Poselski projekt ustawy o Rzeczniku Praw Przedsiębiorców

„§ 2. Uchwały, o których mowa w art. 15 § 1 pkt 2, Naczelny Sąd
Administracyjny podejmuje na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu
Administracyjnego, Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw
Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Rzecznika Praw
Przedsiębiorców, a uchwały, o których mowa w art. 15 § 1 pkt 3,
na podstawie postanowienia składu orzekającego.”

Art. 34
W ustawie z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2002 r.
Nr 240, poz. 2052 z późn. zm.) w art. 60 § 2 otrzymuje brzmienie:
„§ 2. Z wnioskiem, o którym mowa w § 1, mogą wystąpić również Rzecznik
Praw Obywatelskich i Prokurator Generalny oraz, w zakresie swojej
właściwości, Rzecznik Praw Dziecka, Przewodniczący Komisji Nadzoru
Finansowego, Rzecznik Ubezpieczonych i Rzecznik Praw Przedsiębiorców.”

Art. 35
W ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2009
r., Nr 157, poz. 1240 i 1241 z późn. zm. w art. 139 ust. 2 otrzymuje
brzmienie:

„2. Minister Finansów włącza do projektu ustawy budżetowej dochody i
wydatki Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej, Trybunału Konstytucyjnego, Najwyższej Izby
Kontroli, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego wraz
z wojewódzkimi sądami administracyjnymi, Krajowej Rady
Sądownictwa, sądownictwa powszechnego, Rzecznika Praw
Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Rzecznika Praw
Przedsiębiorców, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego
Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej
– Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego
Biura Wyborczego i Państwowej Inspekcji Pracy.”


Art. 36
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2014 roku.

10 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 25, poz. 219, z 2006 r. Nr
157, poz. 1119, z 2008 r. Nr 234, poz. 1571, z 2009 r. Nr 56, poz. 459, Nr 157, poz. 1241, Nr 178, poz. 1375,
Nr 219, poz. 1706, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228, Nr 197, poz. 1307, z 2011r . Nr 126, poz. 714, Nr 203, poz.
1192, z 2012 r. poz. 637.
11 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy ogłoszone w Dz. U. z 2010 r. Nr 28, poz. 146, Nr 96,
poz.620, Nr 123, poz. 835,Nr 152, poz. 1020, Nr238, poz. 1578, Nr 257, poz. 1726, z 2011r. Nr 185, poz.
1092,Nr 201, poz. 1183, Nr234, poz. 1386, Nr240, poz. 1429, Nr291, poz. 1707.

20



UZASADNIENIE
1. Cel projektu
Niniejszy projekt ma na celu ustanowienie instytucji Rzecznika Praw
Przedsiębiorców, do którego ustawowych zadań należałaby ochrona wolności i praw
przedsiębiorców określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innych
aktach normatywnych.
2. Rzeczywisty stan w dziedzinie stanowiącej przedmiot regulacji
W obecnym stanie prawnym nie ma instytucji, której zadaniem byłoby dążenie do
zapewnienia ochrony wolności i praw przedsiębiorców, a w szczególności do zapewnienia
realizacji konstytucyjnie chronionej swobody działalności gospodarczej. Należy
podkreślić, że w art. 20 Konstytucji RP wyraźnie wskazano, iż „społeczna gospodarka
rynkowa” oparta m.in. na wolności działalności gospodarczej stanowi podstawę ustroju
gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. Z kolei w art. 22 Konstytucji zaznaczono, iż
ograniczenie wolności działalności gospodarczej może nastąpić jedynie wyjątkowo,
wyłącznie wtedy gdy ziszczą się materialne i formalne przesłanki wymienione w tym
przepisie.
Niestety należy zauważyć, iż pomimo wyraźnego zaakcentowania przez
ustrojodawcę konieczności ochrony swobody prowadzenia działalności gospodarczej, w
Polsce przedsiębiorcy cały czas natrafiają na liczne bariery. W opublikowanym przez
Bank Światowy rankingu „Doing Business 2013” dotyczącym łatwości prowadzenia
działalności gospodarczej, Polska znalazła się dopiero w szóstej dziesiątce państw.
Obserwacja, iż w Polsce prowadzenie działalności gospodarczej napotyka na liczne
przeszkody znajduje potwierdzenie w wynikach badań socjologicznych, które zostały
przeprowadzone na zlecenie wnioskodawców na grupie blisko 3,5 tysiąca
przedsiębiorców.
Analiza ankiet wypełnionych przez przedsiębiorców wskazuje, iż trudności z
którymi spotykają się przedsiębiorcy są w dużej mierze rezultatem niewłaściwego sposobu
działania organów władzy publicznej. Respondenci bardzo często skarżyli się na
biurokratyczny i przewlekły sposób załatwiania spraw przez organy administracji
publicznej oraz na przewlekłość postępowań sądowych (zwłaszcza gdy chodzi o
dochodzenie należności od nierzetelnych kontrahentów).
Niestety prawdą jest, iż niejednokrotnie organy administracyjne działają
nierzetelnie i błędnie interpretując przepisy prawa podejmują decyzje szkodliwe dla
podmiotów gospodarczych. Zdarzają się jednak również takie sytuacje, kiedy w procesie

