Poselski projekt ustawy o podatku od niektórych instytucji finansowych

Art. 14. Wprowadzenie podatku określonego niniejszą ustawą nie może stanowić podstawy
zmiany warunków świadczenia usług finansowych i ubezpieczeniowych wykonywanych
w oparciu o umowy cywilnoprawne zawarte przed dniem wejścia w życie niniejszej
ustawy, chyba że możliwość zmiany warunków usług została wprost w umowie
przewidziana w przypadku wprowadzenia podatku od aktywów.
Art. 15. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2011r.

UZASADNIENIE

Podatek od niektórych instytucji finansowych ma stanowić alternatywę wobec proponowanej
przez rząd podwyżki podatku VAT. Ekonomiczny skutek podwyżki VAT dotknie najbardziej
gospodarstwa domowe o średnich dochodach (i poniżej średniej). VAT jest podatkiem
bezpośrednio przerzucanym w cenę towarów i szczególnie odczuwanym w przypadku dóbr o
niskiej elastyczności popytu, np. żywności, czynszów itp. Takie dobra stanowią największą
pozycję w koszyku zakupów konsumentów o średnich dochodach.
Wzrost PKB w Polsce wynika w znacznej mierze z popytu konsumpcyjnego. Podwyżka VAT jest
potencjalnie zagrożeniem dla tej tendencji.

Szanowane wpływy z podatku, wyniosą na podstawie dostępnych danych Komisji Nadzoru
Finansowego i GUS, kwotę 5 mld zł czyli równowartość oczekiwanych przez rząd wpływów
z wyższego VAT. Proponowana stawka wynosi 0,39%, co przyniesie:
 4,1
mld
zł od aktywów banków w wysokości 1,057 bln zł

538 mln zł od aktywów zakładów ubezpieczeń (razem non-life i life) wynoszących
138,7 mld zł
 405
mln
zł od aktywów funduszy inwestycyjnych wynoszących ok. 104 mld zł

Podatek dotyczy banków, towarzystw ubezpieczeniowych i funduszy inwestycyjnych. Objęcie
funduszy inwestycyjnych jest konieczne ze względu na ryzyko arbitrażu podatkowego, czyli
zawiązywania funduszu w ramach grupy kapitałowej, aby przenosić doń aktywa i obniżyć
podstawę opodatkowania. Nie proponuje się objęcia podatkiem powszechnych towarzystw
emerytalnych, których powinna dotyczyć kompleksowa reforma.

Konsekwencje wprowadzenia podatku
Wśród skutków wprowadzenia podatku należy w szczególny sposób przeanalizować:
1) możliwość przerzucenia podatku na klientów banków, towarzystw ubezpieczeniowych,
funduszy
2) zmniejszenie konkurencyjności polskiego rynku dla instytucji zagranicznych.

Ad. 1
Podatek od aktywów instytucji finansowych jest de facto podatkiem majątkowym, stąd
przerzucenie podatku na klientów nie powinno mieć miejsca.
4 
 
Kwestia przerzucalności podatku opisana jest szczegółowo w literaturze podatkowej
(Np. S. Owsiak „Finanse Publiczne” Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2000r. s. 186-188,
A. Gomułowicz, J. Małecki „Podatki i prawo podatkowe” Lexis Nexis Warszawa 2004 s. 40-43,
s. 51 i s. 88, R. Mastalski „Prawo podatkowe” CH Beck Warszawa 2004r. s. 45)
Przyjmuje się, że przerzucane są podatki pośrednie (obrotowe i VAT), natomiast w przypadku
podatków bezpośrednich, (a do takich należą podatki dochodowe i majątkowe) przerzucanie
podatków jest utrudnione, z uwagi na fakt, iż kwota podatku nie jest ujęta w cenie towaru lub
usługi.
Przerzucanie podatków może następować „w przód” tj. nabywców towarów lub usług poprzez
podwyższanie cen sprzedaży, lub „wstecz” na dostawców poprzez obniżanie cen zakupu
towarów lub usług.
W przypadku podatków bezpośrednich o tym czy dojdzie do przerzucenia podatku oraz czy
zostanie on przerzucony „w przód” czy „wstecz” decydują uwarunkowania rynkowe.
W przypadku banków i zakładów ubezpieczeń raczej trudno liczyć się z możliwością
przerzucania podatku „wstecz”, choć nie można wykluczyć zaistnienia większej presji, w związku
z wprowadzeniem podatku na obniżenie wynagrodzeń lub ceny usług nabywanych przez banki i
zakłady ubezpieczeń (np. ceny najmu pomieszczeń, w których mieszczą się oddziały instytucji
finansowych).
Większe prawdopodobieństwo dotyczy przerzucenia podatku „w przód” to jest na nabywców
usług głównie kredytobiorców, depozytariuszy i ubezpieczających.
W przypadku depozytów i polis ubezpieczeniowych na rynku obserwujemy istotną konkurencję.
Banki konkurują obecnie o pieniądze depozytariuszy i wobec tego trudno oczekiwać, że
w związku z wprowadzeniem podatku bankowego będą obniżać oprocentowanie lokat.
Odmiennie sytuacja kształtuje się w przypadku kredytobiorców. W tym przypadku należy
oczekiwać zwiększenia marży na rynku kredytów korporacyjnych. Wydaje się, że z uwagi na
konkurencję na rynku kredytów indywidualnych, takim klientom banków nie powinna grozić
podwyżka oprocentowania. Ponadto, co należy podkreślić podwyżka co do zasady nie będzie
dotyczyć umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy.
Biorąc pod uwagę możliwość przeniesienia podatku bankowego na kredytobiorców należy
zwrócić także uwagę na tzw. przepisy antylichwiarskie. Zgodnie z art. 359 § 21 kodeksu
cywilnego maksymalna kwota odsetek nie może obecnie przekroczyć 20%.
Wobec powyższego uprawnione jest twierdzenie, że proponowany podatek w przypadku
banków w pierwszej kolejności zmniejszy rentowność banków.
Zamiar przeniesienia podatku na klientów banków będzie ograniczony istniejącą konkurencją
na rynku, aktywnymi działaniami UOKiK, oraz istniejącymi i proponowanymi w projekcie (art. 14)
rozwiązaniami prawnymi.

