Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze

Warszawa, 9 lutego 2011 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-166 (4)/10






Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec poselskiego
projektu ustawy:
- o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i
naprawcze (druk nr 3685).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk

Stanowisko Rządu do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy -
Prawo upadłościowe i naprawcze (druk nr 3685)

Poselski projekt ustawy, oznaczony jako druk sejmowy nr 3685, proponuje zmianę
art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze
(Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361, z późn. zm.), zwanej dalej „PUiN”, która zmierza do
wprowadzenia kolejnego wyłączenia z masy upadłości. Wyłączenie miałoby dotyczyć
zakładowych lokali mieszkalnych i obejmować wszelkie zasoby lokalowe upadłego i to bez
względu na jego formę organizacyjną, które są zamieszkiwane bądź zajmowane przez
pracowników upadłego i ich rodziny.
W uzasadnieniu projektu zawarto stwierdzenie, że u podstaw prawnych projektu legła
przesłanka, iż mieszkania te faktycznie stanowiły własność pracowników podmiotów
będących w upadłości, gdyż zostały nabyte ze środków funduszu mieszkaniowego, oraz że
proponowana zmiana ma na celu umożliwienie nabycia mieszkań zakładowych przez ich
najemców, co według autorów projektu, „przyczyniłoby się do ograniczenia zjawiska
eksmisji i bezdomności, które dotyka najemców byłych mieszkań zakładowych”.
Proponowana zmiana nie może uzyskać pozytywnego stanowiska Rządu.
Z istoty porządku prawnego wynika, że w sytuacji gdy dłużnik nie wykonuje dobrowolnie
swych zobowiązań, wierzyciel powinien mieć prawo przymusowego zaspokojenia swoich
roszczeń z majątku dłużnika.
Postępowanie upadłościowe służy dochodzeniu roszczeń wierzycieli od niewypłacalnego
dłużnika. Wszelkie wyłączenia z masy upadłości w zasadzie prowadzą do ograniczenia praw
wierzycieli do zaspokojenia ich roszczeń w postępowaniu upadłościowym. Ograniczają więc
ochronę, którą zapewnia im art. 64 Konstytucji RP. Z tego powodu jakiekolwiek wyłączenia
mienia dłużnika z masy upadłości winny być ograniczone do niezbędnego minimum
uzasadnionego ważnymi względami.
W żadnym wypadku nie mogą nimi być względy ekonomiczne czy społeczne, a zwłaszcza
wspomniana w uzasadnieniu projektu, potrzeba ochrony przed eksmisją czy bezdomnością.
Prawo upadłościowe nie jest bowiem regulacją z dziedziny pomocy społecznej i służy
odmiennym celom.


1
Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniach z dnia 20 czerwca 1995 w sprawie U 1/95
i z 12 grudnia 1995 w sprawie U 6/9 wyraźnie wskazał, że ograniczenia egzekucji w imię
słusznych interesów dłużnika, nie mogą prowadzić do pozbawienia wierzycieli prawa do
przymusowej realizacji ich wierzytelności. W przeciwnym razie doszłoby do naruszenia
konstytucyjnej zasady ochrony własności.
Ponadto nie można podzielić poglądu, wyrażonego w uzasadnieniu projektu, że mieszkania,
o których mowa w projektowanym art. 63 ust. 1 pkt 4 PUiN, stanowią własność upadłego.
Nieuzasadnione jest również stwierdzenie, że „mieszkania te stanowiły własność załogi
i pozostawały tylko w zarządzie przedsiębiorstw”. Takie stanowisko nie znajduje

uzasadnienia w obowiązującym stanie prawnym.
Załoga przedsiębiorstwa nie może być
właścicielem mieszkań. W świetle
art. 33 i n. Kodeksu cywilnego i obowiązującej w prawie polskim koncepcji osoby prawnej,
załoga przedsiębiorstwa nie jest bowiem osobą prawną, ani inną jednostką organizacyjną,
której przysługiwałoby prawo własności. Tezy tej nie podważa art. 1 ust. 2 ustawy z dnia
15 grudnia 2000 r. o zasadach zbywania mieszkań będących własnością przedsiębiorstw
państwowych, niektórych spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa, państwowych osób
prawnych oraz niektórych mieszkań będących własnością Skarbu Państwa (Dz. U. z 2001 r.,
Nr 4, poz. 24 z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o zasadach zbywania mieszkań”,
stanowiący, że mieszkania objęte tą ustawą nie wchodzą w skład przedsiębiorstwa
w rozumieniu art. 551 Kodeksu cywilnego. Analogiczna regulacja zawarta jest w art. 1 a
ustawy z dnia 12 października 1994 r. o zasadach przekazywania zakładowych budynków
mieszkalnych przez przedsiębiorstwa państwowe (Dz. U. Nr 119, poz. 567 z późn. zm.).
Odesłanie w tych przepisach do art. 551 Kodeksu cywilnego oznacza tylko tyle,
że mieszkania oraz budynki mieszkalne objęte tymi regulacjami, nie wchodzą do
przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym rozumianym jako zespół składników
materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji zadań gospodarczych.

