Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Mołdawii o ubezpieczeniu społecznym, podpisanej w Warszawie dnia 9 września 2013r.

– 
w przypadkach  gdy okresy ubezpieczenia przebyte w RP  nie  dają  prawa  do 
polskiej emerytury  lub renty oraz okresy ubezpieczenia przebyte w RM  nie  dają 
prawa do mołdawskiej emerytury lub renty, każda z instytucji ubezpieczeniowych 
danego  państwa  ustali  prawo  do  świadczenia  na  podstawie  sumy  okresów 
ubezpieczenia  przebytych  w  obydwu  państwach  i  będzie  je  wypłacać 
w wysokości odpowiadającej stosunkowi sumy własnych okresów ubezpieczenia 
do ich sumy uzyskanej w obydwu państwach (zasada „pro rata temporis”). 
Obowiązek  stosowania  zasady  „pro  rata  temporis”  (proporcji  okresów),  tj. ustalanie 
częściowych  świadczeń  emerytalno-rentowych  z  zastosowaniem zasady sumowania 
okresów,  będzie  obligatoryjny  tylko w tych przypadkach, gdy jest to dla 
zainteresowanego konieczne lub korzystniejsze (art. 13 Umowy). 
Dodatkowo  będzie  możliwość  uwzględnienia  na  prawo  do  świadczeń  emerytalno- 
-rentowych  także  okresów  ubezpieczenia  przebytych  w  państwie  trzecim,  o  ile  są  to 
okresy przebyte w państwie, z którym obie Umawiające się Strony są związane umową 
o zabezpieczeniu społecznym, przewidującą sumowanie okresów ubezpieczenia. 
Umowa zawiera także uregulowanie dotyczące sytuacji, w której dana osoba posiada na 
terytorium  jednej  z  Umawiających  się  Stron  okres  ubezpieczenia  krótszy  niż 
12 miesięcy.  W  takim  przypadku  instytucja  właściwa  tej  Umawiającej  się  Strony  nie 
przyznaje prawa  do  emerytury  lub  renty,  jeżeli  zgodnie  ze  stosowanym  przez  nią 
ustawodawstwem  przyznanie  prawa  do  tych  świadczeń,  w  oparciu  o  tak  krótki  okres 
ubezpieczenia,  nie  jest  możliwe.  Jednakże  okres  ten  zostanie  uwzględniony  –  w celu 
nabycia  prawa  do  świadczenia  –  przez  instytucję  właściwą  drugiej  Umawiającej  się 
Strony, w której po zsumowaniu okresów ubezpieczenia powstanie prawo do emerytury 
lub renty. 
Ponadto  w  Umowie  zaproponowano  rozwiązanie  polegające  na  tym,  że  świadczenia, 
które zostały przyznane przed wejściem w życie Umowy, mogą być ponownie ustalone 
zgodnie  z  postanowieniami  Umowy,  jeżeli  zmiana  wynika  wyłącznie  z  postanowień 
Umowy.  Jednakże  na  podstawie  art.  28  ust.  5  Umowy,  jeżeli  ponowne  ustalenie 
spowoduje  brak  prawa  lub  prawo  do  świadczenia  w  kwocie  niższej  niż  wypłacane 
dotychczas, polska instytucja właściwa, osobom zamieszkałym w RP, zapewni, że suma 
wypłacanych  świadczeń  polskich  i  mołdawskich  lub  wysokość  świadczenia 
mołdawskiego nie będzie niższa od świadczeń wypłacanych dotychczas. Uregulowanie 
to  będzie  miało  zastosowanie  do  osób  posiadających  status repatrianta. W efekcie 
 
