Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks karny skarbowy, ustawy - Kodeks postępowania karnego, oraz ustawy - Kodeks karny wykonawczy

że dane mienie pochodzi z działalności przestępczej osoby skazanej w
okresie poprzedzającym skazanie za przestępstwo (...), co sąd uznał za
uzasadnione na podstawie okoliczności danej sprawy; lub
b) (...) sąd krajowy na podstawie określonych faktów jest w pełni przekonany,
że dane mienie pochodzi
z podobnej działalności przestępczej osoby
skazanej w okresie poprzedzającym skazanie za przestępstwo (...), co sąd
uznał za uzasadnione na podstawie okoliczności danej sprawy; lub
c) (...) ustalono, że wartość mienia jest nieproporcjonalna w stosunku do
legalnych dochodów osoby skazanej, a sąd krajowy na podstawie
określonych faktów jest w pełni przekonany, że dane mienie pochodzi
z działalności przestępczej tej osoby.”.
Decyzja ramowa przewiduje również orzekanie przepadku mienia wobec
osób innych niż oskarżeni w postępowaniach karnych. Wynika to wprost z treści
art. 3.3. tej decyzji:
„Każde Państwo Członkowskie może również rozważyć przyjęcie niezbędnych
środków w celu umożliwienia mu konfiskaty, zgodnie z warunkami określonymi
w ust. 1 i 2, w całości lub w części, mienia nabytego przez osoby najbliższe danej
osoby i mienia przekazanego osobie prawnej, nad którą dana osoba – działając
indywidualnie lub w powiązaniu z jej najbliższymi osobami – sprawuje kontrolę.
Ma to zastosowanie, również jeżeli dana osoba otrzymuje znaczącą część
dochodu osoby prawnej.”.
Projektowana ustawa realizuje zobowiązania Polski wynikające z omawianej
decyzji ramowej 2005/212/WSiSW. Zgodnie ze sprawozdaniem Komisji
Europejskiej (Sprawozdanie Komisji na podstawie art. 6 decyzji ramowej Rady z
dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie konfiskaty korzyści, narzędzi i mienia
pochodzących
z
przestępstwa
(2005/212/WSiSW),
Komisja
Wspólnot
Europejskich, Bruksela, dnia 17.12.2007, KOM(2007) 805 wersja ostateczna),
Polskie przepisy spełniają minimalne wymogi związane z wdrożeniem Decyzji
Ramowej, aczkolwiek nie korzystają z dalej idących możliwości przewidzianych w
tejże Decyzji.
Projekt ustawy realizuje zatem w większym stopniu niż obecne uregulowania
prawne wytyczne prawodawcy unijnego skierowane do państw członkowskich,
jednakże nie ogranicza się do nich. Decyzja ramowa określa przesłanki
stosowania „konfiskaty rozszerzonej”, jednakże ramy, w których poruszać
powinien się legislator krajowy, nie zostały określone w sposób bezwzględny.
Prawodawca unijny zezwala na przyjęcie dalej idących rozwiązań, wskazując
wyraźnie w art. 3.1. wskazanej decyzji ramowej, że każde państwo członkowskie
jest zobowiązane do przyjęcia środków służących konfiskacie „co najmniej”
w zakresie ustanowionym w art. 3.2. Co więcej, minimalny charakter opisanej
regulacji wynika także z zastosowanego przez prawodawcę unijnego w art. 3.2.
zwrotu „umożliwienie konfiskaty przynajmniej tam ...”. Każde państwo
członkowskie jest zatem zobowiązane do przyjęcia przepisów co najmniej tak
restrykcyjnych jak przewidziane w decyzji ramowej.
Warto wskazać też, że Komisja Europejska sygnalizowała konieczność
modyfikacji rozwiązań prawnych dotyczących konfiskaty i przewidzenie
możliwości konfiskaty rozszerzonej oraz konfiskaty u stron trzecich (Komunikat
Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady: Strategia bezpieczeństwa
wewnętrznego UE w działaniu: pięć kroków w kierunku bezpieczniejszej Europy.
