Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny i niektórych innych ustaw

pośrednictwem poczty (w przypadku gdy nie zachodzi obowiązek poinformowania
o terminie posiedzenia – art. 500 § 4 K.p.k). Z tego względu projekt przewiduje dodanie
w Kodeksie postępowania karnego art. 540b, umożliwiającego wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym orzeczeniem, gdy oskarżony nie uzyskał informacji
o wyznaczonym terminie i miejscu rozprawy i nie został pouczony o możliwości wydania
orzeczenia pod jego nieobecność, jak również, gdy nie doręczono mu orzeczenia wraz
z pouczeniem o sposobie jego zaskarżenia, pomimo takiego obowiązku. Brak doręczenia
przez zobowiązanego (np. pracownika zakładu pracy, sołtysa, itd.), bądź przez właściwy
organ postępowania orzeczenia wraz z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia środka
zaskarżenia uniemożliwia oskarżonemu ocenę treści orzeczenia i jego zaskarżenie, przez co
stanowi ograniczenie prawa do obrony. Z tego względu uchybienie wymogów określonych
w art. 100 § 2 i 3 K.p.k. oraz art. 479 § 1 K.p.k. stanowi także dodatkową przesłankę
wznowienia postępowania. Zważywszy na to, że decyzja ramowa koncentruje się na
skuteczności doręczenia zawiadomienia, bądź orzeczenia, poza zakresem zastosowania
projektowanego art. 540b pozostają sytuacje, w których przewidziano fikcję prawną
doręczenia. Dotyczy to odmowy przyjęcia pisma przez adresata (art. 136 § 1 K.p.k.) oraz
uznania za skutecznie doręczone pisma wysłanego na adres wskazany przez adresata
(art. 139 § 1 K.p.k.). Wynika to z wyłączenia możliwości korzystania przez sprawcę
z podstaw wznowienia postępowania, gdy brak informacji o orzeczeniu wynikał z jego
negatywnej postawy, obstrukcji procesowej, bądź zaniedbania.
Przyjęcie takiego rozwiązania nie pozostaje w sprzeczności z decyzją ramową
w sprawie orzeczeń zapadłych pod nieobecność oskarżonego. Należy zwrócić uwagę, że
preambuła wspomnianego aktu prawnego powołuje się na orzecznictwo Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka, zgodnie z którym, decydując o tym, czy sposób przekazania
informacji wystarcza, aby dana osoba dowiedziała się o rozprawie, szczególną uwagę można
byłoby w stosownych przypadkach zwrócić także na starania danej osoby o uzyskanie
skierowanych do niej informacji.
Jeżeli dana osoba utrudnia postępowanie karne, a tym samym nie podejmuje
wskazanych starań, należałoby uznać, że rezygnuje ona z prawa do stawiennictwa. Można
w tym zakresie przywołać orzeczenia ETPCz w sprawach Somogyi v. Italy, wyrok z dnia
10.11.2004, nr 67972/01, str. 10, pkt 66, zob. Colozza v. Italy, wyrok z dnia 12.02.1985,
nr 9024/80, str. 14, pkt 27. Z orzeczeń tych wynika, że nie dochodzi do naruszenia prawa do

9
rzetelnego procesu, gdy osoba „jednoznacznie zrezygnuje z prawa do stawiennictwa przed
sądem i obrony”.
Omawiana podstawa wznowienia postępowania ma charakter fakultatywny. Do oceny
sądu pozostawiono ocenę, czy wznowienie postępowania w konkretnej sprawie byłoby
celowe. Nie zawsze bowiem uchybienie obowiązkowi doręczenia np. orzeczenia skutkować
będzie ograniczeniem praw procesowych oskarżonego. Jako przykład można podać
niedoręczenie lub wadliwe doręczenie wyroku wydanego na posiedzeniu, wobec którego bieg
terminu do złożenia środka zaskarżenia rozpoczął się z dniem jego ogłoszenia, nie zaś
doręczenia stronie (tzw. doręczenie informacyjne). Wznowienie postępowania w takiej
sytuacji byłoby całkowicie nieuzasadnione. Uprawnienie do złożenia wniosku o wznowienie
postępowania w oparciu o przesłanki projektowanego przepisu ograniczono pod względem
podmiotowym – wyłącznie do osoby oskarżonego, a także wprowadzono ograniczenie
czasowe do złożenia tego rodzaju wniosku, wskazując, że o wznowienie postępowania
oskarżony będzie mógł wystąpić w terminie zawitym miesiąca od dnia, w którym dowiedział
się o zapadłym wobec niego orzeczeniu. Powyższa regulacja ma na celu zagwarantowanie
oskarżonemu, w przypadkach określonych w projektowanym art. 540b, prawa do żądania
pełnego merytorycznego rozpoznania jego sprawy, wyznaczając jednocześnie odpowiedni
termin do zgłoszenia tego żądania, co w założeniu ma zapewnić większą stabilność orzeczeń,
uniemożliwiając ich wzruszenie, po upływie niejednokrotnie znacznego czasu od chwili,
kiedy oskarżony dowiedział się o orzeczeniu i mógł podjąć przewidziane prawem czynności.
W ramach projektowanych zmian odstąpiono od implementacji przewidzianej w art. 3 ust. 1
decyzji ramowej w sprawie orzeczeń zapadłych pod nieobecność oskarżonego dodatkowej
przesłanki odmowy uznania i wykonania wprowadzonej do decyzji ramowej
2005/215/WSiSW (art. 7 ust. 2 lit. j)). Wynika to z dwóch powodów. Po pierwsze, włączenie
przesłanki opartej na niestawiennictwie danej osoby jest już dokonane wskutek zmiany
art. 611fg pkt 10 K.p.k., który odnosi się co do zasady do sytuacji, gdy orzeczenie zapada
pod nieobecność danej osoby, która została prawidłowo zawiadomiona o terminie rozprawy
lub posiedzenia. Po drugie, przesłanka ta uwzględnia specyfikę rozwiązań prawnych tych
państw członkowskich, których systemy przewidują pisemną procedurę w odniesieniu do
spraw mniejszej wagi, gdzie może być orzeczona kara finansowa pod nieobecność danej
osoby, o ile rezygnuje ona z udziału w niej i nie kwestionuje zasadności sprawy. Ten rodzaj
procedury nie jest znany prawu polskiemu, z tych powodów nie ma potrzeby tworzenia

