Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze i innych ustaw

umorzeniu zobowiązań ale nie wcześniej niż po upływie 7 lat od uprawomocnienia się
postanowienia o ustaleniu sądowych warunków spłaty ".
Art. 3 W ustawie z dnia 14 lutego 2003 r. o udostępnieniu informacji gospodarczej (Dz.U. Nr 50
poz. 424 z późn. zm.) dodaje się art. 71o brzmieniu:

" Art. 71 1 Sąd upadłościowy przekazuje do Biura Informacji Gospodarczej dane o ogłoszeniu
upadłości osoby fizycznej nie prowadzącej działalności gospodarczej, o zatwierdzeniu układu
takiej osoby, o ustaleniu sądowych warunków spłaty, o zakończeniu postępowania, a także
informacje o umorzeniu postępowania i o umorzeniu zobowiązań po wykonaniu sądowych
warunków spłaty.
2. Biuro Informacji Gospodarczej prowadzi rejestr dłużników o którym mowa w art. 49143
ustawy prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60 poz. 535 z późn. zm).".
Art. 4. W ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(Dz. U. Nr 167, poz. 1398 z późn. zm.) w art. 75 dodaje się punkt 5 o treści:
„5) wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nie prowadzącej działalności
gospodarczej”.
Art. 5. Ustawa wchodzi w życie z upływem 12 miesięcy od jej opublikowania.

UZASADNIENIE

Założenia ogólne

Europejskie prawo upadłości osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami,
aczkolwiek zróżnicowane w poszczególnych państwach, wykazuje cechy wspólne w trzech
zasadniczych aspektach.
Po pierwsze, w ustawodawstwie europejskim nie przewiduje się otwartego dostępu do
oddłużenia w drodze upadłości. Wręcz przeciwnie, dostępność jest ograniczona to tych
dłużników, których uważa się za wartych takiego dostępu. W rezultacie takiego podejścia w
Europie pojawia się tendencja do przypisywania kategorii moralnych do nadmiernego
zadłużenia konsumentów i do dostępności do programów oddłużania.
Po drugie, równie istotnie, istnieje nacisk na wprowadzanie obowiązkowych planów
spłaty zadłużenia. Umorzenie zadłużenia obłożone jest warunkami lub nie zostaje przyznane
przed realizacją planu spłaty, trwającego od pięciu do siedmiu lat. Nie ma żadnych przepisów
pozwalających na umorzenie bezwarunkowe. Wprowadzenie planu ma wymiar nie tylko
ekonomiczny; ma ono raczej na celu upewnienie się, że procedura oddłużania nie jest tylko
sposobem na „wykręcenie się”. Fakt, że nawet biedni dłużnicy, którzy nie są w stanie wziąć
udziału w planie spłat są także do niego włączani na kilka lat, dobrze ilustruje to założenie.
Po trzecie, model europejski kładzie szczególny nacisk na usługi doradcze związane
z zadłużeniem. Poradnictwo ma na celu doprowadzić do rehabilitacji dłużnika, edukować go
pod względem ekonomicznym i zmienić jego styl życia a także spowodować, że zadłużenie
zostanie spłacane w możliwie największym stopniu. Usługi doradztwa dla dłużników są
nieodłączną częścią procedury oddłużania. Sposoby realizacji tego założenia różnią się w
prawodawstwie różnych krajów Europy, lecz ogólnie mówiąc prawa dotyczące oddłużania
wymagają od zadłużonych konsumentów, by przed złożeniem wniosku o ogłoszenie
upadłości konsumenckiej lub oddłużenie skorzystali z doradztwa, oraz negocjacji lub mediacji
z wierzycielami w celu rozwiązania problemu zadłużenia.

