Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

Projekt

U S T A W A
z dnia
o zmianie ustawy o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Art. 1. W ustawie z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji
Rolnictwa (Dz. U. Nr 98, poz. 634, z późn. zm.) w art. 29 wprowadza się następujące
zmiany:
1)
po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu:
„1a. Przepis ust. 1 stosuje się również do podmiotów niebędących stronami
postępowania w sprawie przyznania płatności lub pomocy finansowej, które nienależnie
lub nadmiernie pobrały środki publiczne, o których mowa w ust. 1.”;
2)
ust. 7 otrzymuje brzmienie:
„7. Do należności, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy
działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r.
poz. 749, z późn. zm.), z wyjątkiem przepisów dotyczących umarzania należności,
odraczania płatności, rozkładania płatności na raty oraz zaokrąglania należności, z tym
że termin, o którym mowa w art. 47 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja
podatkowa, wynosi 60 dni.”.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2008 r. Nr 227, poz. 1505, z 2009 r. Nr 115,
poz. 961, z 2010 r. Nr 76, poz. 490 i Nr 257, poz. 1726, z 2011 r. Nr 34, poz. 168 oraz z 2012 r. poz. 243.
2) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2012 r. poz. 1101, 1342 i 1529
oraz z 2013 r. poz. 35, 985, 1027, 1036, 1145, 1149 i 1289.
12-11-dg

UZASADNIENIE

Projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. Nr 98, poz. 634, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą”,
ma na celu jednoznaczne uregulowanie kwestii zwrotu środków publicznych
pochodzących z funduszy Unii Europejskiej oraz krajowych, przeznaczonych na
współfinansowanie wydatków realizowanych z funduszy Unii Europejskiej lub
finansowanie przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR)
pomocy przyznawanej w drodze decyzji administracyjnej, pobranych nienależnie lub
w nadmiernej wysokości przez osoby inne niż będące stronami postępowania w sprawie
przyznania płatności lub pomocy oraz dostosowanie przepisów dotyczących okresu
naliczania odsetek od kwot pobranych nienależnie lub w nadmiernej wysokości do
przepisów Unii Europejskiej.
Proponowane dodanie w art. 29 ustawy ust. 1a ma na celu uregulowanie kwestii zwrotu
nienależnie lub nadmiernie pobranych płatności pochodzących ze środków funduszy
unijnych oraz krajowych przeznaczonych na współfinansowanie wydatków
realizowanych z funduszy Unii Europejskiej na rachunek osoby, która nie była stroną
postępowania w sprawie przyznania płatności lub pomocy finansowej, w tym również
pobrania środków z rachunku zmarłego rolnika przez jego spadkobierców, w przypadku
gdy decyzja o przyznaniu płatności nie mogła być doręczona stronie z uwagi na jej
śmierć, a tym samym nie wywołuje ona skutków prawnych. W takiej sytuacji płatności
przekazane na rachunek zmarłego powinny zostać zwrócone przez podmiot, który je
pobrał.
Zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych dotyczącym ustalania kwot
nienależnie i nadmiernie pobranych płatności w ramach systemów wsparcia
bezpośredniego oraz płatności z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach
górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)
w zakresie obowiązku zwrotu płatności pobranych przez podmioty, które nie były
stroną postępowania w sprawie o przyznanie płatności, brak jest przepisów prawa
materialnego, które wskazywałyby na obowiązek zwrotu płatności przez te podmioty.
W opinii sądów administracyjnych takim przepisem nie jest art. 29 ust. 1 ustawy, jak
również przepisy Unii Europejskiej:
1) art. 80 ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1122/2009 z dnia 30 listopada
2009 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady
(WE) nr 73/2009 odnośnie do zasady wzajemnej zgodności, modulacji oraz
zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli w ramach systemów wsparcia
bezpośredniego dla rolników przewidzianych w wymienionym rozporządzeniu oraz
wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 w odniesieniu do zasady
wzajemnej zgodności w ramach systemu wsparcia ustanowionego dla sektora wina
(Dz. Urz. UE L 316 z 02.12.2009, str. 65, z późn. zm.),
2) art. 5 ust. 1 rozporządzenia Komisji (UE) nr 65/2011 z dnia 27 stycznia 2011 r.
ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE)
nr 1698/2005 w odniesieniu do wprowadzenia procedur kontroli oraz do zasady
wzajemnej zgodności w zakresie środków wsparcia rozwoju obszarów wiejskich
(Dz. Urz. UE L 25 z 28.01.2011, str. 8, z późn. zm.).
W opinii sądów bowiem powyższe przepisy mają zastosowanie wyłącznie do zwrotu
płatności ARiMR przez podmiot, w tym rolnika będącego stroną postępowania
w sprawie przyznania płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego oraz
płatności z tytułu ONW. A zatem sprawy dotyczące zwrotu płatności nienależnych
pobranych przez podmioty, które nie były stroną postępowania w sprawie przyznania
danych płatności, nie mogą być w świetle aktualnie obowiązujących przepisów prawa
załatwiane w drodze rozstrzygnięcia indywidualnej sprawy z zakresu prawa
administracyjnego. Zgodnie z orzecznictwem sądów dochodzenie przez ARiMR zwrotu
płatności nienależnych lub pobranych w nadmiernej wysokości w takiej sytuacji może
być prowadzone wyłącznie na podstawie przepisów prawa cywilnego dotyczących
bezpodstawnego wzbogacenia i zwrotu świadczenia nienależnego.
Dochodzenie zwrotu nienależenie lub nadmiernie pobranych płatności na podstawie
przepisów dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia, które w znacznym stopniu
ograniczają odpowiedzialność osób, które bezpodstawnie weszły w posiadanie
wypłaconych przez ARiMR środków finansowych, będzie znacznie mniej skuteczne.
Ponadto koszty dochodzenia roszczeń na drodze postępowania cywilnego są znacznie
wyższe i narażają Skarb Państwa na nieuzasadnione wydatki. Jednocześnie z uwagi na
terminy rozpatrywania spraw przed sądami w postępowaniu cywilnym czas
2

