Poselski projekt ustawy o Rzeczniku Praw Przedsiębiorców

Należy zwrócić uwagę, że uprawnienie do zwrócenia się do odpowiedniej
instytucji celem udzielenia informacji jest sprzężone z obowiązkiem udzielenia przez daną
instytucję pomocy Rzecznikowi oraz współdziałania z Rzecznikiem (art. 19 projektowanej
ustawy).

Ustawa formułuje więc szeroki katalog środków, z których może skorzystać
Rzecznik Praw Przedsiębiorców prowadząc postępowanie wyjaśniające. Można więc
oczekiwać, że Rzecznik po zbadaniu sprawy będzie mógł z łatwością rozstrzygnąć, czy w
danym przypadku doszło do naruszenia wolności lub praw przedsiębiorcy. W przypadku
gdy po przeprowadzeniu wnikliwego postępowania wyjaśniającego Rzecznik nie
stwierdzi, iż doszło do takiego naruszenia, to będzie miał obowiązek wyjaśnić
wnioskodawcy dlaczego w danej sprawie nie dopatrzył się naruszenia wolności lub praw
przedsiębiorcy.

Po zbadaniu sprawy, Rzecznik może ponadto skierować wystąpienie do organu,
organizacji lub instytucji, w których działalności dopatrzył się naruszenia wolności lub
praw przedsiębiorców. W takim wystąpieniu Rzecznik powinien sformułować swoje
opinie i wnioski co do sposobu załatwienia sprawy. Co więcej, Rzecznik może w tym
wystąpieniu żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji
służbowych wobec wskazanych przez niego urzędników. Jednocześnie w projekcie
ustawy wyraźnie zastrzeżono, iż wystąpienie takie „nie może naruszać niezawisłości
sędziowskiej”.

W przypadku gdy Rzecznik skorzysta z możliwości wystąpienia do odpowiedniego
organu, odpowiedniej organizacji lub instytucji, adresat tego wystąpienia, ma obowiązek
niezwłocznie i zarazem nie później niż w ciągu 21 dni od skierowania do niego
wystąpienia poinformować Rzecznika o podjętych działaniach lub o zajętym stanowisku.
W wypadku gdy Rzecznik nie podziela stanowiska zajętego przez dany organ, to może
zwrócić się do właściwej jednostki nadrzędnej o podjęcie odpowiednich działań.

Wśród uprawnień przysługujących Rzecznikowi po zbadaniu sprawy
wyszczególnić należy także:
1) żądanie wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wzięcie
udziału w każdym toczącym się już postępowaniu – na prawach
przysługujących prokuratorowi,
2) żądanie wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania
przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu,

25
3) zwrócenie się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wniesienie skargi
do sądu administracyjnego, a także uczestniczenie w tych postępowaniach – na
prawach przysługujących prokuratorowi,
4) wniesienie kasacji lub rewizji nadzwyczajnej od prawomocnego orzeczenia, na
zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach.

By zapewnić Rzecznikowi możliwość realizacji ww. uprawnień, w projekcie
znalazły się także przepisy nowelizujące przedmiotowo istotne przepisy Kodeksu
postępowania cywilnego, Kodeksu postępowania karnego oraz Prawa o postępowaniu
przed sądami administracyjnymi (por. art. 25, 30 i 33 projektowanej ustawy).

Do zadań Rzecznika oprócz podejmowania interwencji w sprawach
indywidualnych należeć będzie także zabieganie o to, by organy władzy ustawodawczej
wydawały czytelne przepisy, które zapewnią realizację zasady swobody działalności
gospodarczej. W art. 18 projektu ustawy wyraźnie wskazano, iż do uprawnień Rzecznika
należeć będzie formułowanie wniosków de lege ferenda adresowanych do organów
władzy ustawodawczej. Ponadto zgodnie z projektem ustawy Rzecznik miałby możliwość
zgłoszenia swojego udziału w sprawach prowadzonych przed Trybunałem
Konstytucyjnym. W związku z tym w projektowanym art. 18 ust. 2 pkt 6 oraz w art. 31
ustawy postuluje się, aby Rzecznik Praw Przedsiębiorców mógł brać udział w
prowadzonych przed Trybunałem Konstytucyjnym postępowaniach z zakresu praw i
wolności przedsiębiorców wszczętych na podstawie wniosku Rzecznika Praw
Obywatelskich lub na skutek wniesienia skargi konstytucyjnej,

Rolą Rzecznika byłoby nie tylko zabieganie o stanowienie jak najlepszego prawa,
ale także o przyjęcie jego jednolitej interpretacji. Rzecznikowi Praw Przedsiębiorców
przysługiwałoby więc uprawnienie do zwrócenia się do Naczelnego Sądu
Administracyjnego z wnioskiem o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie
przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce, których stosowanie wywołało
rozbieżności w orzecznictwie (por. art.18 ust. 2 pkt 4 oraz art. 33 pkt 12 projektowanej
ustawy) oraz uprawnienie do zwrócenia się z wnioskiem do Sądu Najwyższego w sprawie
rozstrzygnięcia rozbieżności wykładni prawa w zakresie przepisów dotyczących wolności
i praw przedsiębiorców (por. art. 18 ust. 2 pkt 5 oraz art. 34 projektowanej ustawy).

