Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o statystyce publicznej oraz niektórych innych ustaw

dotyczących statystyki europejskiej i odchodzenia od obciążenia respondentów
obowiązkami statystycznymi na rzecz wykorzystywania w jak najszerszym zakresie
danych zebranych dla celów administracyjnych. Kwestię tę reguluje ww.
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 223/2009 z dnia 11 marca
2009 r. w sprawie statystyki europejskiej. W pracach nad nowelizacją zwrócono też
uwagę na zaawansowanie prac Komisji Europejskiej i Rady dotyczących projektu
nowego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego oraz Rady w sprawie ochrony osób
fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i swobodnym przepływem
takich danych (ogólne rozporządzenie o ochronie danych), które ma zastąpić aktualnie
obowiązującą dyrektywę nr 95/46/WE Parlamentu i Rady z dnia 24 października
1995 r. regulującą materię ochrony danych osobowych. W preambule do projektu nowej
regulacji podkreśla się, że nadszedł czas, aby stworzyć silniejsze i bardziej spójne ramy
ochrony danych w UE, poparte zdecydowanym egzekwowaniem i zapewniające
osobom fizycznym kontrolę nad ich własnymi danymi oraz wzmacniające pewność
prawną i praktyczną dla organów publicznych.
W projekcie tym podkreśla się, że art. 16 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej ustanawia zasadę, zgodnie z którą każda osoba ma prawo do ochrony
danych osobowych. W Karcie praw podstawowych UE w art. 8 wpisano ochronę
danych osobowych również jako jedno z praw podstawowych. Przygotowując zmianę
ustawy o statystyce publicznej, zwrócono też szczególną uwagę na wyrok Trybunału
Sprawiedliwości UE z dnia 9 listopada 2010 r. wydany w połączonych sprawach
C-92/09 i C-93/09, w którym Trybunał podkreślił, że „prawo do ochrony danych
osobowych nie jest prawem absolutnym i powinno być analizowane w kontekście
funkcji jaką pełni w społeczeństwie”. Jak podkreślono w uzasadnieniu przywołanego
projektu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady: „… można ograniczyć
korzystanie z prawa do ochrony danych o ile takie ograniczenia są przewidziane
prawem i respektują istotę praw i wolności, i o ile są one konieczne i rzeczywiście
odpowiadają celom interesu ogólnego uznawanym przez Unię Europejską lub
potrzebom ochrony praw i wolności innych osób”.
W projektowanej zmianie ustawy o statystyce publicznej potraktowano te stwierdzenia
jako wytyczne rozwiązań, których celem jest pogodzenie interesu publicznego
z ochroną praw i wolności osób. Stąd, oprócz ogólnych zasad zawartych w rozdziale 1,
5
całość problematyki związanej z przetwarzaniem danych osobowych dla celów
statystycznych zamieszczono w odrębnym rozdziale 4a.
Dodany w art. 1 pkt 24 rozdział 4a ma na celu stworzenie kompleksowej regulacji
związanej z przetwarzaniem przez służby statystyki publicznej, w ramach ustawowo
wykonywanych zadań, danych osobowych, przy czym w art. 35a ujęte zostały
następująco ogólne zasady przetwarzania danych osobowych:
– służby statystyki publicznej, realizując dla dobra publicznego zadania określone
ustawą, są uprawnione do przetwarzania wymienionych w art. 35b ust. 1 danych
o osobach
fizycznych, jako informacji dotyczących osoby fizycznej
zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania,
– dane osobowe wymienione w art. 35b ust. 1 mogą być przetwarzane przez statystykę
publiczną wyłącznie w dwóch celach – realizacji badań statystycznych statystyki
publicznej w celu uzyskania w wyniku tych badań informacji o życiu i sytuacji osób
fizycznych lub wybranych ich aspektach jako podstawy do analiz demograficznych
i prezentacji danych wynikowych z zakresu statystyki społecznej w zakresie,
o którym mowa w art. 35b ust. 2, oraz do operatów, o których mowa w art. 35f,
– zakres danych osobowych niezbędnych do wykonywania przez statystykę publiczną
zadań oraz źródła ich pozyskiwania określa nowelizowana ustawa, a w przypadku
spisu powszechnego odrębna ustawa, o której mowa w art. 9 ustawy o statystyce
publicznej. Z katalogu danych osobowych, o którym mowa w art. 35b ust. 1, dla
każdego badania każdorazowo ustalany będzie szczegółowy zakres zbieranych
danych, adekwatny do celu badania w programie badań statystycznych statystyki
publicznej, wprowadzonym rozporządzeniem Rady Ministrów na podstawie art. 18
ust. 1,
– dane osobowe są zbierane dla celów statystycznych, gdy celu statystycznego nie
można osiągnąć za pomocą innych danych – art. 35a ust. 2.