Ad. 2
Wprowadzenie podatku nie powinno zmniejszyć konkurencyjności polskiego rynku dla instytucji
zagranicznych z uwagi na fakt, że podatek zostanie wprowadzony na równych zasadach
dla podmiotów krajowych jak i zagranicznych.
Ponadto istniejące za granicą zainteresowanie zakupem aktywów w Polsce przez instytucje
międzynarodowe wskazuje, że rynek polski jest atrakcyjny dla zagranicznych instytucji
finansowych i wprowadzenie podatku od instytucji finansowych nie powinno wpłynąć w znaczący
sposób na dalsze zainteresowanie polskim rynkiem. Dodatkowym istotnym czynnikiem jest
5 
 
także zacieśnianie dyscypliny fiskalnej w państwach europejskich spowodowane kryzysem
finansowym oraz plany wprowadzenia podatku bankowego w największych krajach europejskich
(Wielka Brytania, Francja, Niemcy).

Uzasadnienie szczegółowych rozwiązań
Ustawa została skonstruowana w oparciu o elementy konstrukcyjne podatku to jest określa
po kolei przedmiot, podmiot, podstawę opodatkowania, stawkę podatkową, sposób poboru
podatku oraz zwolnienia i ulgi podatkowe.
Przedmiotem opodatkowania w bankach, zakładach ubezpieczeń, zakładach reasekuracji i
funduszach inwestycyjnych będzie suma aktywów – a zatem jest to podatek majątkowy,

Zakreślenie przedmiotu opodatkowania i podstawy opodatkowania w powyższy sposób
w
najlepszy sposób realizuje fiskalny cel podatku tj. zapewnienie stabilnych wpływów
do budżetu państwa.
Podmiot opodatkowania został określony poprzez odesłanie do ustaw regulujących działalność
bankową, działalność ubezpieczeniową oraz działalność funduszy inwestycyjnych. Podmiotem
opodatkowania są osoby prawne (banki, zakłady ubezpieczeń i reasekuracji oraz fundusze
inwestycyjne) oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (oddziały
instytucji zagranicznych). Poza opodatkowaniem pozostaną zagraniczne zakłady
ubezpieczeniowe z państw członkowskich Unii Europejskiej wykonujące działalność w Polsce
na zasadzie swobody działalności ubezpieczeniowej oraz banki wykonujące transgraniczną
działalność bankową. Opodatkowanie tych podmiotów byłoby niezwykle trudne, a ponadto ich
obecna skala działalności w Polsce prowadzona poza oddziałami nie jest znaczna.
Objęcie opodatkowaniem funduszy inwestycyjnych ma charakter uzupełniający. Opodatkowanie
aktywów banków i zakładów ubezpieczeń bez opodatkowania funduszy inwestycyjnych
doprowadziłoby do przenoszenia przez banki i zakłady ubezpieczeń aktywów do funduszy
inwestycyjnych, a w konsekwencji do unikania tą drogą opodatkowania.
Ponadto należy podkreślić, że fundusze inwestycyjne zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 20 ustawy o
podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000r. nr 54 poz. 654 z późn. zm.)
są zwolnione z podatku dochodowego.
Pobór podatku oparty jest na zasadzie samonaliczania podatku przez podatników. Ustawa
przewiduje etapowy pobór podatku. W pierwszej kolejności będą pobierane zaliczki na podatek
w wysokości wynikającej z ostatniego rocznego sprawozdania finansowego. Termin wpłaty
zaliczek określono na 20 dzień miesiąca kalendarzowego. Następnie po
zatwierdzeniu
sprawozdania finansowego za rok obrotowy podatnicy będą składać deklaracje podatkowe i
uiszczać różnicę pomiędzy podatkiem wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego
wpłaconymi w roku obrotowym zaliczkami. W przypadku powstania nadpłaty zostanie
ona zaliczona na najbliższe zaliczki na podatek lub zwrócona.
Ustawa zawiera także regulację zabezpieczającą przed ewentualnym nie
dokonaniem
zatwierdzenia sprawozdania finansowego do końca 6 miesiąca następującego po zakończeniu
roku obrotowego. W takim przypadku podatek będzie naliczany w oparciu o sporządzone przez
organ zarządzający sprawozdanie finansowe, które podatnik będzie miał obowiązek złożenia
w urzędzie skarbowym (art. 4, art. 6 ust. 1 in fine, art. 8 ust. 2).
6 
 
