Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze i innych ustaw

Warszawa, 16 lipca 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-119(4)/08


Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej






Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy


-
o zmianie ustawy - Prawo
upadłościowe i naprawcze i innych
ustaw (druk nr 556).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.



(-) Donald Tusk


Stanowisko Rządu wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie
ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze i innych ustaw (druk
nr 556)

I. Uwagi ogólne
Przedłożony poselski projekt ustawy przewiduje nowelizację ustawy z dnia 28 lutego
2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 z późn. zm.), zwanej dalej
„pr. up. i n.” ), przez dodanie w części III nowego tytułu pt. „Postępowanie upadłościowe
wobec osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami”. Projekt przewiduje ponadto
odpowiednie zmiany w ustawie z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym
( Dz. U. z 2001 r. Nr 17 poz. 209 z późn. zm. ), ustawie z dnia 14 lutego 2003 r. o
udostępnianiu informacji gospodarczej (Dz. U. Nr 50, poz. 424 z późn. zm. ) oraz ustawie z
dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398
z późn. zm.).
Zmiany proponowane w projekcie mają na celu wprowadzenie do obowiązującego
systemu prawa postępowania upadłościowego wobec osób niebędących przedsiębiorcami,
potocznie określanego mianem upadłości konsumenckiej.
We współczesnych ustawodawstwach regulacja upadłości konsumenckiej jest dość
powszechna. Przykładowo można wymienić tutaj ustawodawstwo nie tylko USA czy Kanady,
lecz także ustawodawstwo francuskie, holenderskie i niemieckie. Nie będzie przesadą
twierdzenie, że rozwiązania prawne dotyczące upadłości konsumenckiej należą do
współczesnych standardów cywilizacyjnych.
Ze względu na to, że w Polsce postępuje proces coraz większego zadłużania się osób
fizycznych, co jest tendencją krajów o wysokim rozwoju gospodarczym, zamysł
wprowadzenia w naszym prawie upadłości konsumenckiej, nie może być co do zasady
odrzucany.
Upadłość konsumencka w swej istocie jest procedurą oddłużeniową osób

nieprowadzących działalności gospodarczej.



II. Założenia ogólne projektu

1. Według projektu, postępowanie upadłościowe w sprawach konsumenckich byłoby
odrębnym postępowaniem upadłościowym, zamieszczonym w nowym tytule V, części
trzeciej pr. up. i n., noszącym nazwę „Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych
niebędących przedsiębiorcami”, uregulowanym w art. 491 1 - 491 43.

2. Projekt przewiduje w art. 4919 ust. 1, że właściwe postępowanie upadłościowe wobec osób
fizycznych niebędących przedsiębiorcami (a więc postępowanie po ogłoszeniu upadłości),
będzie mogło być prowadzone w trojaki sposób, jako:
- postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu,
- postępowanie upadłościowe w celu likwidacji majątku dłużnika bez ustalenia
sądowych warunków spłaty,
- postępowanie upadłościowe w celu likwidacji majątku dłużnika z możliwością
ustalenia sądowych warunków spłaty.
Ogólną podstawą wszczęcia postępowania upadłościowego w sprawach konsumenckich jest
niewypłacalność dłużnika, przy czym projekt modyfikuje przyjętą w pr. up. i n. definicję
niewypłacalności w ten sposób, iż wymaga, aby suma wymagalnych zobowiązań, których
dłużnik nie wykonuje, przekraczała dwunastokrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Ponadto projekt wprowadza dalsze podstawy w zależności od sposobu prowadzenia
postępowania. Podstawy ogłoszenia upadłości w celu likwidacji majątku dłużnika bez
możliwości ustalenia warunków spłaty określono w art. 4919 ust. 2. Podstawy ogłoszenia
upadłości w celu likwidacji majątku dłużnika z możliwością ustalenia sądowych warunków
spłat zawarto w art. 4919 ust. 4, a podstawy ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia
układu w art. 4919 ust. 3.
Z treści tych przepisów wynika, że postępowanie upadłościowe w celu likwidacji
majątku dłużnika bez możliwości ustalenia sądowych warunków spłaty przewidziane jest dla
dłużników ogólnie mówiąc niewiarygodnych (skazanych za przestępstwo przeciwko
wymiarowi sprawiedliwości, lekkomyślnie zaciągających zobowiązania, zaciągających
zobowiązania w celach spekulacyjnych, wprowadzających w błąd wierzycieli co do
posiadanego majątku, oraz osób, wobec których było już prowadzone postępowanie
upadłościowe ukończone umorzeniem). Postępowanie to zaprojektowano jako egzekucję
uniwersalną.