21
stosowania prawa, decyzje nieprzychylne przedsiębiorcom zapadają z poszanowaniem
zasady legalizmu. Nierzadko bowiem organy administracji publicznej są zmuszone
stosować złe, krzywdzące podmioty gospodarcze przepisy prawa.
Istnieje więc wyraźna potrzeba powołania instytucji, która w pierwszej kolejności
chroniłaby przedsiębiorców przed nierzetelnym i sprzecznym z prawem działaniem
organów administracji publicznej, w tym także przez podejmowanie interwencji w
indywidualnych sprawach Z drugiej strony do zadań takiej instytucji należałoby
sygnalizowanie organom władzy ustawodawczej potrzebę zmiany przepisów prawa,
których stosowanie powoduje nadmierne trudności w prowadzeniu działalności
gospodarczej.

Niezbędne jest więc ustanowienie niezależnego organu, który czuwałby nad tym,
aby konstytucyjna zasada swobody działalności gospodarczej była w możliwie
największym stopniu realizowana zarówno na etapie stanowienia prawa, jak również na
etapie stosowania prawa. Brakuje bowiem w obecnej strukturze organów państwowych
instytucji, której podstawową funkcją byłaby kontrola w zakresie tego czy respektowane
są wolności i prawa przedsiębiorców określone w Konstytucji oraz w innych aktach
normatywnych (a w szczególności w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie
działalności gospodarczej).
Zapewnienie odpowiedniej ochrony prawnej grupie blisko 1, 7 mln
przedsiębiorców jest konieczne także dlatego, że to właśnie dzięki aktywności i
determinacji polskich przedsiębiorców możliwe jest utrzymanie trwałego wzrostu
gospodarczego. Należy przypomnieć, że działające w Polsce przedsiębiorstwa wytwarzają
blisko 3/4 PKB, zaś sektor małych i średnich przedsiębiorstw generuje prawie połowę
PKB. To właśnie w sektorze prywatnych przedsiębiorstw najwięcej osób znajduje
zatrudnienie.
Polityka państwa powinna być więc ukierunkowana na ograniczenie barier dla
przedsiębiorców. Niestety często zamiast wsparcia ze strony państwa, przedsiębiorcy
niejednokrotnie muszą mierzyć się z przeszkodami stawianymi im przez organy władzy
publicznej. W obecnym stanie faktycznym i prawnym nie istnieje instytucja, która
mogłaby skutecznie zapewnić ochronę wolności i praw osób prowadzących działalność
gospodarczą.
3. Różnica pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym

Jak wykazano w poprzednim punkcie niniejszego uzasadnienia, obecnie konieczne
jest powołanie instytucji, która stałaby na straży praw przedsiębiorców. Rzecznik

22
interesów tych ostatnich powinien mieć kompetencje i uprawnienia, które pozwoliłyby
mu skutecznie zapewnić realizację zasady wolności działalności gospodarczej.

Proponuje się więc powołanie Rzecznika Praw Przedsiębiorców, którego głównym
zadaniem byłoby „podejmowanie działań mających na celu zapewnienie wolności i praw
przedsiębiorców, a zwłaszcza wolności działalności gospodarczej”. W przepisie tym
szczególnie wyróżniona została „wolność działalności gospodarczej”, a to ze względu na jej
konstytucyjną rangę.

