Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze i innych ustaw

Trzeba bowiem mieć na względzie, że regulacja upadłości osób fizycznych będzie
miała daleko idące oddziaływanie społeczne. Ustawodawca nie powinien zachęcać jednostek
do zadłużania się ponad własne możliwości kosztem innych członków społeczeństwa, tak,
aby upadłość ta nie odbywała się w ogólnym rozrachunku kosztem tych, którzy starali się
prognozować swoje wydatki i wywiązywać się ze zobowiązań, pozostając przecież przez to
nierzadko na znacznie niższej stopie życiowej od tych którzy nierzadko lekkomyślnie, czy
nawet z zamiarem niespłacenia, zaciągali zobowiązania. Elementem wychowawczym jak i
zniechęcającym do użycia upadłości dla celów sprzecznych z poczuciem sprawiedliwości jest
ustalenie sądowych warunków spłaty.

Modele upadłości
W postępowaniu upadłościowym osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami będą
stosowane oba modele upadłości uregulowanej w Prawie upadłościowym: upadłość z
możliwością zawarcia układu oraz upadłość w celu likwidacji majątku – w dwóch wariantach
z możliwością ustalenia sądowych warunków spłaty lub bez takiej możliwości.
Ze względu na przyjęte założenia ogólne zbudowania społecznie etycznego modelu,
priorytet został ustalony dla upadłości z możliwością zawarcia układu. Regulacja powinna
dokładnie określać przesłanki do zastosowania każdego z modeli, przy czym możliwość
upadłości z likwidacją majątku powinna być ograniczona do sytuacji, w której występuje
uzasadniona okolicznościami trwała utrata zdolności dłużnika do spłaty zobowiązań
(podeszły wiek, utrata zdolności zarobkowania, poziom zadłużenia wskazujący na nierealność
ich częściowej nawet spłaty w realnie dającym się ustalić okresie czasu).
Zasadą jest ogłaszanie upadłości z możliwością zawarcia układu i ewentualna zmiana
modelu upadłości w trakcie postępowania w przypadku, gdy układ stanie się niemożliwy.

Sądowe warunki spłaty
Upadłość zmierzającą do umorzenia części lub całości zobowiązań (upadłość
likwidacyjna z możliwością ustalenia sądowych warunków spłaty) ogłasza się w stosunku do
dłużnika, który stał się niewypłacalny, gdy nie powiodła się próba porozumienia z
wierzycielami i zawarcia układu, jednakże tylko wtedy gdy niewypłacalność dłużnika jest
następstwem utraty lub trwałego obniżenia jego zdolności do spłaty zobowiązań wskutek:
1. długotrwałej choroby dłużnika lub członka jego najbliższej rodziny,
2. trwałej utraty przez dłużnika zdolności do pracy,
3. bezrobocia o charakterze trwałym i nie zawinionym przez dłużnika,

4. trwałego pogorszenia się sytuacji materialnej dłużnika w stosunku do okresu, w
którym dłużnik zaciągnął zobowiązania, o ile pogorszenie to wynika z przyczyn,
których dłużnik nie mógł przewidzieć i którym nie mógł zapobiec przy dołożeniu
należytej staranności,
5. utraty niezbędnych składników wyposażenia gospodarstwa domowego dłużnika
wskutek klęsk żywiołowych lub innych nadzwyczajnych zdarzeń losowych.
Jednocześnie upadłość z możliwością ustalenia sądowych warunków spłaty nie może
zostać ogłoszona w stosunku do dłużnika który:
1. został skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwo przeciwko wymiarowi
sprawiedliwości, przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów,
przestępstwo przeciwko mieniu, przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu
lub przestępstwo przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi,
2. dopuścił do powstania swojego nadmiernego zadłużenia z zamiarem skorzystania z
dobrodziejstwa oddłużenia w postępowaniu upadłościowym lub ze sposobu w jaki
zaciągał zobowiązania wynika, iż działała w sposób rażąco lekkomyślny,
3. zaciągał zobowiązania w celach spekulacyjnych, w szczególności z tytułu hazardu
oraz gier i zakładów losowych,
4. w stosunku do którego prowadzone było postępowanie upadłościowe zakończone
umorzeniem całości lub części zobowiązań,
5. zaciągając zobowiązanie celowo wprowadził w błąd wierzyciela co do posiadanego
majątku lub posiadanych zobowiązań.
Prawo do skorzystania z możliwości ogłoszenia upadłości likwidacyjnej z możliwością
ustalenia sądowych warunków spłaty, skutkującej wprawdzie nie bezwarunkowym ale jednak
umorzeniem zobowiązań osoby fizycznej nie będącej przedsiębiorcą, powinno przysługiwać
jeden raz w życiu.