W art. 6 ust. 2 zawarto zwolnienie z obowiązku uiszczania zaliczek podmioty rozpoczynające
działalność. Podatnicy rozpoczynający działalność zapłacą podatek za pierwszy rok obrotowy
po zatwierdzaniu pierwszego sprawozdania finansowego.
Art.7 zawiera mechanizm zmiany wysokości zaliczek w przypadku zmiany sytuacji podatnika
w ciągu roku obrotowego. Rozwiązanie ma pozwolić dostosować wysokość pobieranego
podatku do aktualnej sytuacji finansowej podatnika, np. w przypadku zbycia przez Bank
znacznej części posiadanych aktywów.
Ustawa nie określa właściwości miejscowej organu podatkowego, gdyż ta wynika z art. 17 § 1
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005r. nr 8 poz. 60 z późn.
zm.), który stanowi, że „Jeżeli ustawy podatkowe nie stanowią inaczej, właściwość miejscową
organów podatkowych ustala się według miejsca zamieszkania albo adresu siedziby podatnika,
płatnika, inkasenta lub podmiotu wymienionego w art. 133 § 2.” Wobec powyższego organem
właściwym będzie naczelnik urzędu skarbowego miejscowo właściwy według siedziby banku,
zakładu ubezpieczeń, zakładu reasekuracji i ich oddziałów w przypadku instytucji zagranicznych.
Zwolenia i ulgi – przewidziano zwolnienie z podatku aktywów, o wartości nie przewyższającej
10.000.000,00 zł. Zwolnienie wprowadza się w celu ochrony niewielkich banków i zakładów
ubezpieczeń, które pozytywnie wpływają na konkurencję na rynku, a których opodatkowanie
podatkiem mogłoby doprowadzić do trudności finansowych.
Ustawa zawiera także przepisy przejściowe umożliwiające pobór podatku także w przypadku
wejścia w życie ustawy w trakcie trwania roku obrotowego podatnika (art. 12) oraz pozwalające
przyjąć jako podstawę opodatkowania dane zawarte w sprawozdaniu finansowym
zatwierdzonym lub sporządzony przed wejściem w życie ustawy (art. 13).
Ponadto ze względów fiskalnych proponuje się wprowadzenie zmiany w ustawie z dnia
15 lutego 1992r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000r. nr 54 poz. 654
z późn. zm), której celem jest uniemożliwienie odliczania projektowanego podatku od podstawy
opodatkowania w podatku dochodowym od osób prawnych.


7 
 
Warszawa, 21 września 2010 r.


BAS – WAPEiM – 1580/10


Pan
Grzegorz Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o podatku od niektórych instytucji finansowych (przedstawiciel
wnioskodawców: poseł Beata Szydło)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992
roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2009 r., Nr 5, poz. 47,
ze zmianami) sporządza się następującą opinię:



1. Przedmiot projektu ustawy

Projektowana ustawa ma regulować opodatkowanie aktywów niektórych
instytucji finansowych tj. banków krajowych, oddziałów banków zagranicznych,
oddziałów instytucji kredytowych, krajowych zakładów ubezpieczeń, krajowych
zakładów reasekuracji, oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń i
zagranicznych zakładów reasekuracji, głównych oddziałów zagranicznych
zakładów ubezpieczeń i zagranicznych zakładów reasekuracji oraz funduszy
inwestycyjnych. Podstawą opodatkowania tych instytucji finansowych ma być
suma aktywów danej instytucji wykazana w zatwierdzonym rocznym
sprawozdaniu finansowym. Stawka podatku ma wynosić 0,39% podstawy
opodatkowania. Projekt określa ponadto zasady poboru podatku oraz
wprowadza zmiany w obowiązujących przepisach, a także przepisy przejściowe.
Ustawa
miałaby wejść w życie z dniem 1 stycznia 2011 r.


2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem

Prawo Unii Europejskiej nie reguluje materii objętej projektem ustawy.


3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej

Prawo Unii Europejskiej obejmuje akty prawne dotyczące harmonizacji
ustawodawstw odnoszących się do podatków obrotowych, akcyzy i innych