Ustawa jednocześnie wskazuje definicję prawną przedsiębiorcy. Definicja zawarta
w projektowanym art. 2 jest tożsama z definicją zawartą w artykule 4 ustawy z dnia 2
lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Przedsiębiorcą jest więc „osoba
fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna
ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność
gospodarczą.”. Jako przedsiębiorców należy uznać również „wspólników spółki cywilnej
w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej”.

W pierwszych trzech artykułach ustawy o Rzeczniku Praw Przedsiębiorców
zdefiniowano więc jakie prawa i wolności podlegać będą ochronie oraz jakie kategorie
podmiotów będą mogły zwrócić się z prośbą o pomoc do Rzecznika Praw
Przedsiębiorców.

Warto jednak zwrócić uwagę, iż Rzecznik Praw Przedsiębiorców będzie mógł
podejmować działania służące ochronie praw i wolności przedsiębiorców nawet wówczas
gdy nie zostanie skierowany do niego wniosek o podjęcie interwencji. Rzecznik będzie
mógł bowiem także podejmować działania z własnej inicjatywy, na wniosek Rzecznika
Praw Obywatelskich oraz na wniosek organizacji samorządów.

Jeśli chodzi natomiast o interwencje Rzecznika podejmowane na wniosek, to
ustawa dokładnie określa wymogi jakie powinien spełniać wniosek skierowany do
Rzecznika oraz procedurę postępowania w przypadku prawidłowo złożonego wniosku.
Zgodnie z projektowanym art. 12 wniosek kierowany do Rzecznika powinien zawierać
oznaczenie wnioskodawcy oraz przedsiębiorcy, którego wolności lub praw sprawa
dotyczy, a także określać przedmiot sprawy. Ponadto, w artykule 12 wyraźnie
zastrzeżono, iż wniosek składany do Rzecznika jest wolny od wszelkich opłat.

Bardzo istotnym postanowieniem ustawy jest obowiązek zajęcia się każdą sprawą
przez Rzecznika Praw Przedsiębiorców. Rzecznik Praw Przedsiębiorców będzie miał
obowiązek udzielenia odpowiedzi w każdej skierowanej do niego sprawie.

23

W przypadku prawidłowego złożenia wniosku przez uprawniony podmiot,
Rzecznik będzie mógł: albo podjąć sprawę, albo poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy
przysługujących mu środków działania, albo przekazać sprawę według właściwości, albo
połączyć sprawę z już podjętą jeżeli dotyczą one tego samego przedmiotu. Rzecznik nie
będzie więc mógł pozostawić wniosku bez jakiegokolwiek rozpoznania (a taką możliwość
w świetle obecnie obowiązujących przepisów posiada np. Rzecznik Praw Obywatelskich).
Niepodjęcie sprawy przez Rzecznika Praw Przedsiębiorców będzie możliwe wyłącznie w
przypadku, gdy w danym przedmiocie Rzecznik już wcześniej podjął odpowiednie
działania na skutek wniosku pochodzącego od tego samego wnioskodawcy.

W przypadku gdy Rzecznik podejmie sprawę, to może samodzielnie prowadzić
postępowanie wyjaśniające albo może zwrócić się o pomoc do innych organów. Zgodnie z
art. 14 ustawy, w sytuacji gdy Rzecznik nie będzie samodzielnie prowadził postępowania
wyjaśniającego, to może on „zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych
organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej,
zawodowej lub społecznej” (art. 14 pkt 2 projektowanej ustawy), albo może „zwrócić się
do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania
określonej sprawy lub jej części” (art. 14 pkt 3 projektowanej ustawy).

W artykule 15 projektu ustawy określone zostały środki działania jakimi będzie
dysponował Rzecznik w przypadku, gdy będzie on samodzielnie prowadził postępowanie
wyjaśniające. Rzecznik będzie mógł wówczas:

1) zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu,
2) zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii,
3) żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także
prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze Rzecznika
Praw Przedsiębiorców akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych
organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia,
4) żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez
naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji
rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych, zawodowych,
społeczno-zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających
osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i
samorządowych jednostek organizacyjnych.

24