Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Mołdawii o ubezpieczeniu społecznym, podpisanej w Warszawie dnia 9 września 2013r.

składek  na  ubezpieczenia  społeczne,  a  tym  samym  zlikwidują  jedną  z przeszkód 
w rozwoju polsko-mołdawskich stosunków gospodarczych. 
Uwzględniając  powyższe,  związanie  RP  Umową  o  ubezpieczeniu  społecznym  z  RM 
należy  uznać  za  celowe  ze  względu  na:  spełnienie  społecznych  oczekiwań  w  tym 
zakresie, tj. rozwiązanie istotnych problemów obywateli RP i RM wynikających z braku 
takiej Umowy, dopełnienie działań podjętych przez RP z zakresu migracji zarobkowych 
oraz realizacji programu „Partnerstwo Wschodnie”,  jak  również  stworzenie  lepszych 
warunków rozwoju polsko-mołdawskiej współpracy gospodarczej. 
2.  Dotychczasowy stan prawny 
Pomiędzy  RP  a RM  nie  ma  żadnych  regulacji prawnych w dziedzinie ubezpieczeń 
społecznych. Rodzi to –  dla  obywateli  obu  Umawiających  się  Stron  –  wiele 
niekorzystnych zjawisk. Szczególnie dotkliwy jest: 
1) 
brak  możliwości  zaliczania  na  prawo  do  świadczeń  okresów  ubezpieczenia 
przebytych na terytorium drugiej Umawiającej się Strony, co oznacza, że ustalając 
prawo  do  świadczeń  oraz  ich  wysokości,  każde  z  państw  bierze  pod  uwagę 
jedynie okresy ubezpieczenia przebyte na swoim terytorium. W efekcie osoby 
zainteresowane  często  nie  mogą  uzyskać  prawa  do  świadczeń,  szczególnie 
długoterminowych,  jak  emerytury  i  renty,  ani  przy  zastosowaniu  wyłącznie 
polskich  (lub  mołdawskich)  wewnętrznych  przepisów  ubezpieczeniowych,  ani 
przy zastosowaniu zasady sumowania okresów ubezpieczenia –  stanowiącej 
standard w tego typu umowach; 
2) 
brak  regulacji  prawnych  dotyczących  transferu  świadczeń  osobom,  które 
przesiedliły  się  na  terytorium  drugiego  państwa.  W  obowiązującym  stanie 
prawnym,  świadczenia  emerytalne  i  rentowe  przysługujące  z  tytułu  podlegania 
wyłącznie  polskiemu  systemowi  ubezpieczeń  społecznych, przyznane osobom 
zamieszkałym  za  granicą,  są  wypłacane,  na ich wniosek,  osobie przez nich 
upoważnionej  do  odbioru,  zamieszkałej  w  kraju,  lub  na  rachunek  bankowy 
emeryta lub rencisty w kraju (zgodnie z art. 132 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. 
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych)). Oznacza to, że 
osoby zamieszkałe w RM, które uzyskały prawo do polskich emerytur lub rent, 
nie  mogą  ich  otrzymywać  w  miejscu  swego  zamieszkania  w RM,  gdyż  polskie 
                                                           
4) Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, z późn. zm. 
 