Umorzenie zobowiązań
Umorzenie zobowiązań niezaspokojonych w toku postępowania upadłościowego nie
następuje z mocy prawa, lecz orzeka o nim sąd.
Decyzja, którą sąd podejmuje składa się z dwóch, oddalonych od siebie czasowo
etapów postępowania. Na pierwszym z nich, po przeprowadzeniu likwidacji majątku
dłużnika, sprawdzeniu przesłanek do oddłużenia sąd określa sądowe warunki spłaty
zadłużenia. Przepisy celowo nie zawierają zamkniętego katalogu rozstrzygnięć i warunków
jakie sad może nałożyć na niewypłacalnego dłużnika. Dzięki temu sąd będzie w stanie

dopasować warunki spłaty do indywidualnej sytuacji konkretnego dłużnika. Podstawowe
zasady są jednak wspólne i sprowadzają się do określenia:
1) okresu obowiązywania sądowych warunków spłaty, który nie może być krótszy niż 3
lata i dłuższy niż lat 7 (z możliwością przedłużenia w wyjątkowych wypadkach do lat
10 – w tym czasie dłużnik ma wykazać swoją postawą iż umie kontrolować swoje
wydatki i że pod każdym względem zasługuje na dobrodziejstwo oddłużenia,
2) obowiązku utrzymania bądź znalezienia i utrzymania zatrudnienia z możliwie
najwyższym wynagrodzeniem w tym okresie – obowiązek ten dotyczy każdego
zdolnego do pracy dłużnika i ma charakter klauzuli generalnej. Tylko w ten sposób
można bowiem nadać określoną wagę i przypisać surowe konsekwencje postawie
sprowadzającej się do prezentowania aspołecznych postaw, w tym braku aktywności
w poszukiwaniu zatrudnienia, dokształcania zawodowego,
3) minimalnego wynagrodzenia, które dłużnik obowiązany jest uzyskiwać w okresie
obowiązywania sądowych warunków spłaty, jeżeli jest zdolny do pracy, stosownie do
jego potencjału zarobkowego. Sąd określi w tym celu potencjał zarobkowy dłużnika,
biorąc pod uwagę jego wiek, stan zdrowia, kwalifikacje zawodowe i doświadczenie
oraz rynek pracy w miejscu zamieszkania dłużnika i okolicy oddalonej nie bardziej niż
o półtorej godziny dojazdu środkami transportu publicznego. Takie rozwiązanie
tworzy obiektywny ale dostosowany do indywidualnego przypadku miernik wartości,
4) ograniczenia w rozporządzaniu majątkiem nie zlikwidowanym w toku postępowania,
w tym zakaz zbywania poszczególnych jego składników. Jeżeli określone składniki
majątku, jako niezbędne do życia zostały dłużnikowi pozostawione, winien wykazać
dbałość o nie, gdyż konieczność zastąpienia ich nowymi ograniczałby stopień
zaspokojenia wierzycieli,
5) bardzo istotnym elementem sądowych warunków spłaty jest określenie w nich
stosunku procentowego w jakim poszczególni wierzyciele będą spłacani, ze
wszystkich przychodów dłużnika pozyskanych w okresie obowiązywania sądowych
warunków spłaty. Określenie odpowiedniego ułamka dla każdego wierzyciela pozwoli
na dostosowanie sposobu spłat elastycznie do zmiennych przychodów dłużnika w
poszczególnych miesiącach czy latach. W ten sam sposób uwzględnione są
pojedyncze, nie uwzględnione w planie spłat przychody jak spadek, darowizna lub
wygrana.
Wykonywanie tych obowiązków musi podlegać kontroli. Z tego względu w toku
postępowania dłużnik składa co 6 miesięcy sprawozdanie do akt sądowych, wraz z