9 
oznacza  to,  że  jeżeli  w  wyniku  ustalenia  prawa  do  świadczenia  z  uwzględnieniem 
postanowień  Umowy  wysokość  świadczeń  przyznanych  repatriantom  zamieszkałym 
w RP  będzie  niższa  od  wysokości  polskich  świadczeń  aktualnie  wypłacanych,  polska 
instytucja właściwa zapewni uzupełnienie wysokości nowo przyznanych świadczeń do 
wysokości świadczeń dotychczas wypłacanych. 
c)  świadczenia  z  tytułu  wypadków  przy pracy i chorób  zawodowych  (art.  17–19 
Umowy) 
W tym zakresie Umowa  przewiduje,  że  prawo  do  świadczeń  z  tytułu  wypadków  przy 
pracy i chorób zawodowych będzie ustalane zgodnie z ustawodawstwem, które miało 
zastosowanie w chwili zaistnienia wypadku albo w czasie wykonywania pracy, 
w wyniku  której  powstała  choroba  zawodowa.  W  odniesieniu  do  świadczeń  z  tytułu 
choroby zawodowej Umowa przewiduje, że jeżeli ich przyznanie jest uzależnione: 
– 
od stwierdzenia  danej  choroby  po  raz  pierwszy  na  terytorium  Umawiającej  się 
Strony,  warunek  ten  uważa  się  za  spełniony  także,  jeżeli  choroba  ta  zostanie 
stwierdzona po raz pierwszy na terytorium drugiej Umawiającej się Strony, 
– 
od stwierdzenia danej choroby w określonym  terminie  po  zaprzestaniu 
wykonywania  pracy  mogącej  spowodować  zagrożenie,  uwzględnia  się, 
w niezbędnym  zakresie,  inne  prace  wiążące  się  z  podobnym  ryzykiem, 
wykonywane zgodnie z ustawodawstwem drugiej Umawiającej się Strony, 
– 
od wykonywania pracy,  która  tę  chorobę  spowodowała  przez  określony  czas, 
uwzględnia  się  także  okresy,  podczas  których  taka  praca  była  wykonywana  na 
terytorium drugiej Umawiającej się Strony. 
Umowa  zawiera  także  uregulowania  dotyczące  sytuacji  pogłębienia  się  choroby 
zawodowej. Podstawową zasadą jest, że jeżeli prawo do świadczenia z tytułu choroby 
zawodowej  powstało  zgodnie  z  ustawodawstwem  jednej  Umawiającej  się  Strony,  to 
odpowiedzialność za wypłatę świadczenia z tytułu pogłębienia się tej choroby ponosi 
instytucja  właściwa  tej  Umawiającej  się  Strony,  nawet  jeżeli  pogłębienie  choroby 
nastąpiło  w  chwili,  gdy  osoba  podlegała  ustawodawstwu  drugiej  Umawiającej  się 
Strony, o  ile  nie  wykonywała  tam  pracy  narażającej  ją  na  chorobę  zawodową. 
Natomiast w sytuacji pogłębienia  się  choroby  zawodowej  u  osoby  otrzymującej 
świadczenie  z  tytułu  tej  choroby  zgodnie  z  ustawodawstwem  jednej  Umawiającej  się 
Strony, podczas wykonywania na terytorium  drugiej  Umawiającej  się  Strony  pracy, 
która może spowodować chorobę zawodową, wówczas: 
 
10 
– 
instytucja właściwa pierwszej Umawiającej się Strony nadal wypłaca przyznane 
świadczenie, nie uwzględniając pogłębienia się choroby zawodowej, 
– 
instytucja  właściwa  drugiej  Umawiającej  się  Strony,  której  ustawodawstwu 
podlegała osoba w czasie wykonywania pracy mogącej spowodować pogłębienie 
się  choroby  zawodowej,  przyznaje  świadczenie  w  wysokości  różnicy  między 
wysokością  świadczenia,  które  przysługuje  po  pogłębieniu  się  choroby 
zawodowej,  a  wysokością  świadczenia,  które  przysługiwałoby  przed 
pogłębieniem  się  choroby  zawodowej,  zgodnie  z  obowiązującym  ją 
ustawodawstwem. 
Proponowane w Umowie  zasady  ustalania  prawa  do  świadczeń  oraz  ich  wypłaty  będą 
obowiązywały  od  dnia  wejścia  w  życie  Umowy.  Postanowienia  Umowy  nie  będą 
uzasadniały  roszczeń  o  wypłatę  świadczeń  za  okres  przed  jej  wejściem  w  życie,  ale 
okresy ubezpieczenia przebyte zgodnie z ustawodawstwem każdej z Umawiających się 
Stron przed dniem wejścia w życie Umowy będą uwzględniane przy  ustalaniu prawa 
i wysokości świadczeń przyznawanych na jej podstawie. 
Umowa  zawiera także  uregulowania  administracyjne  odnoszące  się  do:  pomocy 
administracyjnej  i  prawnej  oraz  badań  lekarskich  (art.  21  Umowy), ochrony danych 
osobowych (art. 22  Umowy),  zwolnienia  z  opłat  i  uwierzytelnień  (art.  23  Umowy), 
składania dokumentów (art. 24 Umowy), stosowanego języka (art. 25 Umowy), wypłaty 
świadczeń (art. 26 Umowy), rozstrzygania sporów (art. 27 Umowy). 
 