4 
ustawodawstwo  w  takim  przypadku  przewiduje  wypłatę  tych  świadczeń  tylko 
w RP; 
3) 
obowiązek  podwójnego  opłacania  składek  ubezpieczeniowych  za  pracowników 
polskich delegowanych do pracy do RM, gdyż osoby te podlegają ubezpieczeniu 
w  państwie  stałego  zatrudnienia,  czyli  w  RP,  i  równocześnie  w  państwie 
czasowego zatrudnienia, czyli w RM.  Takie  podwójne  oskładkowanie  zwiększa 
koszty  działalności  polskich  przedsiębiorstw  w  RM  i  hamuje  przepływ 
pracowników. 
Oczywiście  trudno  precyzyjnie  określić  liczbę  osób,  których  powyższe  problemy 
wynikające z braku Umowy dotyczą. Jednakże niewątpliwie grupa osób zainteresowana 
zawarciem polsko-mołdawskiej  Umowy,  szczególnie  ze  względu  na  wprowadzenie 
zasady sumowania okresów ubezpieczenia, istnieje). 
Ponadto  w  przypadku  osób  posiadających  status  repatrianta  szczególnie  niekorzystne 
jest to, że: 
1) 
do ustalenia wysokości polskiego świadczenia przyznawanego z uwzględnieniem 
okresów zatrudnienia przebytych w RM  nie  może  być  brane  pod  uwagę 
wynagrodzenie  osiągane  za  tę  pracę  w  tym  państwie.  W  efekcie  repatrianci 
zazwyczaj  uprawnieni  są  do  świadczeń  wypłacanych  w  wysokościach 
minimalnych; 
2) 
członkowie  rodzin  repatriantów  nie  mają  prawa  do  korzystania  z  postanowień 
art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach 
z Funduszu  Ubezpieczeń  Społecznych,  czyli  okres  zatrudnienia  w  RM  nie  może 
być  im  zaliczony  na  prawo  do  polskich  świadczeń  emerytalno-rentowych. 
W efekcie niejednokrotnie osoby  te  (głównie  osoby  starsze)  mają  trudności  ze 
spełnieniem  warunków  wymaganych  dla  uzyskania  prawa do polskiego 
świadczenia bądź spełnienie tych warunków jest wręcz niemożliwe. 
 
 
                                                           
5) Z informacji przekazanych przez Ambasadę RP w Kiszyniowie – według oficjalnych statystyk z ostatniego spisu 
powszechnego z 2004 r. – RM zamieszkują 2383 osoby narodowości polskiej (dane te nie uwzględniają terytorium 
Naddniestrza). Jednakże według szacunku Konsulatu RP liczba ta jest wyższa i wynosi ok. 4000 osób.  Oczywiście 
nie można uznać, że grupa osób posiadająca poczucie polskiej tożsamości jest równoznaczna z grupą osób, do której 
postanowienia polsko-mołdawskiej Umowy będą miały realne zastosowanie. 
 
 
5 
3. 
Projektowany stan prawny 
Przedstawiona Umowa  odpowiada  standardom  międzynarodowym.  Została  ona  oparta 
na podstawowych zasadach koordynacji systemów ubezpieczenia społecznego, tj.: 
1) 
zasadzie równego traktowania – zgodnie z którą przy stosowaniu ustawodawstwa 
jednej  z  Umawiających  się  Stron  obywatele  drugiej  Umawiającej  się  Strony 
podlegają obowiązkom i korzystają z uprawnień na tych samych warunkach, co 
obywatele pierwszej Umawiającej się Strony, chyba że niniejsza Umowa stanowi 
inaczej (art. 4 Umowy); 
2) 
zasadzie zachowania praw nabytych (eksportu/transferu  świadczeń)  –  zgodnie 
z którą  świadczenia  pieniężne  wypłacane  zgodnie  z  ustawodawstwem  jednej 
z Umawiających się Stron nie mogą zostać zmniejszone, zmienione, zawieszone, 
wstrzymane  lub  skonfiskowane  z  powodu  tego,  że  uprawniony  ma  miejsce 
zamieszkania  na  terytorium  drugiej  Umawiającej  się  Strony,  chyba  że  Umowa 
stanowi inaczej (art. 5 Umowy); 
3) 
zasadzie sumowania okresów ubezpieczenia –  zgodnie  z  którą  następuje 
sumowanie  okresów  ubezpieczenia  przebytych  pod  działaniem  polskiego 
i mołdawskiego ustawodawstwa, które w myśl tego ustawodawstwa wymagane są 
do nabycia, zachowania lub przywrócenia prawa do emerytury lub renty, a także 
do obliczania tych świadczeń (art. 14 Umowy). 
W  myśl  Umowy  (art.  3)  będzie  ona  miała  zastosowanie  do  wszystkich  osób, które 
podlegają lub podlegały ustawodawstwu jednej lub obu Umawiających się Stron oraz 
osób,  których  prawa  wynikają  z  praw  osób,  które  podlegają  lub  podlegały 
ustawodawstwu  jednej  lub  obu  Umawiających  się  Stron.  Oznacza  to,  że  Umowa  nie 
będzie miała charakteru umowy obywatelskiej, czyli uzyskanie na jej podstawie prawa 
do  świadczeń  nie  będzie  uzależnione  od  posiadania  polskiego  lub  mołdawskiego 
obywatelstwa  przez  daną  osobę,  lecz  od  jej podlegania ustawodawstwu jednej 
z Umawiających się Stron. 
Zakresem przedmiotowym Umowy (art. 2) zostały objęte świadczenia z tytułu: starości 
(emerytury),  niezdolności  do  pracy  (renty),  wypadków  przy  pracy  i  chorób 
zawodowych (renty, odszkodowania), śmierci  (renty  rodzinne).  Z inicjatywy Strony 
mołdawskiej  zakres  przedmiotowy  Umowy,  ze  względów  finansowych,  nie  obejmuje 
postanowień  dotyczących  świadczeń  z  tytułu  choroby  i  macierzyństwa,  świadczeń 
 