10
dodatkowej przesłanki odmowy, która byłaby i tak pochłonięta treścią znowelizowanego art.
611 fg pkt 10 K.p.k.

11.
W celu należytej implementacji niezbędne jest jednak wyraźne wskazanie obowiązku
dostosowania treści pouczeń zawartych na wezwaniach i zawiadomieniach o możliwości
wydania orzeczenia na wypadek niestawiennictwa oskarżonego na rozprawie lub posiedzeniu.
Tylko wówczas oskarżony będzie świadomy, że jego niestawiennictwo na rozprawie lub
posiedzeniu nie będzie stanowić przeszkody do wydania orzeczenia i zakończenia
postępowania. Doprecyzowania w tym zakresie wymaga § 73 ust. 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych8).
Konsekwencją odmiennego uregulowania przesłanek uznawania orzeczeń zapadłych pod
nieobecność oskarżonego w wymienionych powyżej decyzjach ramowych jest także
konieczność zmiany art. 607r, art. 611fg pkt 10 oraz art. 611fw § 1 pkt 8 K.p.k. Wskazane
przepisy zawierają normy implementujące regulacje zawarte w decyzji ramowej w sprawie
ENA, decyzji ramowej w sprawie uznawania kar o charakterze pieniężnym oraz decyzji
ramowej w sprawie uznawania nakazów konfiskaty. Ich zmiana nastąpi przez wprowadzenie
wspólnej fakultatywnej przesłanki odmowy wykonania orzeczenia wydanego pod
nieobecność danej osoby, a w przypadku 607r K.p.k. – także przesłanki specyficznej, które
zostały omówione powyżej. W rozdziale 65b Kodeksu postępowania karnego konieczne jest
również uchylenie art. 607u, wobec skreślenia wdrażanego przez ten przepis art. 5 ust. 1
decyzji ramowej w sprawie ENA.
Zmiany wymaga również sposób określenia orzeczeń wydanych pod nieobecność danej
osoby. Dotychczas we wskazanych przepisach Kodeksu postępowania karnego operowano
pojęciem wyroku zaocznego, co nie odzwierciedlało oficjalnego tłumaczenia decyzji
ramowych na język polski. Pozostawienie tego terminu w obecnym kształcie mogłoby okazać
się sprzeczne z celem decyzji ramowej w sprawie orzeczeń zapadłych pod nieobecność
oskarżonego (art. 1 ust. 3). Wydanie orzeczenia pod nieobecność danej osoby jest pojęciem
szerszym od wyroku zaocznego również na gruncie Kodeksu postępowania karnego.
Przewiduje on, oprócz postępowania uproszczonego, w którym może być wydany wyrok

8) Dz. U. z 2007 r. Nr 38, poz. 249, z późn. zm.


11
zaoczny, inne możliwości wydania orzeczenia pod nieobecność oskarżonego na rozprawie lub
posiedzeniu.
Decyzja ramowa w sprawie uznawania wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności,
jak również decyzja ramowa w sprawie uznawania wyroków w zawieszeniu i warunkowego
zwolnienia nie zostały jeszcze poddane transpozycji do polskiego porządku prawnego.
Termin ich implementacji mija odpowiednio dnia 5.12.2011 r. (art. 29 ust. 1 decyzji ramowej
w sprawie uznawania wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności) oraz dnia
6.12.2011 r. (art. 25 ust. 1 decyzji ramowej w sprawie uznawania wyroków w zawieszeniu
i

warunkowego zwolnienia). W procesie ich przyszłego wdrażania konieczne będzie
uwzględnienie zmian wprowadzanych do nich przez decyzję ramową w sprawie orzeczeń
zapadłych pod nieobecność oskarżonego.

