Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw

zdrowotną lub rodzinną, mają jednakową wagę. Jednocześnie w projekcie
ustawy przewidziano, że organ prowadzący, określając kryteria rekrutacji, ma
obowiązek uwzględnić potrzeby rodzin, w których rodzice albo rodzic
samotnie wychowujący kandydata muszą pogodzić obowiązki zawodowe
z obowiązkami rodzinnymi, oraz fakultatywnie organ prowadzący może
przyjąć kryterium dochodu na osobę w rodzinie kandydata (w wysokości
określonej przez ten organ). Intencją tego rozwiązania jest wyposażenie
organów prowadzących w narzędzie umożliwiające w sposób elastyczny
reagowanie na aktualną lokalną sytuację społeczno-gospodarczą.
W niniejszym projekcie zrezygnowano z odwoływania się na poziomie
ustawy do kryterium dochodowego w stosunku do kandydatów do
publicznych przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół
i placówek – uwagę taką zgłosił Związek Miast Polskich.
Podmioty zgłaszające uwagi do grupy kryteriów uwzględniających potrzeby
osób znajdujących się w trudnej sytuacji rodzinnej, finansowej, społecznej
lub zdrowotnej zwracały również uwagę na konieczność doprecyzowania
pojęć „samotne wychowywanie kandydata przez rodzica” czy „rodzina
wielodzietna” (Unia Metropolii Polskich) oraz wskazanie dokumentów, które
poświadczają spełnienie tych kryteriów (Unia Metropolii Polskich,
Stowarzyszenie Dyrektorów i Nauczycieli Centrów Kształcenia
Praktycznego). Uwagi zostały uwzględnione. Wprowadzono stosowne
definicje, a także wskazano również odpowiednie dokumenty (w tym
oświadczenia) potwierdzające spełnienie kryteriów.
Kolejna grupa uwag koncentrowała się wokół grupy kryteriów
uwzględniających lokalne potrzeby społeczne rodziny, których zaspokojenie
sprzyja wypełnianiu wychowawczej i opiekuńczej roli rodziny. Uwagi
dotyczyły głównie konieczności doprecyzowania pojęcia „dogodne położenie
względem miejsca zamieszkania” lub „dogodne położenie względem miejsca
pracy”, „utrudniony dojazd do szkoły”, „miejsce pracy” (Unia Metropolii
Polskich, Rzecznik Praw Dziecka).
Biorąc pod uwagę argumenty przytaczane przez podmioty zgłaszające uwagi,
zrezygnowano z określania w projekcie ustawy tych kryteriów. Uznano, że to
organy prowadzące, pozostające w bezpośredniej relacji z rodzinami
70
kandydatów, są najlepiej przygotowane i najbardziej kompetentne w zakresie
określania kryteriów z tej grupy.
Zgłoszono również kilka uwag dotyczących kryteriów uwzględniających
osiągnięcia ucznia na poprzednim etapie edukacyjnym. Unia Metropolii
Polskich postulowała konieczność uszczegółowienia pojęcia „wysokie
miejsce w zawodach wiedzy, artystycznych i sportowych”. Uwaga została
uwzględniona. Przepis, w myśl którego kurator oświaty corocznie podaje do
publicznej wiadomości wykaz zawodów wiedzy, artystycznych i sportowych,
organizowanych przez tego kuratora, uzupełniono o obowiązek wskazania
przez kuratora oświaty, które miejsca w tych zawodach należy uznać za
wysokie.
Unia Metropolii Polskich proponowała, aby wymieniona na świadectwie
ukończenia szkoły i punktowana w procesie rekrutacji aktywność społeczna
mogła dotyczyć wyłącznie aktywności na terenie szkoły. Wnioskowano
również o określenie ram czasowych tej aktywności. Uwaga nie została
uwzględniona. Szkoła powinna promować aktywność społeczną uczniów
również w środowisku lokalnym, jak i poza nim. Nie powinno się zatem
ograniczać tej aktywności wyłącznie do terenu szkoły. Natomiast
punktowanie w procesie rekrutacji wyłącznie długotrwałej aktywności
społecznej mogłoby prowadzić do nieuwzględnienia dużych i znaczących
w danym środowisku przedsięwzięć, które mają charakter jednorazowy,
a także zniechęcałoby do aktywności społecznej osoby, które dopiero zaczęły
się angażować w różnorodne prace na rzecz innych.