Zapewnieniu jednolitej wykładni przepisów prawa służy także uprawnienie, o
którym mowa w art. 18 ust. 2 pkt 2 i 3 projektowanej ustawy. Zgodnie z postanowieniami
ww. przepisów Rzecznik Praw Przedsiębiorców, mógłby występować do ministra
finansów o wydanie interpretacji ogólnej przepisów prawa podatkowego. a także wnosić

26
skargę do sądu administracyjnego na interpretację ogólną wydaną przez ministra
finansów.

Należy przy tym zauważyć, że powierzenie wymienionego wyżej uprawnienia
specjalnie powołanemu organowi władzy publicznej było już przedmiotem debaty
publicznej w Polsce, a nawet debaty przeprowadzonej w Sejmie Rzeczypospolitej przy
okazji dyskusji na temat powołania Rzecznika Praw Podatnika.

Warto zaznaczyć, że w odniesieniu do wspomnianego wyżej uprawnienia, w
prezentowanym projekcie ustawy o Rzeczniku Praw Przedsiębiorców, projektodawcy
skorzystali z bardzo podobnych (a często wręcz identycznych) technik legislacyjnych co
autorzy ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika (tj. dokonane zostały takie same zmiany w
Ordynacji Podatkowej).

Projektodawcy w pełni zgadzają się z postulatem powierzenia niezależnej instytucji
zadania dbałości o zapewnienie jednolitej interpretację przepisów prawa podatkowego. W
opinii projektodawców instytucją tą nie powinien być jednak Rzecznik Praw Podatników,
ale Rzecznik Praw Przedsiębiorców, który – w przeciwieństwie do tego pierwszego –
miałby możliwość formułowania wystąpień nie tylko w postępowaniach przed organami
administracji podatkowej, ale miałby także szerokie możliwości działania w postępowaniu
administracyjnym, sądowo- administracyjnym, cywilnym i karnym, przez co mógłby
skutecznie chronić wolności i praw przedsiębiorców naruszanych przez różne organy
władzy publicznej (a nie tylko przez organy skarbowe).

Warto nadto zwrócić uwagę, że w projektowanym art. 7 ustawy wyraźnie
podkreślono, iż Rzecznik Praw Przedsiębiorców byłby organem niezależnym od
administracji rządowej i w swojej działalności odpowiadałby jedynie przed Sejmem.

Wydaje się oczywiste, że powierzenie niezależnemu Rzecznikowi Praw
Przedsiębiorców bardzo szerokich kompetencji wymaga równocześnie stworzenia
odpowiednich gwarancji służących zapewnieniu tego, że funkcja Rzecznika będzie
powierzana takim osobom, które dają rękojmię co do tego, iż ustawowe obowiązki
Rzecznika będą wypełniane rzetelnie i z najwyższą starannością. W projektowanym art. 4
ustawy wskazano kto może zostać powołany na urząd Rzecznika Praw Przedsiębiorców.
Zgodnie z tym przepisem Rzecznikiem może zostać osoba, która łącznie spełnia
następujące kryteria:

1) jest obywatelem polskim,

27
2) posiada pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta w pełni z praw
publicznych,
3) ukończyła wyższe studia prawnicze i uzyskała tytuł magistra lub równorzędny
4) nie była prawomocnie skazana za przestępstwo popełnione umyślnie,
5) stan jej zdrowia pozwala na prawidłowe sprawowanie funkcji Rzecznika,
6) posiada wiedzę i doświadczenie dające rękojmię prawidłowego sprawowania
funkcji Rzecznika.

Osoba, która nie będzie spełniać choćby jednego z ww. kryteriów nie będzie mogła
zostać zgłoszona przez Marszałka Sejmu lub grupę 35 posłów na urząd Rzecznika Praw
Przedsiębiorców. Rzecznik powoływany byłby przez Sejm na pięcioletnią kadencję, przy
czym niemożliwe byłoby sprawowanie funkcji Rzecznika dłużej niż przez dwie kadencje.

