Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny i niektórych innych ustaw

w art. 257 K.k. Uzupełnieniem tych przepisów jest art. 256 K.k., penalizujący nawoływanie
do nienawiści z pobudek rasistowskich i ksenofobicznych.

14.
Projekt przyjmuje model implementacji przewidziany w art. 1 ust. 2 decyzji ramowej
w sprawie rasizmu i ksenofobii. W takim przypadku dla dokonania pełnej transpozycji tej
decyzji ramowej do polskiego porządku prawnego konieczna jest jedynie nowelizacja ustawy
z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny
zabronione pod groźbą kary. Zmiana ta, przewidziana w art. 3 projektu, polega na
uzupełnieniu katalogu przewidzianego w art. 16 ust. 1 pkt 9 tej ustawy o czyny
z art. 119 i 255 K.k.
Art. 1 ust. 4 decyzji ramowej w sprawie rasizmu i ksenofobii przewiduje ponadto, że przy
przyjęciu decyzji ramowej lub później, każde państwo członkowskie może złożyć
oświadczenie, że negowanie lub rażące pomniejszanie przestępstw, o których mowa w ust. 1
lit. (c) lub (d), będzie w tym państwie karalne tylko wtedy, gdy przestępstwo to zostanie
ostatecznie stwierdzone przez sąd krajowy lub trybunał międzynarodowy. W opinii
projektodawcy potrzeba taka nie istnieje. Planowany sposób transpozycji decyzji ramowej
skupia się na działaniach, stanowiących groźbę, obrazę albo zniewagę. Tym samym
aprobowanie, negowanie lub pomniejszanie zbrodni, o których mowa w powołanych
przepisach, nie będzie wyczerpywać znamion przestępstwa, jeżeli nie będzie się łączyć
z groźbą, obrazą lub zniewagą. Proponowana koncepcja przesuwa środek ciężkości z samego
negowania zbrodni na rezultat tego zachowania. Groźba, obraza lub zniewaga popełnione
z pobudek rasistowskich i ksenofobicznych podlegają według prawa polskiego karze bez
względu na ich dalsze tło faktyczne. Oznacza to, że dla bytu przestępstwa z art. 119, 256 lub
257 K.k. nieistotny jest wymóg potwierdzenia przez sąd krajowy lub trybunał
międzynarodowy popełnienia zbrodni, której dotyczy wspomniane zachowanie. Sam fakt
popełnienia lub niepopełnienia zbrodni ma drugorzędne znaczenie, jeżeli zachowanie osoby
aprobującej, negującej lub pomniejszającej te zbrodnie wyczerpuje znamiona groźby, obrazy
lub zniewagi dokonanej z pobudek rasistowskich lub ksenofobicznych.
Ponadto złożenie wspomnianej deklaracji mogłoby pozostawać w sprzeczności z regułą
jurysdykcyjnej samodzielności sądu karnego, wyrażoną w art. 8 § 1 K.p.k., zgodnie z którą
sąd karny rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne. Regułę tę wywodzi się
z zasady autonomii sądów, zawartej w art. 173 Konstytucji RP. Istnieje zatem obawa, że

14
złożenie przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej deklaracji faktycznie ograniczającej zakres
kognicji sądu karnego, prowadziłoby do naruszenia wspomnianego standardu
konstytucyjnego.

POZOSTAŁE ZMIANY W USTAWIE O ODPOWIEDZIALNO CI PODMIOTÓW
ZBIOROWYCH ZA CZYNY ZABRONIONE POD GRO B KARY

15.
Decyzja ramowa w sprawie terroryzmu, zakłada odpowiedzialność osób prawnych za czyny,
których penalizacja została przewidziana w tym instrumencie. W związku z tym konieczne
było dokonanie odpowiedniej zmiany w ustawie o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych
za czyny zabronione pod groźbą kary, tak aby katalog tych czynów odpowiadał wymogom
wskazanego aktu prawnego.

