Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy

Druk nr 666


Warszawa, 22 czerwca 2012 r.
SEJM

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja




Pani

Ewa Kopacz

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej


Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani
posłowie wnoszą projekt ustawy:


- o zmianie ustawy - Kodeks pracy.


Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy
upoważniamy pana posła Armanda Kamila Ryfińskiego.



(-) Maciej Banaszak; (-) Piotr
Paweł Bauć; (-) Robert Biedroń;
(-) Bartłomiej Bodio; (-) Jerzy Borkowski; (-) Artur Bramora; (-) Jan
Cedzyński; (-) Piotr Chmielowski; (-) Artur Dębski; (-) Marek Domaracki;
(-) Dariusz Cezar Dziadzio; (-) Wincenty Elsner; (-) Artur Górczyński;
(-) Anna Grodzka; (-) Michał
Kabaciński; (-) Adam Kępiński;
(-) Krzysztof Kłosowski; (-) Henryk Kmiecik; (-) Sławomir Kopyciński;
(-) Roman Kotliński; (-) Jacek Kwiatkowski; (-) Andrzej Lewandowski;
(-) Tomasz Makowski; (-) Małgorzata Marcinkiewicz; (-) Maciej Mroczek;
(-) Jacek Najder; (-) Wanda Nowicka; (-) Michał Tomasz Pacholski;
(-) Janusz Palikot; (-) Wojciech Penkalski; (-) Andrzej Piątak; (-) Zofia
Popiołek; (-) Marek Poznański; (-) Andrzej Rozenek; (-) Adam Rybakowicz;
(-) Armand Kamil Ryfiński; (-) Paweł Sajak; (-) Marek Stolarski; (-) Halina
Szymiec-Raczyńska; (-) Maciej Wydrzyński.
Projekt

U S T A W A
z dnia
o zmianie ustawy – Kodeks pracy


Art. 1. W ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94,
z późn. zm.1) wprowadza się następujące zmiany:

1)
art. 182³ § 1 otrzymuje brzmienie:
„Pracownik - ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 8
tygodni, nie dłużej jednak niż:

1) do ukończenia przez dziecko 2 roku życia albo
2) do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego
przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku
dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do
ukończenia przez nie 10 roku życia.”

2)
w art. 182³ dodaje się § 4 w brzmieniu:
„Urlop ojcowski w wymiarze określonym w art. 182³ § 1 może zostać przez pracownika-
ojca podzielony na dwie części, przy czym jedna z części nie może być krótsza niż 2
tygodnie.”

3)
w art. 182³ dodaje się § 5 w brzmieniu:
„Urlop ojcowski w wymiarze określonym w art. 182³ § 1 nie może zostać przez pracownika -
ojca wykorzystany w tym samym czasie, co urlop macierzyński.”

Art. 2. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2013 r.


1


U Z A S A D N I E N I E

Od dnia 1 stycznia 2010 r. na mocy nowelizacji Kodeksu pracy z dnia 6 grudnia 2008 r.
wprowadzone zostało nowe uprawnienie w postaci urlopu ojcowskiego. W 2010 r. i 2011 r.
jego wymiar wynosił tydzień. Od 2012 r. wymiar urlopu ojcowskiego wynosi dwa tygodnie,
tj. czternaście dni kalendarzowych. Do urlopu wliczone są zatem soboty, niedziele oraz
przypadające w tym czasie inne dni wolne od pracy. Wedle obowiązujących obecnie
przepisów urlopu ojcowskiego w obowiązującym wymiarze dwóch tygodni nie można dzielić
na części. Liczba pojedynczych urlopów ojcowskich jest niezależna od urodzenia przez
kobietę większej liczby dzieci przy jednym porodzie.

Według danych ZUS, w pierwszym kwartale 2010 r. urlop ojcowski wykorzystało nieco
ponad trzy tysiące ojców, ale już dwa lata później – siedem tysięcy. Jednocześnie najnowsze
badania wykazują, że ponad połowa Polaków uważa, że urlop ojcowski powinien zostać
wydłużony, zaś obecna niechęć do brania urlopów ojcowskich bierze się z obyczajowego
konserwatyzmu i tradycyjnego podziału ról społecznych, według którego to wyłącznie
kobieta zajmuje się dzieckiem, ale także wynika z niechęci pracodawców do udzielania
takiego urlopu. Mimo to zdecydowana większość społeczeństwa opowiada się za
wydłużeniem urlopu ojcowskiego, który zdaniem badanych poprawi stosunki ojca z
dzieckiem, a także pozytywnie wpłynie na relacje w małżeństwie. Stworzenie odpowiednich
ram prawnych w tym zakresie stanowi odpowiedź na postulaty stawiane przez społeczeństwo.

Nowa sytuacja prawna niewątpliwie przyczyni się do pozytywnych zmian w relacjach
partnerskich dotyczących pogodzenia obowiązków rodzinnych i zawodowych. Wydłużenie
urlopu ojcowskiego pozwoli na nawiązanie bliskich więzi emocjonalnych z dzieckiem.
Wzmocnienie tych więzi wpłynie pozytywnie na stosunki zarówno ojca z dzieckiem, jak i
wzajemne relacje rodziców dziecka, a także umożliwi przełamanie nierównego podziału
obowiązków w rodzinie. Wdrożenie projektowanego rozwiązania stanowi swego rodzaju
zachętę systemową dla pracodawców i pracowników do wzmocnienia przekonania, że bycie
ojcem i opiekowanie się przez niego dzieckiem jest tak samo ważne, jak wychowywanie
dziecka przez matkę. Jednocześnie przebywanie ojca z dzieckiem pozwala kobiecie wrócić do
aktywności zawodowej, co stanowi istotny krok naprzód w eliminowaniu barier stawianych
2

często przez pracodawców, którzy niechętnie akceptują zamierzenia dotyczące planowania
potomstwa.