Rzecznik Praw Dziecka wnioskował o wprowadzenie kryteriów
uwzględniających potrzeby edukacyjne ucznia (w tym jego zainteresowania)
przy przyjmowaniu do szkoły podstawowej i gimnazjum. Uwaga nie została
uwzględniona. Określenie takiego kryterium należy uznać za niezasadne.
Rolą każdej szkoły, każdego nauczyciela, jest dostosowanie metod pracy do
indywidualnych predyspozycji każdego dziecka, zaspakajając jego potrzeby,
rozwijając talenty i zainteresowania oraz wyrównując zaburzone funkcje
poznawcze. Obowiązek pracy szkoły i nauczyciela dotyczący
indywidualizacji nie może więc być kryterium przyjęcia ucznia do szkoły.
71
Ponadto Rzecznik Praw Dziecka domagał się doprecyzowania określenia
„dzieci i młodzież zamieszkujące w obwodzie szkoły”, natomiast Związek
Miast Polskich – określenia „zamieszkały na terenie danej gminy”. Należy
wyjaśnić, że przepisy dotyczące rekrutacji nie wprowadzają tu odmiennego
rozumienia tych pojęć niż dotychczas obowiązujące przepisy dotyczące
realizacji obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku
szkolnego i obowiązku nauki (art. 14b ust. 3, art. 16 ust. 6–6b, art. 18 ust. 1
pkt 4 oraz art. 19 ust. 1 ustawy), które posługują się pojęciem zamieszkania
dziecka w obwodzie szkoły lub na terenie gminy.
Zgłaszane w trakcie konsultacji uwagi odnosiły się również do rekrutacji do
poszczególnych typów i rodzajów szkół i placówek.
W szczególności uwagi dotyczyły rekrutacji do szkół dwujęzycznych.
Propozycja wykorzystania w rekrutacji do tych szkół odpowiednio wyników
sprawdzianu przeprowadzanego w ostatnim roku szkoły podstawowej
z języka obcego nowożytnego oraz wyników egzaminu przeprowadzanego
w ostatnim roku nauki w gimnazjum z języka obcego nowożytnego na
poziomie rozszerzonym spotkała się z krytyką w szczególności ze względu na
mały aspekt różnicujący wyników sprawdzianu i egzaminu. Business Centre
Club oraz Unia Metropolii Polskich zwracały również uwagę, że
zaproponowane kryteria rekrutacji uniemożliwiają uczniom kandydowanie
jednocześnie do szkół dwujęzycznych, które prowadzą nauczanie w różnych
językach nowożytnych, oraz ograniczają możliwość kandydowania do tych
szkół dwujęzycznych, w których nauczanie odbywa się w mniej popularnych
językach – ze względu na fakt, że w rekrutacji byłaby oceniana znajomość
języka. Uwzględniając powyższe zaproponowano, aby w rekrutacji do
gimnazjów dwujęzycznych w pierwszym etapie postępowania rekrutacyjnego
brany był pod uwagę wynik sprawdzianu predyspozycji językowych na
warunkach określonych przez radę pedagogiczną, natomiast w przypadku
szkół ponadgimnazjalnych – sprawdzianu kompetencji językowych
ustalonego przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Oba te sprawdziany
przeprowadzane byłyby przez szkołę, do której aplikuje kandydat.
Unia Metropolii Polskich zwróciła uwagę na ewentualne skutki, jakie dla
organizacji szkół i oddziałów integracyjnych może rodzić określenie
72
kryteriów rekrutacji do tych szkół i oddziałów adresowanych do kandydatów
nieposiadających orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Uwagi Unii
są niezasadne. Również w obecnym stanie prawnym uczeń w każdym czasie
może przedstawić orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego,
a obowiązkiem szkoły i organu prowadzącego jest zapewnić mu to
kształcenie. Zaproponowane w projekcie przepisy dotyczące rekrutacji nie
wprowadzają nowych uregulowań w tym zakresie.