Sejm miałby możliwość sprawowania kontroli nad działalnością Rzecznika. W
przypadku gdyby Rzecznik nie wypełniał należycie swoich obowiązków, Sejm mógłby
odwołać Rzecznika. Kontrolne uprawnienia Sejmu względem Rzecznika Praw
Przedsiębiorców wiązałyby się także z tym, iż Rzecznik miałby co roku obowiązek
przedłożenia w Sejmie informacji o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania
wolności i praw przedsiębiorców. Niezależnie od tego, na wniosek Marszałka Sejmu
Rzecznik byłby obowiązany udzielać odpowiednich informacji lub podejmować czynności
w określonych sprawach.

Warto dodać, iż Rzecznik wykonując swoje zadania będzie mógł korzystać z
pomocy pracowników Biura Rzecznika Praw Przedsiębiorców, a także będzie miał
możliwość powołania swojego zastępcy. Projektowana w art. 27 zmiana w ustawie z dnia
16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych służy zapewnieniu tego, by
pracownicy Biura Rzecznika Praw Przedsiębiorców byli poddani temu samemu reżimowi
prawnemu co pracownicy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich. Z kolei wynagrodzenie
samego Rzecznika Praw Przedsiębiorców – zgodnie z art. 26 projektowanej ustawy,
zmieniającym ustawę z dnia 31 lipca 1981 r. o wynagradzaniu osób zajmujących
kierownicze stanowiska państwowe – byłoby ustalane na identycznych zasadach jak
wynagrodzenie Rzecznika Praw Obywatelskich.

W założeniu projektodawców realne jest założenie, iż ustawa mogłaby wejść w
życie z dniem 1 stycznia 2014 roku, a tym samym, by już na początku tego roku powołać
Rzecznika Praw Przedsiębiorców.
4. Przewidywane skutki prawne, gospodarcze i społeczne projektu

28

Projektodawcy oczekują, iż dzięki powołaniu organu chroniącego przedsiębiorców
przed nadużyciem władzy ze strony organów państwowych, wzrośnie zaufanie obywateli
do władzy publicznej, przez co w wyższym stopniu realizowana będzie podstawowa
konstytucyjna zasada, jaką jest zasada demokratycznego państwa prawnego.

Ponadto w związku z tym, że Rzecznik będzie formułował względem organów
władzy ustawodawczej wnioski de lege ferenda można oczekiwać poprawy jakości prawa
stanowionego w Polsce. Z kolei uprawnienia Rzecznika związane z możliwością
zwracania się przez ten organ do Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego
oraz do ministra finansów o wyjaśnienie budzących wątpliwości przepisów prawnych
przyczyni się z pewnością do ujednolicenia interpretacji niejasnych przepisów prawnych.

Można ponadto przewidzieć, że dzięki temu, iż działalność organów państwowych
wobec przedsiębiorców będzie monitorowana przez Rzecznika Praw Przedsiębiorców
rzadziej będzie dochodziło do sytuacji, w której przedsiębiorcy będą musieli ograniczyć
swoją działalność z powodu biurokratycznych przeszkód.

Projektodawcy oczekują więc, iż dzięki funkcjonowaniu Rzecznika Praw
Przedsiębiorców zwiększy się zaufanie obywateli do organów władzy publicznej, poprawi
się jakość stanowionego w Polsce prawa oraz dojdzie do ożywienia gospodarczego. Można
więc z pełnym przekonaniem stwierdzić, że skutki społeczne, prawne i gospodarcze
projektowanej regulacji będą wyłącznie pozytywne.
5. Przewidywane skutki finansowe projektu

Projektowana ustawa nie spowoduje obciążeń dla budżetów jednostek samorządu
terytorialnego. Będzie natomiast wiązała się z obciążeniem dla budżetu państwa. W
projektowanym art. 35 ustawy dokonano odpowiedniej zmiany w ustawie z dnia 27
sierpnia 2009 r. o finansach publicznych wskazując, iż dochody i wydatki Rzecznika Praw
Przedsiębiorców będą musiały być włączone do projektu ustawy budżetowej. Jeśli chodzi
o podanie szacunkowej kwoty wydatków na działalność Rzecznika Praw Przedsiębiorców,
to można zakładać, że będzie ona podobna jak w przypadku istniejących instytucji
rzeczników, do których ustawowych zadań należy zagwarantowanie ochrony pewnej
szczególnej grupy podmiotów. Przykładowo w budżecie państwa na rok 2012, na
działalność Rzecznika Praw Pacjentów przewidziano kwotę 8 mln 258 tysięcy zł. W opinii
projektodawców należy szacować, iż koszty funkcjonowania Rzecznika Praw
Przedsiębiorców również będą bliskie kwocie 8 mln zł. A zatem, z punktu widzenia
budżetu państwa oraz w relacji do możliwych do osiągnięcia korzyści jakie przyniesie
powołanie przedmiotowej instytucji, nie jest to kwota znaczna.

29