szeroką debatę na temat przyszłości Traktatu konstytucyjnego, która objąć
miała obywateli, przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego, partnerów
społecznych, krajowe parlamenty oraz partie polityczne.
Podsumowanie okresu refleksji nastąpiło na posiedzeniu Rady Europejskiej
w dniach 15-16 czerwca 2006 r., gdzie zdecydowano o przyjęciu tzw.
„podwójnego podejścia” (two-track approach), które umożliwiłoby UE
przezwyciężenie kryzysu. Zakładało ono maksymalne wykorzystanie
możliwości stwarzanych przez istniejące traktaty, przy równoległej realizacji
projektów, które miały odbudować zaufanie opinii publicznej do UE przez
zwiększenie roli parlamentów narodowych, wdrażanie efektywnej polityki
migracji i polityki energetycznej, utworzenie Europejskiego Instytutu
Technologicznego oraz dalsze reformy gospodarcze i dokończenie budowy
Jednolitego Rynku. Szefowie państw i rządów zobowiązali ponadto
Prezydencję niemiecką do przedstawienia Radzie Europejskiej, w pierwszej
połowie 2007 r., sprawozdania, opartego na szeroko zakrojonych
konsultacjach z państwami członkowskimi, które zawierałoby ocenę stanu
dyskusji nad Traktatem konstytucyjnym oraz analizę możliwego rozwoju
wydarzeń.

10
Istotnym krokiem na drodze do kompromisu wokół reformy traktatowej stało
się przyjęcie dnia 25 marca 2007 r., podczas nieformalnego spotkania
szefów państw i rządów w Berlinie, Deklaracji z okazji 50. rocznicy
podpisania Traktatów Rzymskich. W dokumencie znalazło się pośrednie
wezwanie do przyjęcia nowego traktatu do 2009 r.: „(...) dziś, 50 lat po
podpisaniu traktatów rzymskich, razem podejmujemy wyzwanie, aby do
czasu wyborów do Parlamentu Europejskiego w roku 2009 odnowić
wspólny fundament Unii Europejskiej”.
Podczas Prezydencji Republiki Federalnej Niemiec (w pierwszej połowie
2007 r.) toczyły się trudne negocjacje międzyrządowe. Najważniejszym
etapem, prowadzącym do Traktatu z Lizbony, był bez wątpienia kompromis
w sprawie kształtu nowego traktatu rewizyjnego osiągnięty podczas
spotkania Rady Europejskiej w dniach 21-23 czerwca 2007 r., w którym
uczestniczył Prezydent RP, Lech Kaczyński. Podczas tego spotkania
podjęto bowiem decyzje o zwołaniu Konferencji Międzyrządowej oraz
ustalono dla niej mandat. Mandat Konferencji formułował bardzo ambitną
„mapę drogową” (road map). Uzgodniono, że Konferencja ma być zwołana
w lipcu 2007 r., a prace ma zakończyć „w każdym przypadku przed końcem
2007 r.”. Zamierzenia te były realistyczne, mandat przesądzał bowiem
precyzyjnie zasadnicze rozwiązania przyszłego Traktatu reformującego UE.
Konferencja Międzyrządowa, przeprowadzona sprawnie przez Prezydencję
portugalską, była w związku z tym wyjątkowo zwięzła. Rozpoczęła ona
swoje prace dnia 23 lipca 2007 r. na szczeblu ministrów spraw
zagranicznych. Ministrowie spraw zagranicznych podejmowali zagadnienia
wiążące się z Konferencją Międzyrządową podczas nieformalnego
posiedzenia Rady dnia 8 września 2007 r. oraz podczas posiedzenia Rady
ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych dnia 15 października 2007 r.
W ramach Konferencji Międzyrządowej grupa ekspertów prawnych, ściśle
respektując postanowienia mandatu, ustaliła szczegółowe postanowienia
Traktatu. Natomiast nieliczne problemy o charakterze politycznym, po ich
uprzednim przedyskutowaniu przez ministrów spraw zagranicznych, zostały
rozstrzygnięte na najwyższym szczeblu przez szefów państw lub rządów

11
podczas spotkania Rady Europejskiej w dniach 18-19 października 2007 r.,
kiedy to wstępnie zatwierdzono tekst nowego traktatu.
Uzgodniony traktat podpisano dnia 13 grudnia 2007 r. w Lizbonie.
W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej Traktat został podpisany przez
Prezesa Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej Donalda Tuska oraz
Ministra Spraw Zagranicznych Radosława Sikorskiego w obecności
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego.

3. Traktat z Lizbony a Traktat konstytucyjny
Traktat z Lizbony przejmuje część propozycji, jakie znalazły wyraz

w Traktacie konstytucyjnym. Traktat ten bowiem, mimo że nie wszedł
w życie, zawierał rozwiązania przyjęte w toku kilkuletnich negocjacji, które
stanowiły pewien wspólny mianownik poglądów państw członkowskich co
do zakresu reformy ustrojowej UE, o czym świadczy fakt, że do końca
2006 r. TK został ratyfikowany przez 18 państw. Proponowane w Traktacie
konstytucyjnym rozwiązania zostały poddane wnikliwej weryfikacji
politycznej w toku „okresu refleksji” (2005-2006), a podczas negocjacji
prowadzących do ustalenia treści Traktatu z Lizbony wprowadzono do tych
propozycji szereg ważnych modyfikacji.
Do modyfikacji tych należy zaliczyć przede wszystkim uzgodnienie

w mandacie Konferencji Międzyrządowej, że nowe TUE i TFUE „nie będą
miały charakteru konstytucyjnego”5). „Dekonstytucjonalizacja” ta objęła nie
tylko zmianę formy traktatu rewizyjnego (powrót do tradycyjnej metody
zmian traktatów), lecz również znalazła wyraz w:
– rezygnacji w tekstach obu traktatów (TUE i TFUE) z terminu
„konstytucja”,
– zmianie nazwy „Ministra Spraw Zagranicznych Unii” na „Wysokiego
Przedstawiciela do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa”,

5) Zob. punkt 3 Załącznika I do Konkluzji Prezydencji przyjętych podczas spotkania Rady Europejskiej
w dniach 21-23 czerwca 2007 r.

12