4. 
Skutki wejścia w życie Umowy 
Chcąc  określić  przewidywane  skutki  wejścia  w  życie  polsko-mołdawskiej  Umowy 
o ubezpieczeniu  społecznym,  należy  stwierdzić,  że  przyjęcie  i  wprowadzenie  w  życie 
jej uregulowań z pewnością zapewni: 
1) 
możliwość  uwzględniania  okresów  ubezpieczenia  przebytych  w  RM  w celu 
ustalenia  prawa  i  wysokości  polskich  świadczeń  z ubezpieczenia  społecznego 
(i odwrotnie).  Umowa  stworzy  możliwość  sumowania  okresów  ubezpieczenia 
przebytych  w RM  i w RP,  co  niejednokrotnie  przesądzi  o  nabyciu  prawa  do 
świadczeń  przyznanych  przez  instytucje ubezpieczeniowe RP i RM  oraz ich 
wypłacie w miejscu zamieszkania świadczeniobiorcy; 
2) 
transfer  świadczeń  emerytalno-rentowych  osobom  uprawnionym  zamieszkałym 
na terytorium drugiej Umawiającej się Strony. 
 
11 
Natomiast rozwiązanie dotyczące osób posiadających status repatrianta, uprawnionych 
do polskich świadczeń emerytalno-rentowych: 
1) 
umożliwi  uzyskanie,  za okresy ubezpieczenia przebyte w RM,  prawa do 
mołdawskich świadczeń emerytalno-rentowych, co niejednokrotnie dla tych osób 
ma znaczenie nie tylko finansowe, ale też  prestiżowe.  Repatriantom  trudno  jest 
zrozumieć  brak  możliwości  otrzymania  prawa  do  mołdawskich  świadczeń  za 
niejednokrotnie kilkudziesięcioletni okres ciężkiej pracy w RM. Obecna sytuacja 
rodzi w nich poczucie krzywdy; 
2) 
stworzy  gwarancje  wypłaty  świadczeń  emerytalno-rentowych w kwocie nie 
niższej niż obecnie otrzymywane. 
Niezależnie  od  powyższego,  postanowienia  dotyczące  stosowanego ustawodawstwa 
mogą  przyczynić  się  do  poprawy  współpracy  gospodarczej  między  RP a RM, 
tj. pozytywnie  wpłynąć  na  decyzje  polskich  firm  o  podejmowaniu  nowych  inwestycji 
w tym  państwie.  Postanowienia  te  mogą  także  pozytywnie  wpłynąć  na  decyzje 
mołdawskich firm w sprawie realizacji usług eksportowych w RP, szczególnie dzięki 
możliwości  delegowania  mołdawskich  pracowników  do  pracy  w  RP. Uregulowania 
dotyczące  stosowanego  ustawodawstwa  mogą  także  skutkować  zmniejszeniem  grupy 
obywateli RM podejmujących w Polsce zatrudnienie nielegalnie. 
Wejście  w  życie  każdej  umowy  o  ubezpieczeniu  społecznym  wiąże  się  z określonymi 
skutkami finansowymi. Niestety,  mimo  wielu  starań  i  podejmowanych  działań,  nie 
udało  się  uzyskać  danych,  które  pozwoliłyby  na  ustalenie skutków finansowych 
związania  RP  Umową  z  RM.  Wszelkie  próby  pozyskania  danych  umożliwiających 
dokonanie chociażby szacunkowej ich oceny nie przyniosły spodziewanych rezultatów. 
Należy  zauważyć,  że  w  przypadku  zawieranych  przez  RP dwustronnych umów 
o ubezpieczeniu/zabezpieczeniu  społecznym  zazwyczaj  występują  znaczne  trudności 
w gromadzeniu danych umożliwiających dokonanie szacunkowego wyliczenia skutków 
finansowych  związania  się  taką  umową.  Szczególnie  trudne  jest  pozyskanie  tych 
danych w odniesieniu  do  państw  powstałych  po  rozpadzie  byłego  ZSRR.  Dlatego  też 
przedstawienie  precyzyjnych  wyliczeń  nie  jest  możliwe.  Jednakże  możliwe  jest 
wskazanie pewnych istotnych kwestii, na które warto zwrócić uwagę, czyli: 
a)  skutki finansowe dla budżetu państwa 
Spośród  świadczeń  objętych  zakresem  przedmiotowym  Umowy  żadne,  w  sposób 
bezpośredni,  nie  podlegają  finansowaniu  ze  środków  budżetu  państwa.  Jednakże, 
 