Art. 35b ust. 1 zawiera katalog danych osobowych, jakie mogą być przetwarzane dla
celów statystycznych. Są to:
1)
imiona i nazwisko;
2)
data i miejsce urodzenia;
3)
płeć;
4)
identyfikator systemu ewidencji ludności;
5)
obywatelstwo;
6
6)
narodowość;
7)
pochodzenie etniczne;
8)
pochodzenie rasowe;
9)
wyznanie, przynależność do kościoła lub związku wyznaniowego;
10) stan cywilny;
11) data zawarcia małżeństwa;
12) data ustania małżeństwa;
13) wykształcenie;
14) zawód;
15) rodzaj miejsca pracy lub nauki;
16) numer identyfikacji podatkowej;
17) stan zdrowia;
18) stopień niezdolności do pracy, posiadane orzeczenia o niepełnosprawności,
stopień niepełnosprawności;
19) tytuł ubezpieczenia z wyłączeniem części kodu objętej tajemnicą;
20) adres zamieszkania lub adres miejsca pobytu;
21) adres do korespondencji;
22) adres poczty elektronicznej;
23) numer telefonu.
W związku z art. 4 ust. 1 ustawy o statystyce publicznej wskazującym, iż badania
statystyczne statystyki publicznej mogą dotyczyć każdej dziedziny życia społecznego,
w tym sytuacji demograficznej, oraz występujących w nim zjawisk dających się
obserwować i analizować z wykorzystaniem metod statystycznych oraz konstrukcją
definicji danych osobowych zawartą w art. 6 ustawy o ochronie danych osobowych, za
szczególnie istotne należy uznać ustalenie w projektowanej nowelizacji przytoczonego
wyżej katalogu danych osobowych. Uzasadniają to następujące cele przetwarzania
skatalogowanych w art. 35b ust. 1 danych osobowych. I tak:
1) imiona i nazwisko:
Wykorzystywanie tych danych w operacie do badań społecznych umożliwia
kierowanie ankiet do wylosowanych osób i mieszkań. Dodatkowo ułatwia
weryfikację danych pozyskanych z systemów administracyjnych i opracowywanie
danych pochodzących z różnych źródeł.
2) data i miejsce urodzenia:
7
Jest to podstawowa zmienna dla prowadzenia bilansów stanu i struktury ludności,
zasobów migracyjnych oraz analizy zmian populacji ludności kraju. Na podstawie
miejsca (miejscowości) urodzenia określany jest kraj urodzenia. Informacja o kraju
urodzenia jest podstawą do wypełnienia zobowiązań nałożonych na podstawie
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 862/2007 z dnia 11 lipca
2007 r. w sprawie statystyk Wspólnoty z zakresu migracji i ochrony
międzynarodowej oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady
nr 1260/2013 z dnia 20 listopada 2013 r. w sprawie statystyk europejskich
w dziedzinie demografii.
Wykorzystywanie daty urodzenia w operacie do badań społecznych – w sytuacji
społecznej i zawodowej osób wiek ma podstawowe znaczenie. Dlatego w tworzeniu
operatu do badań, w warunkach starzenia się społeczeństwa, zmienna ta pozwoli na
udoskonalenie metod doboru prób do badań i umożliwi uogólnianie wyników badań
w odpowiednich przekrojach.