W przeciwieństwie do rozwiązań prawych dotyczących upadłości konsumenckiej
przyjętych w Ameryce Północnej, przy określaniu dostępności do procedur oddłużania prawa
europejskie biorą pod uwagę kwestie moralne, co wyraża obowiązkowy plan spłaty i

poradnictwo dla dłużników. Przepisy te wynikają z założenia, że w prawie europejskim
nadmierne zadłużenie pojmowane jest jako problem społeczny a nie jako porażka rynkowa2.
W sytuacji kiedy polskie społeczeństwo uczy się dopiero od kilkunastu lat
funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej, wprowadzenie możliwości oddłużenia
przekreśliłoby szanse na zbudowanie społecznego poczucia odpowiedzialności za zaciągane
zobowiązania Nie można zatem zgodzić się na zbyt liberalny model amerykański – fresh start,
bo jest zbyt mało etyczny. Europejski model szanujący i respektujący imperatyw moralny –
jest zwany w odróżnieniu od amerykańskiego dostosowaniem długu - został dostosowany do
polskiej tradycji prawnej poprzez sądowe warunki spłaty na które trzeba sobie zasłużyć.
Dlatego też procedurę tę można określić jako zasłużony nowy start. Co więcej imperatyw
moralny stanowi praktyczną wskazówkę do budowy uregulowania i jednocześnie w oparciu o
niego budowane są skutecznie praktyczne przesłanki etyczne.
Przyjęty w niniejszej regulacji model, pozwala zatem na uniknięcie poważnych ryzyk
społecznych, polegających na erozji podstawowych instytucji społecznych. Ryzyka są w
Polsce tym większe, że Polska jest zaliczana do krajów o wysokim poziomie korupcji, notuje
się w naszym kraju coraz więcej ujawnionych przestępstw składania fałszywych oświadczeń,
akceptuje się powszechnie w polskim społeczeństwie tzw. drobne nieuczciwości życia
codziennego. Te zjawiska, przyjmując model nie uwzględniający przesłanek etycznych
spowodować mogą niepowetowane koszty społeczne i konieczność zmian złego, zbyt
libertyńskiego prawa – co potwierdzają doświadczenia amerykańskie. Tym samym
proponowane prawo musi kłaść i kładzie nacisk na element wychowawczy oraz na
konieczność zasłużenia przez dłużnika na oddłużenie.
Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie instytucji upadłości osób fizycznych, nie
będących przedsiębiorcami, do polskiego systemu prawa w drodze nowelizacji ustawy Prawo
upadłościowe i naprawcze z dnia 28 lutego 2003 r. (Dz. U. 2003.60.535 ze zm.) – dalej
„Prawo upadłościowe” oraz niezbędną dla uzyskania spójności systemowej nowelizację
innych ustaw.
Rozwiązanie to pozwala na uzyskanie maksymalnie wysokiego poziomu legislacyjnego
nowej regulacji, poprzez wykorzystanie sprawdzonych rozwiązań materialno-prawnych oraz
procesowych, zweryfikowanych i udoskonalonych w praktyce stosowania Prawa

2 JOHANNA NIEMI-KIESILÄINEN Upadłość konsumencka – porównanie: wychodzenie z
niepowodzenia rynkowego, czy problemu społecznego?



upadłościowego w Polsce przez wiele lat. Ma to ogromne znaczenie wobec rangi regulacji
upadłości osób fizycznych, jej skomplikowania prawnego oraz wobec zamierzenia, aby nie
była to regulacja doraźna, ale by utrwaliła się w polskim systemie prawa. Jakość regulacji
będzie miała także ogromne znaczenie dla edukacji społeczeństwa w zakresie etycznego i
racjonalnego korzystania z nowej instytucji prawnej.
Powyższe cele zrealizowane zostają poprzez: dodanie do przepisów Prawa
upadłościowego w części trzeciej „Odrębne postępowania upadłościowe” nowego tytułu V:
„Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami”. W
dodanym tytule zawarto odesłanie do przepisów, które mają być stosowane odpowiednio,
wskazanie przepisów, których stosowanie ma być wyłączone oraz uregulowania nowe, nie
występujące dotychczas w prawie upadłościowym, uwzględniające specyfikę upadłości osób
fizycznych nie będących przedsiębiorcami. Wreszcie, we wszystkich koniecznych
przypadkach – zastąpiono przepisy Prawa upadłościowego przepisami o nowej treści,
uwzględniającymi rozszerzenie zakresu ustawy. Nowelizacja obejmuje także dodanie do
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nowych przepisów to jest wprowadzenie
do art. 74 nowego punktu (punktu 11) wskazującego wysokość opłaty od wniosku o upadłość
osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami oraz dostosowanie przepisów ustawy o
informacji gospodarczej do obsługi postępowań upadłościowych osób fizycznych nie
będących przedsiębiorcami.