zaświadczeniami o zarobkach, oświadczeniem o dochodach oraz dowodem przelewu na rzecz
wierzycieli. Do akt ma wgląd każdy z jego wierzycieli, dzięki czemu może na bieżąco
kontrolować sposób wykonywania warunków spłaty. W okresie obowiązywania sądowych
warunków spłaty dłużnik winien wykazać swoja postawą, iż dochował pełnej staranności aby
w miarę swoich, chociażby najskromniejszych możliwości, dokonać spłaty zobowiązań.
W okresie obowiązywania sądowych warunków spłaty dłużnik jest ograniczony w
swobodzie dysponowania swoimi dochodami obecnymi jak i przyszłymi a zatem nie może
zaciągać nowych zobowiązań w szczególności dokonywać zakupów na raty lub z
odroczonym terminem płatności. Dłużnik może natomiast zaciągać zobowiązania niezbędne
dla utrzymania swojego i osób, w stosunku do których ciąży na nim ustawowy obowiązek
dostarczania środków utrzymania. Takie ograniczenie ma także społeczny wymiar
edukacyjny.
W wyjątkowych wypadkach, gdy dla wierzyciela umiejętności dłużnika maja określoną
wartość, sądowe warunki spłaty mogą ponadto obejmować, za zgodą wierzyciela, obowiązek
przepracowania określonej liczby godzin na jego rzecz. Stawkę wynagrodzenia ustala sąd na
poziomie rynkowym, co wykluczyć ma pokrzywdzenie dłużnika.
Ponieważ również w zakresie świadczeń emerytalnych i rentowych status majątkowy
dłużnika może w poszczególnych sprawach znacząco się różnić przyjęto zasadę że jeżeli
dłużnik nie jest zdolny do pracy zarobkowej, sądowe warunki spłaty obejmują obowiązek
przeznaczenia na spłatę wierzycieli tej części świadczeń emerytalnych lub rentowych, która
przewyższa kwotę wolną od egzekucji. W ten sposób sytuacja wierzycieli nie jest gorsza niż
w wypadku egzekucji syngularnej, zaś fakt dokonywania spłat dobrowolnie przez dłużnika
znacząco pomniejsza koszty całego postępowania, zmniejszając w efekcie stratę wierzyciela.
Na wypadek znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej dłużnika przewidziano
możliwość zmiany sądowych warunków spłaty.

Drugim etapem procedury oddłużeniowej jest badanie przez sąd, po upływie okresu
obowiązywania sądowych warunków spłaty czy upadły rzetelnie wykonywał obowiązki
nałożone na niego i który będzie miał prawo zadecydować czy umorzenie reszty nie
spłaconych zobowiązań może nastąpić. Stwierdzenie, iż dłużnik dochował należytej
staranności, spłacił wierzycieli w najwyższym możliwym w jego sytuacji stopniu i nie
zaciągnął nowych zobowiązań umożliwi sądowi całkowite umorzenie reszty nie spłaconych
zobowiązań.

Z oczywistych względów społecznych nie będą podlegać umorzeniu należności
alimentacyjne oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do
pracy, kalectwa lub śmierci.

Pozostałe podstawowe założenia regulacji
Legitymację do złożenia wniosku o upadłość osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami
mają nie tylko dłużnicy ale i ich wierzyciele.
Do wniosku, jeżeli składa go osoba fizyczna nie będąca przedsiębiorcą, powinna ona załączyć
listę wierzycieli, a w przypadku, gdy wnioskodawcą jest wierzyciel, osoba wobec której ma
być ogłoszona upadłość powinna być wezwana przez sąd do złożenia takiej listy po rygorem
odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań oraz utraty prawa do domagania się
upadłości z możliwością ustalenia sądowych warunków spłaty,
Opłatę od wniosku o ogłoszenie upadłości osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami w
kwocie stałej opłaca wnioskodawca. Zróżnicowanie kosztów doradztwa pozwala uniknąć
bariery w dostępie do dobrodziejstwa oddłużenia a jednocześnie odpowiednio motywuje
doradcę do efektywnej pracy nad zawarciem porozumienia z wierzycielami.
Fakt złożenia wniosku nie wywołuje żadnych skutków prawnych dla wierzycieli i bytu
prawnego zobowiązań, w szczególności nie zatrzymuje biegu odsetek od wymagalnych
należności; skutki dla wierzycieli następują dopiero z chwilą ogłoszenia upadłości.
Wszyscy wierzyciele są zawiadomieni o ogłoszeniu upadłości w taki sposób, aby
mogli – przy dołożeniu należytej staranności - pozyskać wiedzę o upadłości swoich
dłużników. Z uwagi, w porównaniu do postępowania upadłościowego dla przedsiębiorców, na
względnie niewielką liczbę wierzycieli osoby fizycznej wprowadzono zasadę powiadamiania
o istotnych czynnościach w toku postępowania bezpośrednio wierzycieli. Ogłoszenie w
bazach danych Biura Informacji Gospodarczej służy umożliwieniu zapoznania się z faktem
upadłości wierzycielom nie wskazanym przez dłużnika.
Z chwilą ogłoszenia upadłości osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami zarząd
majątkiem danej osoby został uregulowany analogicznie jak w Prawie upadłościowym,
podobnie wpływ ogłoszenia upadłości na sądowe i administracyjne postępowania
rozpoznawcze, zabezpieczające i egzekucyjne. Postępowaniem upadłościowym są objęte
wszystkie wierzytelności cywilnoprawne, publicznoprawne, zabezpieczone i
niezabezpieczone, w tym wierzytelności szczególnie uprzywilejowane (renty, alimenty itp.).