Wykorzystywanie miejsca urodzenia w operacie do badań społecznych – ważne jest
badanie miejsca urodzenia osób (wieś, miasto wg wielkości) w ich sytuacji
społecznej i demograficznej. Dana ta jest istotna dla zastosowania właściwych
metod doboru próby.
3) płeć:
Podstawowa zmienna dla prowadzenia bilansów stanu i struktury ludności oraz
analizy zmian populacji kraju.
Wykorzystywanie tej danej w operacie do badań społecznych – w potrzebach
zgłaszanych przez odbiorców w wynikach badań występuje konieczność
wyróżnienia sytuacji według płci. Zatem w operacie dla właściwego warstwowania
i otrzymania wyników w odpowiednich przekrojach płeć jest istotną zmienną.
4) identyfikator systemu ewidencji ludności:
Numer PESEL, jako unikalny numer, jest podstawowym identyfikatorem osoby,
występującym w rejestrach i systemach informacyjnych dotyczących ludności, jest
wykorzystywany w celu zabezpieczenia kompletności, zapobiegania dublowaniu
oraz kontroli poprawności gromadzonych danych, pochodzących z różnych źródeł.
Dane zawarte w numerze PESEL mogą posłużyć do uzyskania informacji o płci
i dacie urodzenia.
8
W
programie
badań statystycznych statystyki publicznej zmienna ta
wykorzystywana jest w badaniach: 1.21.01 Urodzenia. Dzietność; 1.21.02
Małżeństwa. Rozwody. Separacje; 1.21.03 Migracje wewnętrzne ludności; 1.21.04
Migracje zagraniczne ludności; 1.21.09 Zgony oraz 1.21.14 Zasoby migracyjne.
Jego usunięcie skutkowałoby brakiem danych o kraju urodzenia i obywatelstwa
osób według płci i wieku wymaganych rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego
i Rady nr 862/2007 z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie statystyk Wspólnoty z zakresu
migracji i ochrony międzynarodowej oraz rozporządzeniem Parlamentu
Europejskiego i Rady nr 1260/2013 z dnia 20 listopada 2013 r. w sprawie statystyk
europejskich w dziedzinie demografii.
Wykorzystywanie tej danej w operacie do badań społecznych oraz w operacie do
badań rolniczych umożliwia aktualizację operatu i weryfikowanie go danymi
pochodzącymi z różnych źródeł administracyjnych.
Numer PESEL, jako unikalny numer, jest wykorzystywany również w celu kontroli
poprawności danych (np. uniknięcie podwójnego zaliczania w zbiorze tej samej
osoby).
5) obywatelstwo, narodowość, pochodzenie etniczne i rasowe:
Informacje o obywatelstwie są podstawą do wypełnienia zobowiązań nałożonych na
mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 862/2007 w sprawie
statystyk Wspólnoty z zakresu migracji i ochrony międzynarodowej oraz
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1260/2013 z dnia 20 listopada
2013 r. w sprawie statystyk europejskich w dziedzinie demografii. Dodatkowo
wyróżnienie imigrantów, w tym cudzoziemców, ułatwia uogólnianie wyników
badań reprezentacyjnych z wyodrębnieniem tej grupy osób. Pozostałe cechy
pozostają ze sobą w ścisłym związku. Informacje o narodowości i etniczności
pozwalają na opracowanie danych o społecznościach niepolskich, na podstawie
których są wtórnie opracowane informacje w rozumieniu ustawy z dnia 6 stycznia
2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym
(Dz. U. Nr 17, poz. 141, z późn. zm.), jak również o innych grupach ludności
niepolskiej, które nie posiadają statusu mniejszości.
6) wyznanie, przynależność do kościoła lub związku wyznaniowego:
Informacje niezbędne dla kontynuowania badań dotyczących struktury wyznaniowej
mieszkańców Polski. Zagadnienie wyznania podjęto w spisie ludności 2011 r. po raz
9