Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Podmioty, na które oddziałuje akt normatywny
Przedmiotowy akt normatywny będzie oddziaływał na osoby fizyczne uzyskujące
dochody opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych wychowujące
jedno dziecko, których dochody przekraczają górną granicę pierwszego przedziału skali
podatkowej, podatników wychowujących troje i więcej dzieci, podatników
korzystających z 50% kosztów uzyskania przychodów, podatników korzystających
dotychczas z tzw. ulgi na Internet.
2. Konsultacje społeczne
Przedmiotowy projekt przekazano do konsultacji społecznych z
następującymi
partnerami społecznymi: Stowarzyszenie Autorów Zaiks, Związek Polskich Artystów
Plastyków, Związek Artystów Wykonawców, Związek Polskich Artystów Fotografików,
Stowarzyszenie Polskich Artystów Muzyków, Związek Artystów Scen Polskich,
Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich, Stowarzyszenie Dziennikarzy Rzeczypospolitej
Polskiej, Katolickie Stowarzyszenie Dziennikarzy, Konferencja Rektorów Akademickich
Szkół Polskich (KRASP), Business Centre Club, Pracodawcy RP, Polska Konfederacja
Pracodawców Prywatnych „Lewiatan”, Krajowa Rada Doradców Podatkowych,
Narodowy Bank Polski, NSZZ „Solidarność”, Ogólnopolskie Porozumienie Związków
Zawodowych, Stowarzyszenie Filmowców Polskich, Krajowa Izba Producentów
Audiowizualnych, Związek Zawodowy Twórców Kultury, Porozumienie „Łazienki
Królewskie”, Stowarzyszenie Architektów Polskich, Polskie Stowarzyszenie Jazzowe,
Stowarzyszenie Muzyków Rozrywkowych STOMUR, Stowarzyszenie Tłumaczy
Polskich, Związek Literatów Polskich, Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, Stowarzyszenie
Autorów i Wydawców „Polska Książka”, Związek Zawodowy Aktorów Polskich,
Stowarzyszenie Tłumaczy Audiowizualnych STAW, Związek Rzemiosła Polskiego,
Forum Związków Zawodowych.
Uwagi zgłosili:
Business Centre Club (BBC)
BBC pozytywnie ustosunkował się do kierunku zaproponowanych zmian w ustawie
o podatku dochodowym od osób fizycznych.
15
W zakresie propozycji dotyczących ulgi na dzieci zasugerował rozważenie możliwości
zlikwidowania w ogóle ulgi dla rodzin z jednym dzieckiem i przeznaczenie uzyskanych
w ten sposób środków na zaspokojenie potrzeb rodzin wielodzietnych.
Odnosząc się do tej uwagi, zauważyć należy, iż w obecnych uwarunkowaniach
ekonomicznych system podatkowy powinien wspierać przede wszystkim rodziny
znajdujące się w trudnej sytuacji finansowej, nawet jeżeli posiadają tylko jedno dziecko
oraz z uwagi na niekorzystną sytuację demograficzną także rodziny wielodzietne.
W konsekwencji całkowita likwidacja ulgi dla podatników (rodzin) wychowujących
jedno dziecko nie jest obecnie rozważana.
Ogólnopolskie Porozumienie Zawiązków Zawodowych (OPZZ)
OPZZ negatywnie zaopiniowało projekt nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od
osób fizycznych.
Likwidacja ulgi internetowej
W opinii stwierdzono, że wprowadzenie w 2005 r. ulgi na Internet zwiększyło
zainteresowanie gospodarstw domowych inwestycjami w rozwój i postęp i przyczyniło
się w sposób znaczący do wzrostu liczby podatników korzystających z Internetu. Mimo
tego wzrostu Polska nadal plasuje się poniżej średniej europejskiej (w Szwecji dostęp do
szerokopasmowego Internetu posiada blisko 90% gospodarstw domowych).
W ocenie OPZZ propozycja rządu spowoduje osłabienie dynamiki dostosowania się do
zmian, w tym zmian na rynku pracy. Ulga internetowa ułatwia dostęp do nowych
technologii, dzięki którym obywatele uzyskują możliwość kształcenia się i znalezienia
zatrudnienia. Jest to także wsparcie procesu cyfryzacji wyrównującego tempo rozwoju
regionów i pomagającego walczyć z wykluczeniem społecznym i cyfrowym. Położenie
przez rząd nacisku na informatyzację społeczeństwa i administracji publicznej powinno
uwzględniać to, że Internet nie jest powszechny w całej Polsce, a jego koszty są nadal
relatywnie wysokie.
