Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji oraz niektórych innych ustaw

zostały surowsze regulacje, zgodnie z którymi lokowanie produktu jest dopuszczalne
w
utworach kinematograficznych, audiowizualnych filmach fabularnych oraz klipach
muzycznych, pod warunkiem że nie są one przeznaczone dla dzieci. W pozostałych audycjach
lokowanie produktu jest we Francji zabronione. Jedynie w Dani zabronione zostało
lokowanie produktów; dopuszczono wyłącznie nieodpłatne umieszczanie rekwizytów
w audycjach. Jednocześnie duński Minister Kultury został upoważniony do uchylenia zakazu
lokowania produktów oraz ewentualnego szczegółowego uregulowania tej kwestii w akcie
wykonawczym.
Lokowanie produktu należy zdefiniować zgodnie z art. 1 lit. m dyrektywy 2010/13/UE
i motywem 91 zd. 4 dyrektywy 2010/13/UE, poprzez dodanie w art. 4 Ustawy definicji
lokowania produktu jako przekazu handlowego polegającego na przedstawieniu lub
nawiązywaniu do towaru, usługi lub ich znaku towarowego w taki sposób, że stanowią one
element samej audycji w zamian za opłatę lub podobne wynagrodzenie, a także w postaci
nieodpłatnego udostępnienia towaru lub usługi.
Wydaje się celowe wprowadzanie do ustawy regulacji, zgodnie z którą lokowaniem produktu
jest również nieodpłatne udostępnienie towaru lub usługi. Zgodnie z motywem 91 dyrektywy
2010/13/UE „Bezpłatne dostarczanie towarów lub usług, takich jak rekwizyty lub nagrody,
należy traktować jako lokowanie produktu jedynie wtedy, gdy dane towary lub usługi mają
znaczną wartość”. Regulacja taka mogłaby prowadzić jednak do arbitralności przy każdym
rozstrzygnięciu Krajowej Rady co do znaczenia terminu „znaczna wartość” produktu lub
usługi. Dyrektywa 2010/13/UE nie daje w tym względzie żadnych wskazówek,
w szczególności nie wiadomo, czy badając to pojęcie należy brać pod uwagę wartość
konkretnego produktu lub usługi użytych w audycji (np. wskazywać konkretną wartość
puszki coca-coli czy samochodu osobowego), określać wartość dla nadawcy lub producenta
(np. poprzez odwołanie do ceny za wynajem samochodu do produkcji audycji), czy też
np. wartość marki, którą dany produkt reprezentuje (wtedy jednak można by uznać, że prawie
wszystkie produkty mają znaczną wartość).

34) §7 ust. 7 Dreizehnter Staatsvertrag zur Änderung rundfunkrechtlicher Staatsverträge (Dreizehnter
Rundfunkänderungsstaatsvertrag).
35) Rozdział 3.2.3a Wet van 29 december 2008 tot vaststelling van een nieuwe Mediawet (Mediawet 2008).
36) Art. 6 §2 Förslag till radio- och tv-lag (projekt z dnia 18 marca 2010 r.).
37) §28 Laki televisio- ja radiotoiminnasta annetun lain muuttamisesta ja väliaikaisesta muuttamisesta.
38) Délibération no 2010-4 du 16 février 2010 relative au placement de produit dans les programmes des services de télévision
39) §85a Lov om radio- og fjernsynsvirksomhed (w brzmieniu nadanym w dniu 18 grudnia 2009 r.).
40) Pojęcie znacznej wartości zdefiniowane zostało, w różnorodny zresztą sposób, jedynie w Wielkiej Brytanii, Niemczech,
Danii i Bułgarii.
32