ZMIANY W USTAWIE O ODPOWIEDZIALNO CI PODMIOTÓW ZBIOROWYCH ZA
CZYNY ZABRONIONE POD GRO B KARY ZWI ZANE Z DECYZJ RAMOW
W SPRAWIE RASIZMU I KSENOFOBII

12.
Celem tego instrumentu prawnego jest zbliżenie przepisów karnych obowiązujących
w państwach członkowskich UE, ukierunkowanych na zwalczanie rasizmu i ksenofobii.
W szczególności chodzi o zapewnienie, aby we wszystkich państwach członkowskich te same
czyny uznawane były za przestępstwa oraz aby osobom fizycznym i prawnym, które się ich
dopuściły lub są za nie odpowiedzialne, groziły skuteczne, proporcjonalne i odstraszające
sankcje.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 (a) i (b) decyzji ramowej w sprawie rasizmu i ksenofobii każde
państwo powinno zapewnić karalność umyślnego publicznego nawoływania do przemocy lub
nienawiści skierowanej przeciwko grupie osób, którą definiuje się według rasy, koloru skóry,
wyznawanej religii, pochodzenia albo przynależności narodowej lub etnicznej, lub przeciwko
członkowi takiej grupy, także przez publiczne rozpowszechnianie lub rozprowadzanie
tekstów, obrazów lub innych materiałów.
W prawie polskim publiczne nawoływanie do nienawiści zostało stypizowane w art. 256
Kodeksu karnego („Kto publicznie […] nawołuje do nienawiści na tle różnic
narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na
bezwyznaniowość…”). W dniu 8 czerwca 2010 r. weszła w życie zmiana tego przepisu,

12
zgodnie z którą dotychczasowa jego treść została oznaczona jako § 1, dodany natomiast został
§ 2, stanowiący, że: „tej samej karze podlega, kto w celu rozpowszechniania produkuje,
utrwala lub sprowadza, nabywa, przechowuje, posiada, prezentuje, przewozi lub przesyła
druk, nagranie lub inny przedmiot, zawierające treść określoną w § 1 albo będące nośnikiem
symboliki faszystowskiej, komunistycznej lub innej totalitarnej…”9). Publiczne nawoływanie
do przemocy przeciwko osobie lub grupie osób może być natomiast zakwalifikowane
z art. 119 § 2 K.k. (publiczne nawoływanie do przemocy lub groźby z pobudek rasistowskich
lub ksenofobicznych), z art. 255 § 1 lub 2 K.k. (publiczne nawoływanie do popełnienia
przestępstwa) albo z art. 255 § 3 K.k. (publiczne pochwalanie popełnienia przestępstwa). Tym
samym przepisy prawa polskiego w pełni odpowiadają, dyspozycjom zawartym w art. 1 ust. 1
(a) i (b) decyzji ramowej w sprawie rasizmu i ksenofobii. Transpozycja decyzji ramowej nie
wymaga zatem w tym zakresie podejmowania żadnych prac legislacyjnych.

13.
Art. 1 ust. 1 (c) i (d) decyzji ramowej w sprawie rasizmu i ksenofobii zobowiązuje państwa
członkowskie do penalizacji publicznego aprobowania, negowania lub rażącego
pomniejszania zbrodni ludobójstwa, zbrodni przeciwko ludzkości, zbrodni wojennych oraz
zbrodni przeciwko pokojowi skierowanych przeciwko grupie osób, którą definiuje się według
rasy, koloru skóry, wyznawanej religii, pochodzenia albo przynależności narodowej lub
etnicznej, lub przeciwko członkowi takiej grupy, jeżeli czyny takie mogą podburzać do
przemocy lub wzbudzać nienawiść skierowaną przeciwko tej grupie lub jej członkowi.
Należy przy tym zaznaczyć, że art. 1 ust. 2 decyzji ramowej w sprawie rasizmu i ksenofobii
pozwala państwom członkowskim na kryminalizację tylko takich czynów, które mogą
spowodować zakłócenie porządku publicznego lub które stanowią groźbę, obrazę albo
zniewagę. Użyty łącznik „lub” (ang. „either…or”) ma charakter względnie rozłączny. Wobec
tego, dla wywiązania się z obowiązku implementacji, niezbędna jest kryminalizacja co
najmniej groźby, obrazy i zniewagi na tle rasistowskim lub ksenofobicznym.
Groźba na tle rasistowskim i ksenofobicznym jest penalizowana przez art. 119 K.k. Przepis
ten kryminalizuje ponadto stosowanie przemocy z pobudek rasistowskich i ksenofobicznych
oraz nawoływanie do przemocy lub groźby. Obraza i zniewaga, a także naruszenie
nietykalności cielesnej z pobudek rasistowskich i ksenofobicznych, są stypizowane


9) Dz. U. z 2009 r. Nr 206, poz. 1589.

13