Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks karny skarbowy, ustawy - Kodeks postępowania karnego, oraz ustawy - Kodeks karny wykonawczy

samym zabezpieczenie było możliwe dopiero po przedstawieniu osobie
podejrzanej zarzutów. Zabezpieczenie przepadku mienia, o którym mowa
w art. 291 § 3 K.p.k., może natomiast nastąpić także w fazie in rem, z
uwagi na brak w tym przepisie bezpośredniego odniesienia do osoby
oskarżonego. Przepis ten obejmuje takie sytuacje, w których – w trakcie
czynności śledczych – dochodzi do zabezpieczenia mienia, którego
właściciel pozostaje nieustalony (np. znacznej ilości gotówki znalezionej w
miejscu przeszukania albo przelewu znacznej sumy pieniędzy między
nieistniejącymi w rzeczywistości podmiotami, zarejestrowanymi przy
użyciu fałszywych danych i dokumentów), a okoliczności sprawy wskazują
na popełnienie przez posiadacza czy dysponenta tego mienia
przestępstwa, o którym mowa w projektowanym art. 45 § 3 K.k. Jest to
możliwe zwłaszcza z uwagi na fakt, że przepisy projektu będą
w pierwszym rzędzie dotyczyć wieloosobowych grup przestępczych,
których nie wszyscy członkowie mogą zostać wykryci. Praktyka wskazuje,
że w takich przypadkach osoby ustalone jako sprawcy wypierają się
jakichkolwiek związków z zabezpieczonym mieniem, starając się przenieść
odpowiedzialność na inne osoby. Projektowany przepis stanowi
rozwiązanie tego problemu, nie pozbawiając jednak rzeczywistego
posiadacza mienia możliwości jego odzyskania przez wykazanie, w
terminie trzech lat, legalności jego pochodzenia.
Kontynuacja zabezpieczenia jest przewidziana również w przypadku
przedawnienia karalności czynu. Zabezpieczenie nie jest ani karą, ani
środkiem karnym, których orzeczenie po upływie terminu przedawnienia
jest niemożliwe; ma ono zapobiegać wykorzystaniu zgromadzonych przez
sprawcę środków na potrzeby jego działalności przestępczej. Co więcej,
sprawca może bez trudu odzyskać zabezpieczone mienie, dowodząc
legalności jego pochodzenia. Model ten znajduje analogię w obecnie
obowiązującym art. 100 K.k, zgodnie z którym przedawnienie karalności
nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu przepadku, przewidzianego w art. 39
pkt 4 K.k. Należy zwrócić uwagę, że art. 39 pkt 4 K.k. posługuje się ogólną
kategorią przepadku, nie rozróżniając przepadku narzędzi popełnienia
przestępstwa czy też przepadku korzyści majątkowej osiągniętej z prze-
stępstwa. Po wejściu w życie projektowanej ustawy, przepis ten mógłby
odnosić się również do rozszerzonego przepadku mienia. Rozumując a
maiorem ad minus, jeżeli polski system prawa umożliwwia przepadek
mimo przedawnienia karalności, tym bardziej nie sprzeciwia się on
kontynuacji zabezpieczenia mienia zagrożonego przepadkiem. Z uwagi na
znaczną dolegliwość rozszerzonego przepadku mienia dla oskarżonego,
projektodawca zdecydował się na wprowadzenie odrębnej instytucji, o
której mowa w komentowanym przepisie, wprost przewidującej możliwość
przeprowadzenia przez oskarżonego dowodu legalności pochodzenia
mienia.
Podobne rozwiązanie jest przewidziane również w przypadku za-
wieszenia postępowania wskutek niemożności ujęcia oskarżonego.
Zważywszy, że oskarżony może się ukrywać przez wiele lat, konieczne jest
uregulowanie statusu prawnego zabezpieczonego mienia. Należy przy tym
zaznaczyć, że rozwiązanie to ma charakter wyjątkowy i nie jest
przewidziane w przypadku zawieszenia postępowania karnego z powodu
długotrwałych przeszkód uniemożliwiających prowadzenie postępowania,
innych niż niemożność ujęcia oskarżonego. Tym samym przepis ten nie
może być stosowany w przypadku np. długotrwałej choroby oskarżonego
uniemożliwiającej prowadzenie postępowania, co w oczywisty sposób
naruszałoby zasadę proporcjonalności stosowania środków prawa
karnego. W przypadku ukrywania się oskarżonego przed wymiarem
sprawiedliwości nie może być jednak mowy o nieproporcjonalności
projektowanego rozwiązania. Jest ono bowiem skutkiem postępowania
samego oskarżonego, usiłującego uniknąć odpowiedzialności karnej. Co
więcej, w wypadku orzeczenia o przejściu mienia na rzecz Skarbu Państwa
i następnie wydania wyroku uniewinniającego, oskarżonemu przysługiwać
będzie roszczenie odszkodowawcze przeciwko Skarbowi Państwa.
Omawiane rozwiązanie pozwoli na orzekanie przepadku mie-
nia pochodzącego z przestępstwa także w tych przypadkach, w których –
z powodu zastosowania ustawowych kontratypów lub niewykrycia sprawcy
– nie jest możliwe wydanie wyroku skazującego i orzeczenie przepadku w
trybie
przewidzianym
w
Kodeksie
karnym.
Podobne
regulacje,
umożliwiające orzeczenie przepadku mimo braku wyroku skazującego,
istnieją w niektórych państwach europejskich, w tym w Wielkiej Brytanii,
Irlandii oraz Luksemburgu.
Tak np., jak wyżej wspomniano, zgodnie z irlandzką Ustawą
o Korzyściach z Przestępstwa („The Proceeds of Crime Act”) z 1996 r.
przepadek można orzekać także w sprawach, w których nie doszło do
skazania sprawcy w ramach postępowania karnego (np. w razie jego
uniewinnienia czy umorzenia postępowania). Zastosowanie znaleźć może
ona także w sytuacjach, gdzie sprawcy nie postawiono nawet zarzutu (tzw.
„konfiskata in rem”). Stosuje się ją względem mienia pochodzącego lub
mogącego pochodzić bezpośrednio lub pośrednio z przestępstwa. Dotyczy
to również mienia przeniesionego, pod jakimkolwiek tytułem, na rzecz osób
trzecich. Ustawa ta przewiduje możliwość wydania tzw. nakazu przed-
stanowczego (ang. interlocutory order), skutkującego „zamrożeniem”
mienia przez okres do 7 lat. O ostatecznym przejściu mienia na rzecz
Skarbu Państwa sąd orzeka odrębnym, ostatecznym nakazem.
Tym samym należy uznać, że projektowana instytucja znajduje
odpowiedniki w systemach prawnych innych państw.
6. 3. Zmiana Kodeksu karnego skarbowego
Zmiany projektowane w Kodeksie karnym skarbowym są – w części
materialnej – odpowiednikami proponowanych zmian w Kodeksie karnym,
w części procesowej odpowiadają zaś zmianom Kodeksu postępowania
karnego. Pewne odmienności redakcyjne wynikają ze swoistej terminologii
przyjętej w Kodeksie karnym skarbowym.
Poważniejszą różnicą jest redakcja art. 33 § 3 K.k.s. W przypadku bowiem
Kodeksu karnego skarbowego, z natury rzeczy nieodnoszącego się do
przestępstw o charakterze terrorystycznym, stosowanie przepisu art. 33 §
3 ograniczono do najpoważniejszych przestępstw popełnionych w
zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnienie
przestępstwa.
6. 4. Zmiana Kodeksu karnego wykonawczego
Zmiany Kodeksu karnego wykonawczego mają charakter dosto-
sowawczy i są konsekwencją zmian dokonanych w systematyce art. 45
K.k. i art. 33 K.k.s.