W ocenie OPZZ ostatnie protesty społeczne wywołane brakiem konsultacji społecznych
dokumentu ACTA spowodowały, że rząd – wyciągając wnioski z możliwych do
przewidzenia skutków wzrostu zainteresowania siecią Internet – ma zamiar planowo,
za pomocą instrumentów fiskalnych, ten dostęp społeczeństwu ograniczyć.

16
Koszty uzyskania przychodów
OPZZ zauważa, że zaproponowana zmiana jest niezasadna i zmierza do pogorszenia
sytuacji prawnej artystów i twórców, wskazując, iż:
–
jest to kolejny cios w polską kulturę, wynalazczość czy innowacyjność, w imię
doraźnego efektu budżetowego,
– nie dostrzega się, że obecne dochody twórców nie wynikają z jakiegokolwiek
uprzywilejowania, że rosną koszty prowadzonej przez nich działalności, w tym
także działalności o charakterze naukowym,
– zaproponowane
rozwiązanie zniechęci do prowadzenia działalności twórczej oraz
do angażowania się w działalność kulturalną i naukową.
Zmiany w uldze prorodzinnej
W ocenie OPZZ propozycja nie dotyka istoty problemu, który związany jest
z technicznym aspektem korzystania z ulgi, pozostającym bez zmian. Zaproponowane
rozwiązanie nie poprawi, wbrew założeniom projektu ustawy, sytuacji podatników
o najniższych dochodach. Wskazano także, iż nie wszyscy podatnicy mogą skorzystać
z pełnego odliczenia ulgi z uwagi na osiągane dochody, a przedstawione propozycje nie
rozwiążą problemu rodzin wielodzietnych o niskich dochodach. Zdaniem OPZZ
potrzebna jest kompleksowa polityka prorodzinna, a nie doraźne środki.
W opinii podkreślono także, że zmiany w zakresie przedmiotowej ulgi skorelowane
z likwidacją ulgi internetowej uderzą dodatkowo w rodziny, ponieważ z ulgi z tytułu
użytkowania sieci Internet najczęściej korzystają rodziny mające dzieci.
Wskazano także, że polski system podatkowy nie ma charakteru prorodzinnego, mimo że
państwo powinno pomagać rodzinie, o czym stanowi art. 71 Konstytucji RP.
Nielicznymi rozwiązaniami podatkowymi wspierającymi rodzinę są: możliwość
wspólnego opodatkowania dochodów małżeństwa oraz osób samotnie wychowujących
dzieci. Rozwiązania te z pewnością należy uznać za ważne, ale niewystarczające
w kontekście skali ubóstwa i wykluczenia społecznego w Polsce. W ocenie OPZZ
priorytetowym celem rządu powinno być zmniejszenie obciążeń podatkowych rodzin
o najniższych dochodach, po to, aby posiadanie dzieci nie wiązało się z zagrożeniem
ubóstwem. W tym celu niezbędne są zmiany w systemie podatkowym, ale o charakterze
systemowym, o co od wielu lat postuluje OPZZ. Powinno się je wzmocnić innymi
rozwiązaniami z zakresu polityki społecznej, a przyjęty mechanizm ukierunkować na
17
pomoc najmniej zarabiającym podatnikom. Zdaniem OPZZ pomoc państwa powinna być
adresowana do rodzin najuboższych, spełniających określone kryteria dochodowe. Nie
gwarantują tego proponowane rozwiązania. Należy mieć ponadto na uwadze, że samo
wprowadzenie zmian w uldze na dzieci nie jest wystarczającą zachętą do powiększania
rodziny. Istotne są przede wszystkim: trwały wzrost gospodarczy, stabilna sytuacja
zawodowa rodziców (ograniczenie tzw. „umów śmieciowych”) oraz przyjazne
pracownikom środowisko pracy. W opinii OPZZ wskazano, że w badaniach dotyczących
przyczyn spadku współczynnika dzietności kobiety bardzo często wskazują jako
negatywną przesłankę do macierzyństwa trudność w powrocie do pracy po urodzeniu
dziecka. Zadaniem państwa jest stworzenie otoczenia prawnego i faktycznego
sprzyjającego rodzicielstwu w sposób kompleksowy. Ułatwienie rodzicom połączenia
obowiązków wychowawczych z obowiązkami wynikającymi z pracy zwiększy liczbę
kobiet czynnych zawodowo, zmniejszy transfery socjalne i poprawi sytuację materialną
rodzin.