Procedura i organ orzekający
Ze względu na doniosłe skutki rozstrzygnięć zapadających w postępowaniu
upadłościowym, także prowadzonym wobec osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami,
dla ochrony praw uczestników tego postępowania, osadzonych głęboko w rozległym systemie
prawa cywilnego, sprawy z zakresu tej upadłości winny rozpatrywać sądy powszechne. Sądy
powszechne, w których utworzone zostały liczne wydziały upadłościowe, są przygotowane
zarówno merytorycznie jak i organizacyjnie do przyjęcia i rozstrzygania spraw w zakresie
upadłości osób fizycznych. Doświadczenia międzynarodowe – przede wszystkim ze względu
na głęboką ingerencję w prawa własności - wskazują jednoznacznie, iż sprawy upadłości
konsumenckiej poddane być mogą pod jurysdykcje wyłącznie sądom. Tym samym
proponowana ustawa korzysta się z najlepszych doświadczeń międzynarodowych w tym
względzie. W dyskusjach nad poprzednimi projektami ustawy o upadłości konsumenckiej
największe autorytety, również prawnicze wypowiadały się jednoznacznie za powierzeniem

orzekania w sprawach tej upadłości sądom (stanowisko Prezesa Sądu Najwyższego,
Stanowisko NBP (druk sejmowy 776).
Orzeczenia wydawane w toku postępowania powinny podlegać co do wszystkich
istotnych kwestii zaskarżeniu zarówno przez upadłego jak i wierzycieli.

Przesłanki ogłoszenia upadłości osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami i
ograniczenia w zakresie korzystania z prawa do oddłużenia
Planowana regulacja ma spełniać dwie podstawowe funkcje. Z jednej strony umożliwić
ma rozwiązanie problemu niewypłacalności, z którym samodzielnie dłużnik nie może sobie
poradzić pomimo udokumentowanego odpowiedzialnego podejścia do zaciągania
zobowiązań jak i podejmowanych przez dłużnika prób ułożenia się z wierzycielami , z drugiej
strony zapewnić ma wierzycielom borykającym się z problemem egzekucji od osób
fizycznych przeprowadzenie tej likwidacji w sprawdzonych i wypróbowanych ramach
postępowania upadłościowego. Dystynkcja pomiędzy tymi dwoma postępowaniami
przeprowadzona jest zgodnie podziałem dłużników na tych, którzy do niewypłacalności
doprowadzili z własnej winy lub lekkomyślności i tych którzy nie zawinili a w stan upadłości
popadli z przyczyn za które nie ponoszą odpowiedzialności. W tym drugim aspekcie,
upadłość osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami jest dobrodziejstwem polegającym
na całkowitym lub częściowym darowaniu długów, bez sankcji utraty jakichkolwiek praw
podmiotowych. Na to dobrodziejstwo dłużnik musi jednak zasłużyć. Nie byłoby celowym,
uzasadnionym społecznie ani słusznym, aby z oddłużenia uczynić instytucję służącą
mechanicznemu oczyszczaniu konta z niezrealizowanych zobowiązań dłużnika. Dlatego też
konstrukcję oddłużenia oparto o instytucje sądowych warunków spłat. Sądowe warunki spłat
są instytucją przewidzianą dla specjalnej uprzywilejowanej kategorii dłużników, którzy z
jednej strony nie zawinili w powstaniu stanu niewypłacalności z drugiej zaś nie dopuścili się
żadnych czynów, które czyniłyby ich niegodnymi tego przywileju ze społecznego punktu
widzenia. W przypadku osób prawnych zakończenie postępowania upadłościowego kończy
byt prawny upadłego, chyba że postępowanie kończy się układem lub zostaje z innych
przyczyn uchylone lub umorzone - w wypadku osób fizycznych może zakończyć się
oddłużeniem ale z dobrodziejstwa tego nie powinna korzystać każda osoba zadłużona ponad
miarę, lecz tylko i wyłącznie taka, która popadła w niewypłacalność z powodów od niej
niezależnych. Wyłącznie takie podejście może być uznane za społecznie uzasadnione i
zaakceptowane przez zdecydowaną większość interesariuszy.