Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych

5
wyznaczenie jednego, wyspecjalizowanego sądu uprawnionego do nadawania klauzuli
wykonalności w sprawach tego rodzaju.
Ze względu na tożsamość regulacji, podobną wykładnię należy przyjąć w odniesieniu
do art. 86 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 207/2009 oraz art. 71 ust. 2 rozporządzenia
Rady (WE) nr 6/2002 regulujących kwestię wykonalności decyzji Urzędu Harmonizacji
w ramach Rynku Wewnętrznego, a po wejściu w życie Traktatu z Lizbony – w związku
z rozszerzeniem art. 299 TFUE – również w odniesieniu do tytułów egzekucyjnych
wydawanych przez Europejski Bank Centralny.
Proponowana zmiana polega na dodaniu w ustawie – Prawo o ustroju sądów
powszechnych w art. 20 pkt 10 o następującej treści: „może przekazać jednemu sądowi
rejonowemu rozpoznawanie wniosków o nadanie klauzuli wykonalności decyzjom wydanym
przez Radę, Komisję Europejską, Europejski Bank Centralny, Urząd Harmonizacji w ramach
Rynku Wewnętrznego oraz wyrokom Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

z właściwości innych sądów rejonowych.”.
Wprowadzenie
powyższej zmiany spowoduje, że podmioty dysponujące ww. tytułami
egzekucyjnymi – będą mogły zwracać się o nadawanie im klauzuli wykonalności
bezpośrednio do wyznaczonego przez Ministra Sprawiedliwości sądu.

Sąd będzie nadawał klauzulę wykonalności na podstawie art. 299 ust. 2 TFUE, art. 86
ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 207/2009 oraz art. 71 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE)
nr 6/2002 tylko po zbadaniu autentyczności ww. tytułów egzekucyjnych, ponieważ ten
przepis nie pozwala na badanie dodatkowych przesłanek. Po uzyskaniu klauzuli wierzyciel
będzie mógł wszcząć postępowanie egzekucyjne, które będzie toczyło się według przepisów
Kodeksu postępowania cywilnego.
Należy kolejno zwrócić uwagę na blok przepisów odnoszących się do statusu
ławników.
Dotychczasowe uregulowania zawarte w rozdziale siódmym ustawy z dnia 27 lipca
2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, dotyczące ławników sądów, budziły
wątpliwości w zakresie interpretacji niektórych przepisów.
Projektowane zmiany mają na celu doprecyzowanie poszczególnych unormowań oraz
wprowadzenie rozwiązań analogicznych do regulacji przewidzianych w innych aktach
prawnych.
Celem proponowanych zmian jest także w szczególności wprowadzenie zmian
w zakresie: ustalenia okoliczności wyłączających kandydatów na ławników, wskazania
podmiotów legitymowanych do zgłoszenia ławników, szczegółowego określenia



6
dokumentów załączanych do karty zgłoszenia kandydata na ławnika, ustalenia sposobu
zasięgania informacji o ławnikach, postępowania z dokumentacją, ustalenia zasad
odwoływania ławników oraz wskazania podstaw wypłacania należności dla ławników sądów.
Przepisem, w którym zmienia się kryteria kandydatów jest art. 1 pkt 2 lit. a projektu
ustawy, dotyczący precyzyjnego określenia warunku, jaki musi spełniać kandydat na ławnika.
Do dotychczasowego warunku zamieszkiwania lub zatrudnienia w miejscu kandydowania co
najmniej od roku dodano możliwość kandydowania w przypadku prowadzenia w miejscu
kandydowania działalności gospodarczej. Kolejna zmiana wprowadza nakaz adresowany do
radnych gminy, aby spośród ławników znajdujących się na liście wybranych ławników
wskazali ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy wykazujących się
szczególną znajomością spraw pracowniczych. W dotychczasowym stanie prawnym nie było
przepisu tej treści. Wynikało to z enumeratywnego wyliczenia podmiotów, którym
przysługiwało prawo zgłoszenia kandydatów na ławników do sądów pracy. Jednakże,
w związku z rozszerzeniem grupy podmiotów, którym takie prawo przysługuje, zaistniała
konieczność zawarcia odpowiedniego przepisu. Należy zauważyć, że nieobowiązujący § 2
w art. 158, wskazujący, iż do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń
społecznych ławnikiem powinna być wybrana osoba wykazująca szczególną znajomość
spraw pracowniczych oraz celów ubezpieczenia i potrzeb osób ubezpieczonych, został
uchylony przez art. 1 pkt 3 lit. b ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Prawo
o ustroju sądów powszechnych z dniem 7 października 2005 r. (Dz. U. Nr 169, poz. 1413).
Obecna sytuacja, w której podmioty uprawnione na mocy art. 162 § 2 nie były wystarczająco
zainteresowane zgłaszaniem kandydatów, o czym świadczą wyniki wyborów ławników
w 2007 r. przyczyniła się do potrzeby wprowadzenia zmian w zakresie określenia sposobu
wyboru ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy oraz określenia
wskazówek, jakimi mają się kierować zgłaszający i wybierający kandydatów.
Kolejna z projektowanych zmian przedstawiona w art. 159 § 1 pkt 9 dotyczy osób,
które podlegają wyłączeniu jako kandydaci na ławników, a zatem nie posiadają biernego
prawa wyborczego.
Aktualnie art. 159 § 1 pkt 9 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych stanowi,
że ławnikami nie mogą być m.in. radni gminy, której rada dokonuje wyboru ławników.
Regulacja ta dopuszcza zatem, aby ławnikami mogli być radni gminy innej niż ta, która
dokonała wyboru. Ponadto przedmiotowe unormowanie nie obejmuje radnych powiatu
i województwa. Na tle ww. przepisu powstały wątpliwości, czy obecne jego brzmienie jest
zgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. W piśmiennictwie zauważono bowiem, że