6 
rodzinnych,  zasiłków  dla  bezrobotnych,  zasiłków  pogrzebowych,  a  także  świadczeń 
rzeczowych (zdrowotnych)). 
Umowa  zawiera  także  regulacje  merytoryczne  odnoszące  się  do  poszczególnych 
dziedzin ubezpieczenia społecznego objętych zakresem przedmiotowym Umowy. Są to 
uregulowania dotyczące: 
a)  stosowanego ustawodawstwa (art. 7–12 Umowy) 
Zgodnie z art. 7  Umowy osoby zatrudnione  na  terytorium  jednej  z  Umawiających  się 
Stron  podlegają,  w  odniesieniu  do  tego  zatrudnienia,  ustawodawstwu  tylko  tej 
Umawiającej  się  Strony,  nawet  jeżeli  zamieszkują  na  terytorium  drugiej  Umawiającej 
się Strony lub jeżeli główna siedziba lub zarejestrowana siedziba ich pracodawcy mieści 
się  na  terytorium  tej  drugiej  Umawiającej  się  Strony.  Natomiast  osoby  pracujące  na 
własny  rachunek,  prowadzące  działalność  na  terytorium  jednej  z  Umawiających  się 
Stron – w odniesieniu do tej działalności – podlegają ustawodawstwu tej Umawiającej 
się Strony, nawet jeżeli  miejsce zamieszkania danej osoby znajduje się na terytorium 
drugiej Umawiającej się Strony. 
Podstawową  zasadą  jest  więc  obowiązywanie,  w odniesieniu do danego zatrudnienia, 
ustawodawstwa państwa miejsca wykonywania pracy, a w przypadku osób pracujących 
na własny rachunek – ustawodawstwa miejsca wykonywania pracy na własny rachunek. 
Natomiast  w  odniesieniu do pracowników  służby  cywilnej  i  osób  z nimi  zrównanych, 
zgodnie z art. 7 pkt 3 Umowy, zasadą jest podleganie ustawodawstwu tej Umawiającej 
się Strony, której administracja zatrudnia daną osobę. 
Umowa  przewiduje  także  pewne  wyjątki  od  zasady  ogólnej,  które  wynikają 
z charakteru lub specyfiki wykonywanej pracy (zawodu)  i  powszechnie  występują 
w tego  typu  umowach  dwustronnych,  jak  też  w  przepisach  unijnych.  Dotyczą  one 
pracowników delegowanych oraz osób zatrudnionych: w przedsiębiorstwach transportu 
międzynarodowego,  na  statkach,  w  misjach  dyplomatycznych  i  placówkach 
konsularnych. Jednakże wyjątkiem, który w przypadku tego typu umów ma najczęstsze 
zastosowanie, jest uregulowanie dotyczące pracowników delegowanych. Zgodnie z nim 
pracownik  polski,  który  zostanie  oddelegowany  przez  swego  pracodawcę  do  pracy 
w RM,  przez  okres  24  miesięcy  będzie  podlegał  nadal  ustawodawstwu  polskiemu 
                                                           