Wątpliwości Unii Metropolii Polskich oraz Związku Nauczycielstwa
Polskiego wzbudziło wykorzystanie w postępowaniu rekrutacyjnym na
zajęcia rozwijające uzdolnienia organizowane w placówkach oświatowo-
wychowawczych badania uzdolnień kierunkowych. Należy jednak wyjaśnić,
że nie zakłada się obowiązku przeprowadzania takiego badania uzdolnień
kierunkowych. Miałoby ono być przeprowadzane wyłącznie w razie potrzeby
wyłonienia osób o szczególnych uzdolnieniach i predyspozycjach na wybrane
zajęcia rozwijające uzdolnienia.
Stowarzyszenie Dyrektorów i Nauczycieli Centrów Kształcenia Praktycznego
postulowało poszerzenie wymogu posiadania wykształcenia średniego
w przypadku ubiegania się o przyjęcie do szkoły policealnej o kryterium
biorące pod uwagę oceny uzyskane na świadectwie ukończenia szkoły
średniej (z wybranych zajęć edukacyjnych ustalonych przez dyrektora).
Uwaga nie została uwzględniona. Szkoły policealne przygotowują do
wykonywania konkretnego zawodu i nauka w nich obejmuje wyłącznie
kształcenie ściśle zawodowe (teoretyczne i praktyczne). Nie ma więc
uzasadnienia dla wprowadzenia w procesie rekrutacji dodatkowego kryterium
uwzględniającego oceny uzyskane na świadectwie ukończenia szkoły
średniej.
Stowarzyszenie Dyrektorów i Nauczycieli Centrów Kształcenia Praktycznego
zakwestionowało zasadność ponoszenia kosztów uzyskiwania zaświadczeń
lekarskich zawierających orzeczenie o braku przeciwskazań do podjęcia
praktycznej nauki zawodu przez kandydatów na kwalifikacyjny kurs
zawodowy
oraz
pełnoletnich
słuchaczy
kursów
zawodowych,
w szczególności ze względu na fakt, że są to często osoby bezrobotne. Uwaga
nie została uwzględniona. Koszty uzyskiwania ww. zaświadczeń
73
w przypadku osób posiadających status bezrobotnego mogą zostać pokryte ze
środków Funduszu Pracy na finansowanie szkoleń osób bezrobotnych, jakimi
dysponuje samorząd powiatowy, zgodnie z art. 40 ustawy o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Natomiast w ocenie Rzecznika Praw Dziecka zaświadczenie lekarskie
zawierające orzeczenie o braku przeciwskazań do podjęcia praktycznej nauki
zawodu powinno również obejmować możliwość wykonywania zawodu.
Uwaga nie została uwzględniona – zgodnie z obowiązującymi przepisami
lekarz wydaje zaświadczenie na okres nie dłuższy niż okres nauki w szkole.
Przepisy w sprawie badań lekarskich kandydatów do szkół
ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych lub wyższych, uczniów tych
szkół, studentów i uczestników studiów doktoranckich nie są podstawą do
wydania zaświadczenia „o możliwości wykonywania zawodu”, o jakie
postuluje Rzecznik Praw Dziecka.
Ponadto Rzecznik Praw Dziecka zwracał uwagę na brak przepisów
dotyczących zasad rekrutacji do oddziałów szkół ogólnodostępnych,
w których realizowane są innowacje pedagogiczne i eksperymenty. Uwaga
nie została uwzględniona, bowiem zgodnie z § 2 ust. 4 rozporządzenia
Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie
warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez
publiczne szkoły i placówki (Dz. U. Nr 56, poz. 506, z późn. zm.), rekrutacja
do szkół lub oddziałów, w których jest prowadzona innowacja lub
eksperyment, odbywa się na zasadzie powszechnej dostępności. Oznacza to,
że nie zakłada się specjalnych warunków, które musieliby spełnić kandydaci
do takich szkół.
Z kolei Związek Nauczycielstwa Polskiego zwracał uwagę na brak
porównywalności kryteriów branych pod uwagę w postępowaniu
rekrutacyjnym do poszczególnych typów szkół. Obawy ZNP budziła
w szczególności niewspółmierność kryteriów takich, jak kolejność zgłoszeń
i zasad przyjmowania do szkół dwujęzycznych. Należy zwrócić uwagę, że
różnice w postępowaniu rekrutacyjnym do poszczególnych typów i rodzajów
szkół zostały wprowadzone w projekcie celowo. Odzwierciedlają one
specyfikę organizacji tych jednostek.
74