odzyskiwania kwot płatności nienależnych lub nadmiernych będzie znacznie
wydłużony.
Jednocześnie zgodnie z przepisami art. 32 ust. 4 i 5 oraz art. 33 ust. 5 i 8 rozporządzenia
Rady (WE) nr 1290/2005 z dnia 21 czerwca 2005 r. w sprawie finansowania wspólnej
polityki rolnej (Dz. Urz. UE L 209 z 11.08.2005, str. 1, z późn. zm.) dotyczącymi
zwrotu środków finansowych z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji oraz
Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich wynikających ze
stwierdzonych nieprawidłowości lub zaniedbań w sytuacji niewszczęcia wszystkich
postępowań administracyjnych lub sądowych przewidzianych ustawodawstwem
krajowym i wspólnotowym w celu windykacji w roku następującym po pierwszym
ustaleniu administracyjnym lub sądowym oraz w sytuacji dokonania pierwszego
ustalenia administracyjnego lub sądowego z opóźnieniem mogącym udaremnić
odzyskanie, konsekwencje finansowe wskazanych wyżej zaniedbań ponosi w 50%
państwo członkowskie.
A zatem w sytuacji, w której nienależnie pobrane płatności odzyskiwane były
w postępowaniu sądowym prowadzonym w trybie przepisów o bezpodstawnym
wzbogaceniu, i jednocześnie zostałyby przekroczone terminy, o których mowa w ww.
przepisach prawa wspólnotowego, budżet państwa narażony byłby na ponoszenie z tego
tytułu konsekwencji finansowych.
W latach 2008–2013 (do 31 lipca 2013 r.) w zakresie płatności w ramach systemów
wsparcia bezpośredniego oraz płatności obszarowych realizowanych w ramach PROW
2004–2006 oraz PROW 2007–2013, tj. płatności z tytułu ONW, przeprowadzono oraz
wszczęto 657 postępowań administracyjnych dotyczących ustalenia kwoty nienależnie
lub nadmiernie pobranych płatności przez osoby, które nie były stroną postępowania
w sprawie przyznania tych płatności na łączną kwotę 1 664 092,84 zł. Uwzględniając te
dane, liczba postępowań administracyjnych prowadzonych wobec osób niebędących
stroną postępowania w sprawie przyznania płatności przez właściwe organy, wynosi
średnio na rok 119 postępowań. Natomiast średnia kwota będąca przedmiotem
postępowania w jednej sprawie stanowi 2532,87 zł.
Dochodzenie zwrotu kwot nienależnie lub nadmiernie pobranych płatności przez osoby
niebędące stroną postępowania w sprawie ich przyznania na drodze postępowania
cywilnego wiązałoby się z obciążeniem finansowym ARiMR z tytułu opłaty sądowej od
wnoszonego pozwu. W sprawach sądowych z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia
3

zasadą jest, stosownie do art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, z późn. zm.),
że powód wpłaca opłatę sądową stanowiącą 5% wartości przedmiotu sporu, jednak nie
mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 000 zł.
Zakładając, że corocznie ARiMR winna odzyskać tytułem bezpodstawnego
wzbogacenia każdorazowo średnią kwotę 2532,87 zł od 119 osób, same tylko opłaty
sądowe stanowiłyby w każdej sprawie kwotę 126,64 zł, co stanowi w skali roku kwotę
powyżej 15 000 zł (15 070,58 zł), a dla wszystkich przeprowadzonych postępowań
stanowi kwotę ponad 83 000 zł.
Przyjęcie proponowanych zmian będzie również korzystne dla osób zobowiązanych do
zwrotu nienależnie pobranych płatności. Stosownie do art. 98 ustawy z dnia
17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn.
zm.) osoby te zobowiązane byłyby do zwrotu kosztów postępowania cywilnego,
których wysokość znacznie przewyższa wysokość kosztów postępowania
prowadzonego w trybie administracyjnym. Jak już bowiem wyżej wskazano, wysokość
tych kosztów jest równa 5% wartości przedmiotu sporu. Do tej kwoty należy doliczyć
również koszty zastępstwa procesowego w wysokości uzależnionej od wartości
dochodzonej należności – do wysokości 7 200 zł (przy wartości przedmiotu sporu
powyżej 200 000 zł).
Natomiast w przypadku dochodzenia zwrotu płatności w postępowaniu
administracyjnym prowadzonym z urzędu, strona nie jest obciążana kosztami
postępowania prowadzonego przez organ. Jedynie w przypadku złożenia przez stronę
skargi do sądu administracyjnego na decyzję organu II instancji w przedmiocie
ustalenia kwoty nienależnie lub nadmiernie pobranych płatności, opłata związana ze
złożeniem skargi wynosiłaby (zgodnie z § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu
w postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 221, poz. 2193, z późn.
zm.) odpowiednio:
1) do 10 000 zł – 4% wartości przedmiotu zaskarżenia, nie mniej jednak niż 100 zł,
2) ponad 10 000 zł do 50 000 zł – 3% wartości przedmiotu zaskarżenia, nie mniej
jednak niż 400 zł,
3) ponad 50 000 zł do 100 000 zł – 2% wartości przedmiotu zaskarżenia, nie mniej
jednak niż 1 500 zł,
4