Bruksela, dnia 22.11.2010, KOM(2010) 673 wersja ostateczna). Komisja
Europejska stwierdza w tym dokumencie m.in., że: „Aby pozbawić siatki
przestępcze zachęt finansowych, państwa członkowskie muszą robić wszystko,
co w ich mocy, w celu przechwytywania, zamrażania i konfiskowania aktywów
pochodzących z działalności przestępczej oraz zarządzania nimi i dbania o to, by
nie trafiały z powrotem w ręce przestępców. W tym celu Komisja przedłoży w
2011 r. projekt przepisów rozszerzających unijne ramy prawne dotyczące
konfiskaty. Na jego podstawie możliwe będzie w szczególności dokonywanie
konfiskaty mienia osób trzecich (konfiskata w stosunku do osób trzecich oznacza
konfiskatę mienia, które zostało przeniesione na osoby trzecie przez osobę,
wobec której jest prowadzone śledztwo lub która została skazana, rozszerzenie
kompetencji w zakresie konfiskaty (rozszerzenie prawa do konfiskaty oznacza,
że konfiskowane może być mienie wykraczające poza korzyści majątkowe
pochodzące bezpośrednio z przestępstwa bez konieczności wykazania związku
między domniemanymi zyskami pochodzącymi z przestępstwa a popełnieniem
konkretnego przestępstwa) oraz ułatwienie wzajemnego uznawania przez
państwa członkowskie nakazów konfiskaty bez uprzedniego wyroku skazującego
(Procedura konfiskaty bez uprzedniego wyroku skazującego umożliwia
zamrożenie i konfiskatę mienia, nawet jeżeli jego właściciel nie został skazany
przez sąd w sprawie karnej). (Komunikat, cel 1 działanie 3).
W świetle powyższego trzeba stwierdzić, że projektowana ustawa stanowi
z jednej strony wyraz realizacji zobowiązań międzynarodowych Polski, z drugiej
natomiast – w swoich założeniach nawiązuje do sprawdzonych konstrukcji
prawnych o ugruntowanej tradycji stosowanych w szeregu państw.
Projekt ustawy nie ogranicza się równocześnie do rozwiązań zaczerpniętych z
otoczenia międzynarodowego. Część proponowanych rozwiązań została
skonstruowana w związku ze specyficzną sytuacją, trudnościami i wyzwaniami
wynikającymi z polskiej praktyki procesowej.
6. Szczegółowe rozwiązania projektu
Niniejszy projekt zawiera rozwiązania modyfikujące przepisy prawa karnego
materialnego oraz procedury karnej. W zakresie prawa materialnego zmiany
obejmują Kodeks karny oraz Kodeks karny skarbowy. Nowelizacja procedury
dotyczy zarówno Kodeksu postępowania karnego, jak również części procesowej
Kodeksu karnego skarbowego. Konsekwencją zmian jest nowelizacja Kodeksu
karnego wykonawczego. Projekt zmienia również ustawę – Prawo prasowe.
W toku prac legislacyjnych przeglądowi poddano wszystkie uregulowania
dotyczące problematyki przepadku w prawie polskim i uznano, że zawierają one
szereg mankamentów, które można usunąć w toku prac nad wdrożeniem ww.
decyzji ramowej. Jak pokazuje praktyka, przepisy Kodeksu karnego, Kodeksu
karnego skarbowego oraz Kodeksu karnego wykonawczego traktujące o
przepadku nie zapewniają w wystarczającym stopniu realizacji celu, dla którego
zostały powołane do życia – skutecznego pozbawiania sprawców przestępstw
mienia znajdującego się w ich posiadaniu bądź też mienia przekazanego przez
sprawcę osobom trzecim. Jak wyżej zaznaczono, przepadek mienia
znajdującego się w posiadaniu sprawców ma cel dwojaki: represyjny, przez
wzmożenie dolegliwości sankcji, oraz prewencyjny, przez pozbawienie sprawcy
zasobów materialnych umożliwiających mu dalszą przestępczą działalność.
6. 1. Zmiana Kodeksu karnego