2
Postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu, jak również postępowanie
upadłościowe w celu likwidacji majątku dłużnika z możliwością ustalenia warunków spłat,
według projektu, mogłyby być prowadzone tylko w stosunku osób, wobec których nie mają
zastosowania przepisy o upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika, bez możliwości
określenia sądowych warunków spłat. Ponadto projekt przewiduje dalsze warunki wszczęcia
obu tych postępowań. Postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu może być
wszczęte, jeżeli dłużnik nie utracił trwale zdolności do spłacania zobowiązań, uwzględniając
jego możliwości uzyskania dochodów w przyszłości. Podstawą zaś ogłoszenia upadłości w
celu likwidacji majątku dłużnika z możliwością ustalenia sądowych warunków spłaty są - jak
wynika z art. 491 9 ust. 4 projektu - ogólnie ujmując, nadzwyczajne warunki niezależne od
dłużnika. Projekt wymienia je jako: długotrwałą chorobę dłużnika lub jego najbliższej
rodziny, trwałą utratę przez dłużnika zdolności do pracy, bezrobocie o charakterze trwałym i
niezawinionym przez dłużnika, trwałe pogorszenie sytuacji materialnej w stosunku do okresu,
w którym dłużnik zaciągnął zobowiązanie, o ile pogorszenie wynika z przyczyn, których
dłużnik nie mógł przewidzieć ani zapobiec, utraty mieszkania (domu) lub niezbędnych
składników wyposażenia gospodarstwa wskutek klęsk żywiołowych lub nadzwyczajnych
zdarzeń losowych.

3. Projekt przewiduje również możliwość udziału w postępowaniu doradców upadłości (art.
4917, 4918). Doradcy mają świadczyć pomoc dłużnikom w przygotowaniu wniosku i
propozycji układowych oraz negocjacji z wierzycielami ugody pozasądowej, a także mogą
być pełnomocnikami upadłego konsumenta w postępowaniu upadłościowym.

III. Ocena założeń ogólnych projektu

1. Założenia ogólne projektu dotyczące przedmiotu postępowania, sposobów jego
prowadzenia, oraz jego podstaw, wzbudzają uwagi krytyczne. Przede wszystkim
niezrozumiałe jest wprowadzenie postępowania upadłościowego w celu likwidacji majątku
dłużnika bez możliwości ustalenia warunków spłaty. Postępowanie to jest w rzeczy samej
egzekucją uniwersalną. Takie rozwiązanie jest celowe w stosunku do przedsiębiorców, którzy
są zadłużeni u wielu wierzycieli. Egzekucja uniwersalna prowadzona jest bowiem w interesie
wierzycieli, umożliwia proporcjonalne ich zaspokojenie, z uwzględnieniem wierzycieli
uprzywilejowanych. Przy upadłości konsumenckiej te argumenty odpadają. Konsument ma z

3
reguły niewielu wierzycieli. Dla dochodzenia roszczeń wierzycieli wystarczy więc
dotychczasowa regulacja postępowania egzekucyjnego.
Ponadto, procedurze upadłości bez możliwości ustalenia sądowych warunków spłaty nie
poświęcono większej uwagi, nie regulując np. takiej kwestii jak ochrona praw wierzycieli.

2. Zasadnicze wątpliwości wzbudza też cel postępowania upadłościowego z możliwością
zawarcia układu, jaki wyłania się w związku z regulacją jego podstaw, a także warunków
układu. Z treści art. 4919 ust. 3 oraz art. 49125 projektu wynika, że postępowanie to
przeprowadza się w celu, umożliwienia dłuznikowi posiadania zdolności do spłacania
zobowiązań w przyszłości. Jest to dość mechaniczne przeniesienie celu postępowania
naprawczego do postępowania upadłościowego w sprawach konsumenckich.
Postępowanie upadłościowe w sprawach konsumenckich w swej istocie jest
postępowaniem oddłużeniowym z zobowiązaniem spłat wierzycieli w stopniu, w jakim może
to uczynić dłużnik. Odchodzenie od takiej koncepcji postępowania upadłościowego w
sprawach konsumenckich nie wydaje się być celowe. W związku z tym niezrozumiałe jest
wyodrębnianie osobnego postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu i
postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku dłużnika z możliwością
ustalenia sądowych warunków spłaty. Ustalenie warunków spłaty winno być bowiem regułą.
Upadły konsument co do zasady winien spłacić tyle, ile może. To powinno być przedmiotem
tego postępowania. Układ zaś powinien tylko być jednym ze sposobów ustalania tych spłat.

3.Wątpliwości budzi również wprowadzanie do pr. up. i n. instytucji doradcy upadłości. Nie
można wykluczyć, że taka instytucja może być przydatna. Regulacja jednak tej materii
powinna być poza pr. up. i n. Jest to sprawa, która powinna być przedmiotem zainteresowania
organizacji społecznych zajmujących się ochroną praw konsumentów, czy też rzeczników
konsumentów.

IV. Uwagi dotyczące rozwiązań szczegółowych

1. W związku z regulacją zawartą w art. 4 pr. up. i n., przepisy dotyczące odrębnych
postępowań upadłościowych powinny regulować tylko odrębności w porównaniu

z przepisami części pierwszej. Przepisy części pierwszej stosuje się bowiem odpowiednio do
innych postępowań uregulowanych w pr. up. i n., jeżeli przepis szczególny ustawy nie
stanowi inaczej. Natomiast w projekcie przyjęto inne rozwiązanie. Zamieszczono przepis,

4