6) Strona mołdawska w trakcie negocjacji projektu Umowy poinformowała, że jeżeli sytuacja finansowa 
RM  ulegnie  poprawie,  możliwe  będzie  rozszerzenie  zakresu  przedmiotowego  Umowy.  Dlatego  też 
w projekcie umieszczono art.  30 regulujący  kwestie  możliwości zmiany lub uzupełnienia Umowy przez 
zawieranie umów uzupełniających (protokołów dodatkowych). 
 
7 
w zakresie  ubezpieczenia  społecznego,  a  nie  ustawodawstwu  mołdawskiemu  –  co 
wynikałoby  z  zasady  ogólnej  wyrażonej  w  art.  7  pkt  1  Umowy. Takie uregulowanie 
pozwala na pozostawienie pracownika  w  dotychczas  mającym  do niego zastosowanie 
systemie ubezpieczenia  społecznego,  bez  konieczności  jego  zmiany  na  okres 
delegowania (art. 8  ust.  1  Umowy).  Uregulowanie  to  będzie  stosowane  także  w  drugą 
stronę, tj. w odniesieniu do pracowników mołdawskich delegowanych do pracy do RP. 
Dodatkowo  będzie  istniała  możliwość  przedłużenia  okresu  delegowania  pracownika. 
W myśl  art.  8  ust.  3  Umowy,  jeżeli  okres  pracy  przedłuży  się  ponad  24  miesiące,  na 
wspólny wniosek pracodawcy i pracownika lub osoby pracującej na własny rachunek, 
ustawodawstwo pierwszej Umawiającej się Strony jest nadal stosowane przez kolejny 
okres nieprzekraczający  36  miesięcy, pod warunkiem,  że  władza  właściwa  drugiej 
Umawiającej się Strony lub instytucja upoważniona przez tę władzę udzieli na to zgody. 
Warunkiem zastosowania  takiego  rozwiązania  jest  skierowanie  wniosku  o udzielenie 
zgody  na  przedłużenie  okresu  delegowania  przed  wygaśnięciem  pierwszego  
24-miesięcznego okresu delegowania. 
b)  świadczeń emerytalno-rentowych (art. 13–16 Umowy) 
W tym zakresie Umowa  przewiduje,  że  uprawnienia  do  świadczeń  emerytalno- 
-rentowych  będą  ustalane  z  uwzględnieniem  łączonych  okresów  ubezpieczenia 
przebytych  w  obydwu  państwach,  przy  czym  koszty  tak  ustalanych  świadczeń  będą 
obciążały instytucje ubezpieczeniowe każdej z Umawiających się Stron proporcjonalnie 
do  okresów  ubezpieczenia  przebytych  w  danym  państwie.  Wysokość  tak  ustalonych 
świadczeń będzie obliczana według następujących zasad: 
– 
w przypadkach  gdy okresy ubezpieczenia przebyte tylko w RP  dają  prawo do 
emerytury lub renty w myśl polskich przepisów, wówczas ubezpieczony otrzyma 
polskie  świadczenie  obliczone  tylko na podstawie okresów ubezpieczenia 
przebytych w RP,  a  druga  Umawiająca  się  Strona  (RM)  wypłaci  część 
świadczenia  przyznaną  za  okresy  ubezpieczenia przebyte na jej terytorium 
i odwrotnie, w przypadkach gdy okresy ubezpieczenia przebyte tylko w RM dają 
prawo  do  emerytury  lub  renty  w  myśl  mołdawskich  przepisów,  wówczas 
ubezpieczony  otrzyma  mołdawskie  świadczenie  obliczone  tylko na podstawie 
okresów ubezpieczenia przebytych w RM, a druga Umawiająca się Strona, czyli 
RP,  wypłaci  część  świadczenia  przyznaną  za  okresy  ubezpieczenia  przebyte  na 
terytorium RP, 
 
8