16.
W związku z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2009 r. sygn. IV KK 427/08,
w którym stwierdził on, że obecne brzmienie art. 5 ustawy prowadzi do trudnego do
zaakceptowania ze względów aksjologicznych pominięcia odpowiedzialności podmiotów
zbiorowych za czyny popełnione przez osoby zarządzające nimi i przynoszące im korzyści,
powstała konieczność znowelizowania tego przepisu. Projekt wychodzi naprzeciw tej
potrzebie, uzupełniając dotychczasowe rozwiązanie o przepis, zgodnie z którym podmiot
zbiorowy podlegałby odpowiedzialności także wówczas, jeżeli do popełnienia czynu
zabronionego doszłoby w wyniku wadliwej działalności tego podmiotu, podczas gdy
zachowanie należytej staranności mogło prowadzić do uniknięcia popełnienia takiego czynu.
Z koncepcją tą koresponduje propozycja nowelizacji art. 3 ust. 4a ustawy, w którym
określono relacje między osobą fizyczną, sprawcą czynu zabronionego będącym
przedsiębiorcą a podmiotem zbiorowym.
W omawianym zakresie projekt jest tożsamy z propozycją zawartą w pierwotnym rządowym
projekcie ustawy nowelizującej ustawę o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych (druk
sejmowy nr 3837 Sejmu IV kadencji).
15
PRZEPIS PRZEJ CIOWY

17.
Z uwagi na to, że nie wszystkie państwa członkowskie są w stanie dokonać implementacji
decyzji ramowej w sprawie orzeczeń zapadłych pod nieobecność oskarżonego do dnia
28 marca 2011 r., w art. 8 ust. 3 decyzji ramowej wprowadzony został przepis przejściowy
przewidujący możliwość wyłączenia stosowania decyzji ramowej do dnia 31 grudnia 2013 r.
Opóźnienia w implementacji wynikać mogą z problemów systemowych, jakie
zasygnalizowane zostały przez niektóre państwa członkowskie UE w momencie
przyjmowania decyzji ramowej i konieczności przeprowadzenia złożonych zmian
dostosowawczych. Z prawa takiego skorzystały Włochy.10)
Konsekwencją złożenia oświadczenia przez dane państwo członkowskie jest uznawanie
i wykonywanie przez nie orzeczeń wydanych pod nieobecność danej osoby na rozprawie
przez właściwe organy tego państwa członkowskiego UE według dotychczasowych zasad.
Te same regulacje znajdą zastosowanie wobec orzeczeń wydanych przez organy tego
państwa, które zostały przekazane w celu ich wykonania do innych państw członkowskich
UE, które nie skorzystały z prawa do wniesienia takiego oświadczenia.
W odniesieniu do Polski oznacza to, że w relacjach z Włochami, wobec orzeczeń przesłanych
do Polski przez właściwe organy tego państwa, jak również wobec orzeczeń polskich sądów
wysłanych do tego państwa w celu ich wykonania, zastosowanie znajdą dotychczasowe
przepisy zmienianych decyzji ramowych. W przypadku Polski jako państwa wykonania
zastosowanie znajdą art. 607u K.p.k. oraz art. 611fg § 1 pkt 10, art. 611fw § 3 pkt 8 K.p.k.
w
dotychczasowym brzmieniu. Nie będzie natomiast stosowany projektowany przepis
art. 607r § 3 K.p.k.
10) Dz. Urz. UE L 97/26 z 16.04.2009 r.

16
OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Podmioty, na które oddziałuje projektowana regulacja
Wejście w życie projektowanej ustawy będzie miało wpływ na nieoznaczony krąg
podmiotów. Rozwiązania przewidziane w projekcie będą wywierać wpływ na wszystkich
uczestników postępowania w sprawach karnych.
2. Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych, rynek pracy, konkurencyjność
gospodarki i rozwój regionalny
Proponowana regulacja nie będzie oddziaływać na sektor finansów publicznych, rynek pracy,
konkurencyjność gospodarki, przedsiębiorczość, w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw.
3. Zgodność regulacji z prawem Unii Europejskiej
Projektowana regulacja jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.
4. Konsultacje społeczne