7
„piastowanie funkcji ławnika przez radnych gmin jest sprzeczne z art. 10 Konstytucji, gdyż
prowadzi do naruszenia zasady podziału władz i art. 159 § 1 pkt 2 usp, gdyż uchwała rady
gminy dotycząca wygaśnięcia mandatu wójta mieści się w zakresie orzeczenia, o którym
mowa w tym przepisie” (Z. Miczek, Radny jednak nie może być ławnikiem,
„Rzeczpospolita” 2004.03.18).
Z powyższych względów w projektowanym art. 159 § 1 pkt 9 precyzyjnie określono,
że ławnikami nie mogą być radni gminy, powiatu i województwa.
Kolejna zmiana dotyczy art. 162 § 1 ustawy. Przepis ten określa podmioty, które są
uprawnione do zgłaszania radom gmin kandydatów na ławników i stanowi aktualnie, że
kandydatów na ławników zgłaszają radom gmin prezesi sądów, stowarzyszenia, organizacje
związkowe, organizacje pracodawców oraz inne organizacje zarejestrowane na podstawie
przepisów prawa, z wyłączeniem partii politycznych, oraz co najmniej dwudziestu pięciu
obywateli mających czynne prawo wyborcze, zamieszkujących stale na danym terenie,
w terminie do dnia 30 czerwca ostatniego roku kadencji.

Zaproponowane w projekcie nowe uregulowanie ma na celu doprecyzowanie
i zawężenie kręgu podmiotów uprawnionych do zgłaszania kandydatów na ławników.
Określenie podmiotów w przepisie równoważy uprawnienie podmiotów i organizacji
pozarządowych do występowania publicznie. Zrezygnowano z dotychczasowego
podkreślenia uprawnienia zgłaszania kandydatów przez organizacje związkowe i organizacje
pracodawców. Przyjęto natomiast ogólną formułę, zgodnie z którą uprawnienie określone
w art. 162 ustawy przysługuje obok prezesów sądów i obywateli również stowarzyszeniom
i innym organizacjom społecznym i zawodowym, zarejestrowanym na podstawie przepisów
prawa. Utrzymano przy tym dotychczasowe zastrzeżenie, iż podmiotami tymi nie mogą być
partie polityczne. W praktyce pojęcie innych organizacji społecznych i zawodowych
obejmuje podmioty, które zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r.
o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186, z późn. zm.) podlegają
wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego. Zgodnie z wydanym na podstawie art. 54
ww. ustawy rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2000 r. w sprawie
szczegółowego sposobu prowadzenia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru
Sądowego oraz szczegółowej treści wpisów w tych rejestrach (Dz. U. Nr 117, poz. 1237,
z późn. zm.), w załączniku nr 3 do rozporządzenia wymieniono rodzaje podmiotów
wpisywanych do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych,
fundacji i
publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Z katalogu podmiotów objętych
wykazem wynika, że za podmioty uprawnione mogą być uznane: stowarzyszenia (także ich