(Art. 45 § 1 K.k.)

Zmiana art. 45 § 1 K.k. ma na celu wyeliminowanie wątpliwości
interpretacyjnych. Obecne brzmienie art. 45 § 1 K.k. wywoływało spory co
do tego, czy zasadą przy orzekaniu przepadku jest przepadek uzyskanej
korzyści, czy też można orzec przepadek równowartości takiej korzyści,
chociażby orzeczenie przepadku było również możliwe. W doktrynie
wskazywano na brak dyrektywy co do kolejności orzekania przepadku
korzyści lub jej równowartości. Jednocześnie stwierdzano, że co do zasady
orzekać się powinno przede wszystkim przepadek korzyści, a dopiero, gdy
to nie będzie możliwe, przepadek równowartości korzyści majątkowej.
Proponowana zmiana jednoznacznie przesądza, że w pierwszej kolejności
orzeka się przepadek korzyści, a dopiero w dalszej – przepadek jej
równowartości. Przepis ten w obecnym brzmieniu nie różnicuje sytuacji
między niemożnością orzeczenia przepadku korzyści w całości lub części.
Ponadto, mając na uwadze spójnik „albo” użyty w obowiązującej treści art.
45 § 1 K.k., są podnoszone wątpliwości, czy jest możliwe równoczesne
orzeczenie przepadku korzyści w części, a w pozostałej części przepadku
równowartości.
Projektowane
rozwiązanie
wyeliminuje
istniejące
wątpliwości i przesądzi, że takie rozwiązanie jest dopuszczalne.

(Art. 45 § 2 K.k.)

Zmiana treści art. 45 § 2 K.k. jest konsekwencją zmian wprowadzonych do
art. 45 § 3 K.k. i użytej w tym paragrafie terminologii. Jej celem jest
przyjęcie takich samych przesłanek wzruszenia domniemania, jakie zostały
przewidziane w kolejnym projektowanym paragrafie.

Jednocześnie należy zauważyć, że obowiązujące obecnie brzmienie tej
klauzuli „chyba że sprawca lub inna zainteresowana osoba przedstawi
dowód przeciwny” jest niepoprawne, gdyż obalenie domniemania nie może
polegać wyłącznie na przedstawieniu dowodu, lecz musi polegać na
wykazaniu istnienia pewnych okoliczności. Z tych względów przepis ten
należało poprawić, a jednocześnie przyjąć analogiczne brzmienie klauzuli
jak w projektowanym art. 45 § 3 K.k.

(Art. 45 § 3 K.k.)
Istotną zmianą jest wprowadzenie w nowym § 3 art. 45 K.k. nowego
środka karnego przepadku mienia pochodzącego ze źródeł nielegalnych
lub nabytego za nielegalnie zdobyte środki. Przepis ten przewiduje
samodzielną podstawę orzeczenia przepadku. Realizując wskazania
powołanej na wstępie decyzji ramowej, przewidziano ograniczenie
stosowania przepisu § 3 art. 45 K.k. do przestępstw o charakterze
terrorystycznym oraz poważniejszych przestępstw (zagrożonych karą
pozbawienia wolności, której górna granica nie jest niższa niż 8 lat)
popełnionych w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu
popełnienie przestępstwa.
Zakres przestępstw popełnionych w zorganizowanej grupie przestępczej
nie został ograniczony do wskazanych w decyzji ramowej. Decyzja
ramowa odnosi się generalnie do przestępstw zharmonizowanych na
poziomie unijnym, to znaczy takich, które zostały objęte dotychczasowym
prawodawstwem europejskim. Z punktu widzenia legislatora krajowego
dokonywanie podziału na czyny zabronione objęte istniejącymi decyzjami
ramowymi i czyny zabronione niezharmonizowane nie ma jednak żadnego
uzasadnienia. Podział taki byłby sztuczny i wyłącznie formalny; za jego
kryterium
przyjmowano
by
bowiem
wyłącznie
okoliczność,
czy
prawodawca europejski wypowiedział się jak dotąd w kwestii określonych
przestępstw, czy też nie. Co więcej, rozszerzony przepadek mienia
powinien mieć zastosowanie do możliwie szerokiego zakresu poważnych
przestępstw. Z tego względu zrezygnowano z enumeratywnego wyliczenia
w treści projektu przestępstw, których on dotyczy. W miejsce enumeracji
zastosowano technikę wskazania kryteriów, które muszą być spełnione dla
zastosowania rozszerzonego przepadku mienia. Technika ta, poza zaletą