Projekt ustawy w ramach konsultacji został przekazany do zaopiniowania sądom
i
prokuraturom apelacyjnym, Sądowi Najwyższemu, Krajowej Radzie Sądownictwa,
Rzecznikowi Praw Obywatelskich, Rzecznikowi Praw Dziecka, Prokuratorowi Generalnemu,
Stowarzyszeniu Prokuratorów Rzeczypospolitej Polskiej, Stowarzyszeniu Sędziów Polskich
„Iustitia”, Naczelnej Radzie Adwokackiej, Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Krajowej
Izbie Radców Prawnych, Naczelnej Radzie Adwokackiej, Rudzkiemu Stowarzyszeniu
Pomocy Ofiarom Przestępstw w Rudzie ląskiej, Fundacji Kidprotect.pl, Dolnośląskiemu
Stowarzyszeniu Pomocy Ofiarom Przestępstw, Polskiej Konfederacji Pracodawców
Prywatnych Lewiatan, Stowarzyszeniu Pomocy Ofiarom Przestępstw „Przywrócić nadzieję”
w Giżycku, Siemianowickiemu Stowarzyszeniu Pomocy Ofiarom Przestępstw
w Siemianowicach ląskich, Dolnośląskiemu Siemianowickiemu Stowarzyszeniu Pomocy
Ofiarom Przestępstw „Karta 99” we Wrocławiu, Stowarzyszeniu Pomocy Ofiarom
Przestępstw im. Ireny Rajkowskiej we Wrocławiu oraz Fundacji Dzieci Niczyje.


W projekcie uwzględniono część uwag zgłoszonych przez podmioty uczestniczące
w konsultacjach.
Wielu uczestników konsultacji wyrażało obawy wobec proponowanego art. 540b
K.p.k., dotyczącego wznowienia postępowania (Sąd Najwyższy, Sądy Apelacyjne

17
w Gdańsku, Katowicach, Krakowie i Lublinie, Prokurator Generalny, Prokurator Apelacyjny
w Warszawie). Wskazywano m.in. na instytucję przywrócenia terminu zawitego, jako mogącą
zastąpić projektowaną podstawę wznowienia postępowania. Powyższy argument nie został
jednak uwzględniony. Uznano bowiem, że przywrócenie terminu nie może nastąpić tylko na
tej podstawie, że doręczenie miało charakter zastępczy, stanowiące równorzędny sposób
doręczenia pism procesowych. Wznowienie postępowania ma zdecydowanie wyższy walor
gwarancyjny, zaś wzmocnienie gwarancji procesowej oskarżonego jest podstawowym celem
decyzji ramowej. Odwołanie się natomiast do istniejącej i znanej od lat instytucji trudno za
takie wzmocnienie uznać. Za uzasadnione uznano natomiast uwagi wskazujące na zbyt
liberalną redakcję proponowanego przepisu. W pierwotnym brzmieniu mógłby on otworzyć
możliwości nadużyć i matactw procesowych. Z tego też względu w projekcie zastąpiono
standard uprawdopodobnienia standardem dowodu i wskazano wprost, że to oskarżony/
skazany jest zobowiązany do wykazania okoliczności faktycznych, na które się powołuje.


Uwzględniono uwagę Sądu Najwyższego w przedmiocie zastosowania przesłanki
wiedzy oskarżonego o terminie posiedzenia lub o treści orzeczenia w miejsce przesłanki
możliwości zapoznania się jego treścią. Uwzględniono ponadto uwagę Sądu Najwyższego
w przedmiocie wykluczenia możliwości wznowienia postępowania na podstawie art. 540b
K.p.k., jeżeli w posiedzeniu/rozprawie uczestniczył ustanowiony przez oskarżonego obrońca.
Uwzględniono również uwagę Sądu Najwyższego w przedmiocie objęcia możliwością
wznowienia nie tylko wypadków doręczenia zastępczego zawiadomienia lub orzeczenia, ale
również niedoręczenia ich w ogóle, wbrew ustawowemu obowiązkowi. W wyniku uwagi
Sądu Najwyższego dokonano zmiany projektowanego art. 540b § 1 pkt 2 K.p.k., ograniczając
zakres jego zastosowania wyłącznie do tych orzeczeń, o których mowa w art. 100 § 2 i 3,
a które zostały wydane pod nieobecność oskarżonego. W uzasadnieniu dodano, w wyniku
uwzględnienia uwagi Sądu Najwyższego, fragment odnoszący się do potrzeby zastosowania
projektowanego art. 540b K.p.k. nie tylko do postępowań ze stosunków międzynarodowych
wprost przewidzianych w decyzji ramowej 2009/299, ale do wszystkich postępowań karnych
oraz dodano fragment omawiający kwestię tzw. doręczeń informacyjnych.

Nie uwzględniono uwagi Sądu Najwyższego zawierającej krytyczną ocenę propozycji
wprowadzenia nowego art. 255a K.k., który w opinii Sądu Najwyższego mógłby być
zastąpiony przez zastosowanie konstrukcji karalnego pomocnictwa. Uwaga powyższa została
uznana za niezasadną z uwagi na okoliczność, że art. 255a K.k. ma na celu pełną

18