Projektowana nowelizacja ma na celu przede wszystkim wydłużenie wymiaru urlopu
ojcowskiego z obowiązujących obecnie dwóch do ośmiu tygodni. Zwiększenie wymiaru
urlopu ojcowskiego pociąga za sobą potrzebę zobligowania pracodawcy do udzielenia urlopu
także ojcu dziecka. Istotną różnicą pomiędzy projektowaną regulacją a obowiązującym
stanem prawnym jest to, że wykorzystanie urlopu ojcowskiego nie może odbyć się w tym
samym czasie, co urlopu macierzyńskiego. Rozwiązanie takie ma na celu umożliwienie matce
dziecka powrót do pracy i stanowi faktyczne umożliwienie połączenia aktywności zawodowej
z wychowywaniem dzieci. Rodzice bowiem mieliby możliwość dzielenia między sobą urlopu
macierzyńskiego i ojcowskiego, co pozwala na pracę jednego z rodziców z jednoczesnym
wychowywaniem dziecka w najbardziej wymagającym okresie jego życia przez drugiego
rodzica. Jednocześnie zagwarantowałoby, że to właśnie ojciec zajmowałby się dzieckiem, a
nie matka, co prawdopodobnie miałoby miejsce, gdyby oboje rodzice byli w domu w tym
samym czasie.

Zmiana w zakresie urlopu ojcowskiego wydaje się być konieczna wobec opracowanych przez
GUS prognoz demograficznych wskazujących na tendencję spadkową w zakresie liczby
urodzeń w Polsce, a zatem wydłużenie tego urlopu mogłoby powstrzymać dalszy spadek
liczby urodzeń. Istniejąca sytuacja prowadzi bowiem do istotnych zmian w strukturze
ludności Polski, czego przejawem jest również niedawne uchwalenie podniesienia wieku
emerytalnego dla kobiet i mężczyzn.

Według prognozy demograficznej GUS liczba mieszkańców Polski będzie maleć, a ponadto
kobiety coraz później decydują się na macierzyństwo. Spowodowane jest to m.in. tym, że
kobiety nie chcą rezygnować z kariery zawodowej, a macierzyństwo bardzo często wiąże się
z wycofaniem się z rynku pracy w pierwszych latach życia dziecka, zaś powrót do aktywności
zawodowej następuje dopiero z chwilą osiągnięcia przez dziecko wieku przedszkolnego.
Dlatego też istnieje potrzeba takiej zmiany istniejących uregulowań prawnych, które pozwolą
kobietom szybciej wrócić do pracy, a tym samym umożliwić im kontynuację kariery
zawodowej. Jedną z głównym przyczyn odkładania decyzji o macierzyństwie, czy wręcz
rezygnacji z posiadania dzieci są trudności w pogodzeniu życia rodzinnego z zawodowym, a
także obawa przed utratą pracy w związku z wykonywaniem obowiązków związanych z
3

rodzicielstwem. Celem projektowanej nowelizacji jest doprowadzenie do zmiany tej
niekorzystnej tendencji poprzez bardziej wyrównany podział obowiązków rodzinnych
pomiędzy oboje rodziców.

Nowelizacja ma za zadanie sprzyjać łączeniu pracy zawodowej z życiem rodzinnym.
Wprowadzenie wydłużonego urlopu ojcowskiego ma ułatwić matce dziecka wcześniejszy
powrót do pracy przy jednoczesnym umacnianiu więzi rodzicielskich dziecka z drugim
rodzicem. Służyć ma również temu zaproponowany w projekcie ustawy zakaz dzielenia
urlopu ojcowskiego na mniejsze części. Możliwe jest bowiem skorzystanie z urlopu
ojcowskiego w wymiarze nie krótszym niż dwa tygodnie (czternaście dni kalendarzowych
niezależnie od przypadających w tym czasie innych dni wolnych od pracy i świąt).

Zgodnie z projektowaną nowelizacją prawo do urlopu ojcowskiego przysługuje również
ojcom przysposabiającym dziecko, o ile nie ukończyło ono siódmego roku życia, a w
przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie
dłużej niż do ukończenia przez nie dziesiątego roku życia. Przy czym projekt ustawy
przewiduje, poza wymogami określonymi w zdaniu poprzednim, wydłużenie możliwości
skorzystania z przysługującego urlopu ojcowskiego do upływu dwudziestu czterech miesięcy
od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie. Zmiana ta ma
również na celu nawiązanie więzi ojcowskich z adoptowanym dzieckiem w czasie, kiedy
matka dziecka nie korzysta z urlopu macierzyńskiego.

W tym przypadku urlop ojcowski również nie jest obowiązkowy, ale musi zostać
wykorzystany w ciągu dwóch lat od uprawomocnienia się postanowienia orzekającego
przysposobienie. Ma to na celu zapewnienie rodzicom zarówno biologicznym, jak i prawnym
identyczny zakres ochrony w czasie pełnienia funkcji rodzicielskich. Procedura sądowa
związana z uzyskaniem prawomocnego postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka
jest bardzo często procesem długotrwałym. Stąd też wydłużenie okresu, w którym adopcyjny
ojciec mógłby skorzystać z urlopu ojcowskiego jest warunkiem zachowania zasady równości
między rodzicami biologicznymi i adopcyjnymi, a biorąc pod uwagę fakt, iż urlop
macierzyński nie może być wykorzystany w tym samym, co urlop ojcowski, zasadnym jest
wydłużenie również czasu (z dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy od uprawomocnienia
się postanowienia orzekającego przysposobienie), w którym adopcyjny ojciec może
skorzystać z przysługującego mu uprawnienia.
4