Wejście w życie projektowanej ustawy będzie miało pozytywne skutki społeczne
m. in. poprzez wzrost świadomości braku bezkarności przestępców.
Na zakończenie należy z żalem podkreślić, że niniejszy projekt nie został
uchwalony w poprzedniej kadencji Sejmu RP – z wyraźną szkodą dla
praworządności w Polsce. Zwłaszcza, że słuszność proponowanych rozwiązań
potwierdza praktyka stosowania prawa. Dla przykładu wskazać należy umorzenie
jednego z wątków śledztwa dotyczącego tzw. mafii pruszkowskiej w zakresie
nielegalnie zdobytego majątku jej członków, z uwagi na niedostatki
obowiązującego stanu prawnego. Z kolei wydarzenia związane z podejrzeniami
korupcji
na
wielką
skalę
przy
prywatyzacji
polskich
przedsiębiorstw
energetycznych oraz PLL LOT w pełni uzasadniają objęcie „konfiskatą
rozszerzoną” najpoważniejszych przestępstw korupcyjnych.

Wstępna analiza wprowadzanego mechanizmu wskazuje na pozytywne skutki
finansowe ustawy dla budżetu państwa. Ich wysokość w chwili obecnej nie jest
możliwa do oszacowania. Będą one uzależnione od liczby spraw, w których
środek karny w postaci tzw. „konfiskaty rozszerzonej” zostanie zastosowany
przez sądy.
Projekt jest zgodny z prawem europejskim, a w szczególności z decyzją ramo-
wą Rady 2005/212/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie konfiskaty
korzyści, narzędzi i mienia pochodzących z przestępstwa (Dz.Urz. UE L
05.68.49).