8
jednostki terenowe posiadające osobowość prawną), związki stowarzyszeń, kółka rolnicze,
rolnicze zrzeszenia branżowe, związki rolników, kółek i organizacji rolniczych, związki
rolniczych zrzeszeń branżowych, związki zawodowe rolników indywidualnych, cechy
rzemieślnicze, izby rzemieślnicze, Związek Rzemiosła Polskiego, zrzeszenia handlu i usług,
zrzeszenia transportu, ogólnokrajowe reprezentacje zrzeszeń handlu i usług, ogólnokrajowe
reprezentacje zrzeszeń transportu, inne organizacje przedsiębiorców (w tym organizacje,
o których mowa w ustawie z dnia 30 maja 1989 r. o samorządzie zawodowym niektórych
przedsiębiorców – Dz. U. Nr 35, poz. 194 oraz z 1997 r. Nr 121, poz. 769 i 770), izby
gospodarcze (w tym również Krajową Izbę Gospodarczą), związki zawodowe (także ich
jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną), ogólnokrajowe związki
międzybranżowe, ogólnokrajowe zrzeszenia międzybranżowe, związki pracodawców,
federacje i konfederacje związków pracodawców, stowarzyszenia kultury fizycznej, związki
sportowe, polskie związki sportowe, stowarzyszenia kultury fizycznej o zasięgu
ogólnokrajowym, inne organizacje społeczne i zawodowe (również podmioty, które na mocy
przepisów szczególnych podlegają wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego), organizacje
pożytku publicznego nieposiadające osobowości prawnej, inne osoby prawne będące
organizacjami pożytku publicznego, kościelne osoby prawne będące organizacjami pożytku
publicznego, instytucje kościelne będące organizacjami pożytku publicznego nieposiadające
osobowości prawnej.
Z powyższego wynika, że lista podmiotów uprawnionych do zgłaszania kandydatów
na ławników jest bardzo szeroka.
Zaproponowane w projekcie określenie kręgu podmiotów ma na celu zapewnienie
realizacji konstytucyjnej zasady udziału obywateli w wymiarze sprawiedliwości.
Jednocześnie art. 162 § 1 określa w sposób niebudzący wątpliwości liczbę osób mogących
zgłaszać kandydatów na ławników, przy czym warunkiem sine qua non, który ww. osoby
muszą spełnić jest posiadanie stałego miejsca zamieszkania na terenie gminy, której rada
dokonuje wyboru. Zgodnie z sugestiami prezesów sądów, z którymi projekt był
konsultowany, podniesiono liczbę obywateli uprawnionych do zgłoszenia kandydata do
pięćdziesięciu zgłaszających. Zwiększenie liczby obywateli, mogących zgłaszać kandydata na
ławnika ma na celu podniesienie rangi ławnika sądu powszechnego i zwiększenie
reprezentatywności sprawowania tej funkcji.

Nadanie nowego brzmienia art. 162 oznacza wyeliminowanie z ustawy szczególnego
trybu zgłaszania kandydatów na ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy.
W zmienianej ustawie to uprawnienie przysługiwało wyłącznie związkom zawodowym oraz



9
organizacjom pracodawców. Zastosowanie w projekcie wyżej przedstawionej konstrukcji
przepisu art. 162 § 1 czyni zatem uprawnionymi do zgłaszania kandydatów do sądów pracy
wszystkie wyszczególnione podmioty.
Wolność i samorządność organizacji pozarządowych powoduje, że poprawnym
i w zupełności wystarczającym zwrotem jest wyrażenie „kandydatów mogą zgłaszać” zamiast
dotychczasowego „zgłaszają”. Zastosowane w tym przypadku wyrażenie „mogą zgłaszać”
oznacza nadanie wyliczonym podmiotom takiego uprawnienia. Z kolei prezesi sądów są
z natury rzeczy podmiotami, którym najbardziej powinno zależeć na wyborze odpowiednich
kandydatów na ławników i z tego też powodu można oczekiwać, że będą z tego uprawnienia
korzystać w największym stopniu.
Powyższa nowa regulacja art. 162 stanowi również spełnienie postulatów zgłaszanych
przez sądy. Za słusznością tej koncepcji przemawiają także dane dotyczące wyników
wyborów do wydziałów pracy z roku 2007. Przeprowadzone wówczas wybory na kadencję
2008 – 2011 nie zaspokoiły zapotrzebowania sądów na ławników do orzekania w tych
sprawach. Wybrano 4 730 ławników, co stanowiło 59,33 % rzeczywistych potrzeb sądów.
Należy także zwrócić uwagę, że zainteresowanie podmiotów zgłaszających
kandydatów na ławników, takich jak np. organizacje pracodawców jest bardzo niewielkie.
Ławnicy zgłoszeni przez te organizacje stanowią niecałe 2 %. Prezesi sądów postulowali
umożliwienie im zgłaszania kandydatów na ławników spośród osób, z którymi w czasie
poprzedniej kadencji współpraca przebiegała bez zakłóceń. Poszerzenie katalogu o prezesów
sądów pozwoli natomiast na wybór ławników do sądów pracy spośród tych, którzy spotkali
się z pozytywną oceną ich działania w czasie pełnionej kadencji ławnika i którzy
charakteryzują się doświadczeniem, co jest zasadniczym przymiotem funkcji ławnika.

Kolejne z proponowanych zmian przedstawione w art. 162 § 2 i 3 precyzują wymogi
formalne dotyczące dokumentów załączanych do zgłoszenia kandydata na ławnika, w tym
w szczególności dotyczące daty wystawienia informacji z Krajowego Rejestru Karnego
dotyczącej osoby kandydata, podmiotu uprawnionego do wystawienia zaświadczenia
lekarskiego i daty jego wydania oraz zakresu oświadczeń składanych przez kandydata.

Konstrukcja oparta na wyliczeniu wymaganych dokumentów wraz z oznaczeniem ich
ważności czyni przejrzystymi przepisy art. 162 § 2 i 3.

Doprecyzowano wymóg obligujący kandydata na ławnika do złożenia oświadczenia,
że nie toczy się przeciwko niemu postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia
publicznego lub przestępstwo skarbowe, co wypełni dotychczasową lukę w tym zakresie.
W związku z przedstawionymi uwagami prezesów sądów dodano warunek złożenia przez