12 
z uwagi  na  to,  że  przychody  Funduszu  Ubezpieczeń  Społecznych  oraz  Funduszu 
Emerytalno-Rentowego Kasy Rolniczego  Ubezpieczenia  Społecznego,  z  których 
środków  finansowane  są  wypłaty  świadczeń,  pochodzą  również  z  dotacji  budżetu 
państwa  (w  przypadku  Funduszu  Emerytalno-Rentowego Kasy Rolniczego 
Ubezpieczenia  Społecznego  dotacja  z  budżetu  państwa  stanowi  główne  źródło  jego 
przychodów), wejście  w życie Umowy może potencjalnie spowodować  wzrost kwoty 
dotacji budżetowej. Wyliczenie ewentualnych skutków finansowych w tym zakresie nie 
jest jednak możliwe wobec braku niezbędnych danych. 
b)  skutki finansowe dla jednostek samorządu terytorialnego 
Żadne  świadczenia  objęte  zakresem  przedmiotowym  Umowy  nie  są  finansowane  ze 
środków  jednostek  samorządu  terytorialnego.  Dlatego  też  wejście  w  życie  polsko- 
-mołdawskiej Umowy o ubezpieczeniu społecznym nie będzie miało wpływu na finanse 
jednostek samorządu terytorialnego. 
c)  skutki finansowe dla funduszy ubezpieczeniowych 
Zakres przedmiotowy Umowy oznacza, że skutki wejścia jej w życie mogą mieć wpływ 
na fundusze ubezpieczeniowe, tj.  Fundusz  Ubezpieczeń  Społecznych  oraz  Fundusz 
Emerytalno-Rentowy Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. W tym kontekście 
można  wyróżnić  dwie  grupy  czynników,  tj.  1)  czynniki,  które  mogą  spowodować 
wzrost wydatków funduszy ubezpieczeniowych,  oraz 2)  czynniki, które nie wpłyną na 
wydatki funduszy ubezpieczeniowych,  zmniejszą  te  wydatki  lub  spowodują  wzrost 
dochodów funduszy. 
Analizując pierwszą grupę czynników, należy wskazać, że: 
– 
wejście w życie Umowy może spowodować wzrost kosztów wypłaty świadczeń 
należnych z polskiego systemu ubezpieczenia społecznego, do których prawo, bez 
wejścia w życie Umowy, nie powstałoby. Kwestia ta dotyczy osób objętych tzw. 
„starym systemem emerytalnym”, które posiadają okresy ubezpieczenia przebyte 
w RP, ale w wymiarze zbyt krótkim dla przyznania prawa do polskich świadczeń 
długoterminowych (emerytur, rent). Po wejściu w życie Umowy i zastosowaniu 
zasady  sumowania  okresów  część  z  tych  osób  uzyska  prawo  do  polskich 
świadczeń emerytalno-rentowych, 
 
13