W celu wyeliminowania tego rodzaju wątpliwości uznano za lokowanie produktu każde
nieodpłatne udostępnianie towaru lub usługi. Wiąże się z tym obowiązek każdorazowej
identyfikacji lokowania produktów, niezależnie od ich wartości. Nie jest to sprzeczne
z dyrektywą 2010/13/UE, bowiem co do zasady dyrektywa zabrania lokowania produktów,
a tylko w ściśle określonych przypadkach takie lokowanie jest dozwolone. Przyjęcie takiej
formuły regulacji oznacza, że państwa członkowskie, decydując się na dopuszczenie
lokowania produktów w określonym zakresie mają pełną swobodę, co do dalszego uściślania
zakazów lokowania produktów. Podobne rozwiązanie wybrał również ustawodawca
belgijs. Zaproponowana regulacja nie wykracza także poza zakres, w którym można
dopuścić lokowanie produktów. Art. 11 ust. 3b dyrektywy 2010/13/UE wyraźnie wskazuje, że
„lokowanie produktu jest dopuszczalne w drodze odstępstwa od ust. 2 (generalny zakaz
lokowania) […] w przypadku gdy nie dochodzi do płatności, ale jedynie do dostarczenia
bezpłatnie pewnych towarów lub usług, takich jak rekwizyty i nagrody, po to, aby zostały
zaprezentowane w audycji”.
Wdrożenie zasad dopuszczalności lokowania produktu (art. 11 dyrektywy 2010/13/UE)
wymaga dodania nowego przepisu (art. 17a) do Ustawy. Ogólny zakaz lokowania produktu
(art. 11 ust. 2 dyrektywy 2010/13/UE) proponuje się jednak przenieść do przepisu o zakazie
ukrytych przekazów handlowych (art. 16c) i tamże umieścić również, jak już wskazano, zakaz
lokowania tematów.
Proponuje się także ustawowe sprecyzowanie, że neutralną informację o podmiocie
lokującym i o produkcie umieszcza się na końcu audycji, podczas gdy pozostałe oznaczenia
(umieszczone na początku audycji i po przerwie na reklamę) informują tylko o samym fakcie
lokowania produktu. Chodzi o to, aby lokowanie produktu nie wypierało sponsorowania
będącego mniej ingerencyjną postacią przekazu handlowego. Wielokrotne informowanie
o podmiocie lokującym i produkcie, stanowiłoby nieuzasadnioną korzyść dla tego podmiotu.
Konsekwencją szeroko ujętych w polskim prawie zakazów przedmiotowych reklamy jest tak
samo szeroki zakaz lokowania określonych produktów (art. 17a ust. 5).
Dopuszczenie lokowania produktu połączone byłoby z istotnymi zabezpieczeniami
samodzielności nadawcy, niezależności redakcyjnej, swobody twórczej i dziennikarskiej
w postaci:
1) bezwzględnego zakazu lokowania tematów (art. 16c pkt 3 Ustawy),

41) Belgijski regulator Conseil Supérieur de l’Audiovisuel (CSA) w przeciwieństwie do motywu 61 dyrektywy, dokonał
własnego wyboru uznając, że każdorazowe wstawienie produktów w audycji uważane jest za lokowanie produktu, bez
względu na wartość dostarczonego produktu. Por. Analiza Biura KRRiT, Nr 4/2010.
33


2) ograniczenia dopuszczonego odpłatnego lokowania produktów tylko do niektórych
form audycji, bez audycji informacyjnych, publicystycznych i dziecięcych (art. 17a
ust. 1),
3) zakazu wpływów ograniczających samodzielność i niezależność redakcyjną dostawcy
usług medialnych (art. 17a ust. 3),
4) zakazu bezpośrednich odniesień promocyjnych do produktu (art. 17a ust. 4 pkt 2),
5) zakazu jego nadmiernego eksponowania (art. 17a ust. 4 pkt 1).
Nie wydaje się konieczne definiowanie lub doprecyzowywanie tego ostatniego pojęcia, gdyż
jego wykładnia może następować także na poziomie wspólnotowym, a ponadto tylko
w odniesieniu do konkretnych przypadków.
Wydaje się, że przedstawiona regulacja lokowania produktu ma szansę stworzyć równowagę
między zaspokojeniem potrzeb związanych z finansowaniem nowych produkcji
audiowizualnych a niezbędną ochroną integralności audycji, samodzielności nadawców,
niezależności redakcyjnej oraz swobody twórczej i dziennikarskiej, a wreszcie interesem
odbiorców.

Art. 18
Nowelizacja art. 18 ust. 1 wiąże się z koniecznością rozszerzenia zakazu dyskryminacji
w audycjach i innych przekazach, wyrażonego przez art. 6 dyrektywy 2010/13/UE. W Polsce
jest już on w części skonsumowany przez art. 256 i 257 Kodeksu karnego, penalizujące
nawoływanie do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych,
wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość oraz publiczne znieważanie grupy
ludności albo osoby ze względu na taką przynależność. Przepisy te nie obejmują jednak,
w odróżnieniu od dyrektywy, nawoływania do nienawiści ze względu na płeć. Można także
bronić stanowiska, że obecny art. 18 ust. 1 Ustawy in fine, w części dotyczącej zakazu
dyskryminacji ze względu na rasę, płeć lub narodowość, a fortiori obejmuje zakaz
nawoływania do nienawiści z tych powodów. Nie wymienia on jednak wśród nich
„wyznania”.
Wydaje się więc, że do uchylenia wszelkich wątpliwości, celowe jest uzupełnienie art. 18
ust. 1 o zakaz nawoływania do nienawiści i wymienienie w tym kontekście także wyznania
oraz niepełnosprawności. Zmiana ta uzasadniona jest także i tym, że nawoływanie do
nienawiści proponuje się zaliczyć, zgodnie z dyrektywą 2010/13/UE, do przesłanek
34


uzasadniających odmowę rejestracji lub uchylenie wpisu w rejestrze rozprowadzanego
programu (art. 45 Ustawy).
Przepis ten podlegałby odpowiedniemu stosowaniu do audiowizualnych usług medialnych na
żądanie (proponowany art. 20f Ustawy).