OPZZ negatywnie odnosi się do propozycji nieuznawania za osoby pozostające
w związku małżeńskim osób pozbawionych wolności. W ocenie OPZZ zaproponowana
w projekcie definicja podatnika pozostającego w związku małżeńskim nie uwzględnia
już istniejących rozwiązań zawartych w prawie cywilnym i tworzy dodatkową regulację
i definicję.
Odnosząc się do zgłoszonych uwag, należy zauważyć, iż przypisywanie ulgom
w podatku dochodowym od osób fizycznych stymulującej roli przy podejmowaniu przez
podatników życiowych decyzji wydaje się nieuzasadnione. Ulgi podatkowe stanowią
instrument polityki podatkowej państwa mający wspierać podjęte przez podatników
decyzje.
Ustosunkowując się do uwagi dotyczącej ulgi na Internet, należy jeszcze raz podkreślić,
iż została ona wprowadzona z dniem 1 stycznia 2005 r., a jej pierwotny cel – polegający
na złagodzeniu skutków opodatkowania usług dostępu do Internetu według 22% stawki
podatku VAT wynikającej z konieczności dostosowania przepisów prawa krajowego do
wymogów prawa wspólnotowego – został już zrealizowany.
Propozycja likwidacji przedmiotowej ulgi była poprzedzona głęboką analizą opartą na
badaniach Głównego Urzędu Statystycznego.
Z danych GUS wynika, że liczba korzystających z Internetu stale wzrasta. W 2004 r.
dostęp do sieci Internet posiadało 26% gospodarstw domowych. Od 2004 r. przybyło
2,7 mln gospodarstw domowych mających możliwość korzystania z Internetu. W 2008 r.
18
łączna liczba takich gospodarstw zbliżyła się do 6 mln (48% populacji). Największy
odsetek gospodarstw domowych z dostępem do Internetu to gospodarstwa domowe
z dziećmi (61% w 2008 r.) oraz gospodarstwa domowe położone w dużych miastach
(56% w 2008 r.). Na obszarach wiejskich w 2008 r. co trzecie gospodarstwo domowe
posiadało dostęp do sieci Internet, niemniej odsetek tych gospodarstw cechuje
największa dynamika wzrostu (w 2004 r. było to zaledwie 15% gospodarstw
domowych).
Za całkowicie nieuprawniony należy także uznać podniesiony argument, iż propozycja
likwidacji ulgi jest wynikiem protestów społecznych wywołanych brakiem konsultacji
społecznych dokumentu ACTA i jej celem jest ograniczenie społeczeństwu dostępu do
sieci Internet. Należy zauważać, iż omawiana zmiana przedstawiona została w expose
Prezesa Rady Ministrów wygłoszonym w dniu 18 listopada 2011 r., natomiast protesty
społeczne, o których mowa w opinii OPZZ, miały miejsce w bieżącym roku.
W zakresie uwagi dotyczącej stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów dla
twórców należy zauważyć, że zaproponowane zmiany nie likwidują, lecz jedynie
ograniczają ich wysokości do kwoty 42.764 zł.
To ograniczenie nie będzie jednak dotyczyć 97% podatników korzystających z 50%
kosztów uzyskania przychodów, zatem dla tej grupy podatników sytuacja
prawnopodatkowa pozostanie bez zmian. Z analizy zeznań podatkowych za 2010 r.
wynika bowiem, iż ok. 17 tysięcy podatników, co stanowi zaledwie 3% podatników,
uzyskujących przychody, do których mają zastosowanie 50% koszty uzyskania
przychodów, wykazało koszty z tego tytułu wyższe od wprowadzonego limitu. rednie
roczne koszty na podatnika tej grupy wyniosły ok. 78 tys. zł.
Podkreślenia wymaga również, iż dla tej grupy podatników proponowana nowelizacja
nie przewiduje zmiany w zakresie stosowania kosztów faktycznie poniesionych. Zgodnie
bowiem z obowiązującymi przepisami, jeżeli podatnik udowodni, że koszty uzyskania
przychodów były wyższe niż wynikające z 50% normy, to przyjmuje się koszty
w wysokości faktycznie poniesionych (art. 22 ust. 10 ustawy PIT). Prawo to nie jest
ograniczone żadnym limitem.
Ustosunkowując się do uwagi OPZZ w zakresie ulgi na dzieci, należy jeszcze raz
podkreślić, że stanowi ona tylko jeden z wielu elementów polityki prorodzinnej. Z tego
instrumentu wsparcia mogą skorzystać jedynie podatnicy podatku dochodowego i to
tylko opodatkowani według skali podatkowej (z ulgi nie korzystają rolnicy, podatnicy
19