Art. 18a
Obowiązek zachęcania dostawców usług medialnych do zapewnienia, aby świadczone przez
nich usługi stawały się stopniowo dostępne dla osób niepełnosprawnych z powodu dysfunkcji
narządu wzroku oraz osób niepełnosprawnych z powodu dysfunkcji narządu słuchu (art. 7
dyrektywy) proponuje się wdrożyć przez zobowiązanie nadawców i odpowiednio dostawców
audiowizualnych usług medialnych na żądanie do tego, aby co najmniej 10 % programu,
z wyłączeniem reklam i telesprzedaży posiadało udogodnienia dla tych osób, takie jak
audiodeskrypcja, napisy dla niesłyszących oraz tłumaczenia na język migowy. Należy
podkreślić, iż wymienione wyżej techniki stosowanych udogodnień nie są technikami
zamiennymi. Dla osób niesłyszących i niedosłyszących od urodzenia język migowy jest
pierwszym językiem i nie każda z tych osób zna pisany język polski i potrafi czytać napisy.
Każda z wymienionych technik skierowana jest do innego odbiorcy. W związku z tym
proponowane 10 % powinno odnosić się proporcjonalnie do każdej z nich. W ten sposób
uniknie się sytuacji, że dostawca usługi medialnej, zastosuje jedną, najmniej kosztowną
technikę, wypełniając w ten sposób obowiązek.
Przepis ten uzupełniony został fakultatywną delegacją ustawową dla KRRiT, która będzie
mogła określić, w drodze rozporządzenia, niższy udział w programie telewizyjnym audycji
z udogodnieniami odbioru dla ww. osób.
Wskazany obowiązek wprowadzany byłby stopniowo. W przepisach przejściowych do
projektu ustawy proponuje się rozłożyć w czasie osiągnięcie progu 10 % programu
z udogodnieniami dla niepełnosprawnych, tak aby w 2011 r. przynajmniej 5 % programu
posiadało takie udogodnienia, a próg 10 % został osiągnięty w 2012 r.
Przepis ten podlegałby odpowiedniemu stosowaniu do audiowizualnych usług medialnych na
żądanie (proponowany art. 20f).

Art. 20 ust. 1a
W związku z wprowadzeniem sankcji polegającej na wykreśleniu z rejestru rozprowadzanych
programów (projektowany art. 45 ust. 3 Ustawy), konieczne stało się dodanie przepisu, który
35


umożliwiłby Krajowej Radzie efektywne sprawdzenie np. czy w rozprowadzanym programie,
w okresie ostatnich dwunastu miesięcy co najmniej dwukrotnie zamieszczone zostały treści
rażąco naruszające art. 18 ust. 1, 4 oraz 5. Proponowane w art. 20 ust. 1a rozwiązanie
uniemożliwia działania operatorów, którzy odmawiają przekazania rejestracji
rozprowadzanego programu, wskazując na umowę z nadawcą programu, która zabrania takiej
rejestracji.

Art. 20a
Zmiana w art. 20a ust. 1 pkt 1 i 2 Ustawy wynika z faktu wprowadzenia definicji „przekazu
handlowego”, mająca szerszy zakres niż definicja „reklamy”. W związku z powyższym
należało rozszerzyć uprawnienia Prezesa UOKiK na kontrolę wszelkich przekazów
handlowych.

Art. 20c
Dyrektywa 2010/13/UE, obok dodanej w 1997 r. regulacji możliwości śledzenia wydarzeń
o zasadniczym znaczeniu społecznym, tzw. ważnych wydarzeń (art. 3a dyrektywy o telewizji
bez granic, obecnie art. 14 dyrektywy 2010/13/UE), wprowadziła regulację tzw. prawa do
krótkich sprawozdań (art. 15). Chociaż dyrektywa reguluje to prawo w ujęciu
ponadgranicznym, zrozumiałe jest, że w toku jego implementacji ustawodawcy krajowi mogą
odnieść tę regulację do stosunków stricte krajowych. Istota prawa do krótkich sprawozdań
sprowadza się do przeciwdziałania monopolizacji relacjonowania budzących zainteresowanie
wydarzeń, w wyniku nabycia wyłącznych uprawnień do ich relacjonowania, przez przyznanie
innym nadawcom prawa dostępu do materiałów lub do miejsca wydarzenia w celu nadania
krótkiego sprawozdania informacyjnego z takiego wydarzenia. O ile przepisy krajowe
wprowadzane na początku lat 90-tych opierały się na dostępie do miejsca wydarzenia,
o tyle nowsze rozwiązania, biorąc pod uwagę rozwój rynku i niemożliwość zagwarantowania
wszystkim zainteresowanym dostępu do miejsca wydarzenia, opierają się raczej na dostępie
do sygnału. Takie rozwiązanie należy uznać za modelowe i na nim oprzeć proponowane
uregulowanie.
Uwzględniając zatem art. 15 dyrektywy 2010/13/UE oraz motywy 55 – 57 dyrektywy
2010/13/UE proponuje się dodanie do Ustawy art. 20c.

42) Np. w Niemczech § 4 (obecnie § 5) Rundfunkstaatsvertrag, dodany w 1990 r., z mocą od 1991 r.
43) Np. w Austrii § 5 ustawy z 2001 r. o wykonywaniu wyłącznych praw do transmisji telewizyjnych (tzw. Fernseh-
Exklusivrechtgesetz)
36