Nie przesądza to natomiast o własności tych budynków oraz mieszkań. Stanowią one
niewątpliwe własność przedsiębiorstw państwowych, państwowych osób prawnych, Skarbu
Państwa oraz spółek, o których mowa w wymienionych ustawach, z tym tylko, że jest to
mienie, które nie wchodzi do prowadzonego przez te podmioty przedsiębiorstwa w znaczeniu
przedmiotowym. Okoliczność, że część mieszkań zakładowych nabytych zostało ze środków,
jak to określono w uzasadnieniu projektu, „funduszu pracowniczego” również nie przesądza
o tym, że mieszkania te stanowią własność załogi. Fundusze te tworzone były i są z odpisów
podstawowych ze środków przedsiębiorcy (por. art. 5 obowiązującej ustawy z dnia 4 marca

2
1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych ( Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335
z późn. zm.), a także art. 7 uchylonej ustawy z dnia 24 października 1986 r. o zakładowych
funduszach socjalnym i mieszkaniowym w jednostkach gospodarki uspołecznionej ( Dz. U.
z 1990 r. Nr 58, poz. 343 z późn zm.).
Gdyby nawet teoretycznie przyjąć, że załoga przedsiębiorstwa była właścicielem mieszkań, to
i tak okoliczność ta nie uzasadniałaby wyłączania mieszkań zakładowych z masy upadłości.
Po myśli projektowanego przepisu beneficjentem takiego wyłączenia nie byłaby bowiem cała
załoga lecz konkretne osoby, które w czasie trwającego postępowania upadłościowego
zajmowałyby mieszkanie zakładowe na podstawie najmu tytularnego.
Należy podkreślić, że prawa najemców lokali zakładowych są w postępowaniu
upadłościowym dobrze chronione i sprzedaż tych lokali w postępowaniu upadłościowym
osobom trzecim nie prowadzi do eksmisji najemców i bezdomności. Przede wszystkim trzeba
zwrócić uwagę, że ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów,
mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz.
266 z późn. zm.), zwana dalej „ustawą o ochronie lokatorów”, ma co do zasady również
zastosowanie w postępowaniu upadłościowym.
Ochronę praw najemców w postępowaniu upadłościowym, którzy wynajmują mieszkania
w budynkach należących do upadłego, zapewniają przede wszystkim art. 107 i 108 PUiN.
Zgodnie z art. 107 ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego nie narusza
umów najmu lub dzierżawy. Stosownie zaś do art. 108 sprzedaż przez syndyka

w postępowaniu upadłościowym nieruchomości upadłego wywołuje takie same skutki
w stosunku do umowy najmu lub dzierżawy, jak sprzedaż w postępowaniu egzekucyjnym.
Skutki te w postępowaniu egzekucyjnym są uregulowane w art. 1002 Kodeksu postępowania
cywilnego, który stanowi, że w razie sprzedaży nieruchomości nabywca wstępuje w prawa
i obowiązki dłużnika wynikające ze stosunku najmu i dzierżawy stosownie do przepisów
normujących te stosunki w wypadku zbycia rzeczy wynajętej lub wydzierżawionej. Oznacza
to, że w razie zbycia w postępowaniu upadłościowym wynajętego budynku lub lokalu
mieszkalnego, będzie miał zastosowanie art. 692 Kodeksu cywilnego, który wyłącza
możliwość wypowiedzenia przez nabywcę umowy najmu. Tym samym prawa najemców nie
doznają żadnego uszczerbku.
Z uwagi na istotę postępowania upadłościowego, którego celem jest przede wszystkim
zaspokojenie roszczeń wierzycieli, syndyk może na podstawie art. 110 PUiN wypowiedzieć

3
przed terminem mowę najmu, w tym również umowę najmu lokalu. Takiego wypowiedzenia
nie może jednak dokonać w sposób dowolny. Jest ono dopuszczalne tylko wtedy, gdy dalsze
trwanie umowy utrudniałoby prowadzenie postępowania upadłościowego. Ponadto na
wypowiedzenie to musi wyrazić zgodę sędzia – komisarz, a na postanowienie sędziego –
komisarza w tym zakresie służy zażalenie do sądu. Sądowa kontrola tej czynności syndyka
stwarza instytucjonalne gwarancje ochrony praw najemców. Gdyby jednak

w postępowaniu upadłościowym doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy najmu, co -
jak już wyżej przedstawiono, mogłoby nastąpić tylko w wyjątkowych wypadkach - to i tak nie
doszłoby do eksmisji „na bruk” dotychczasowych najemców. Jednoznacznie wyklucza to
bowiem przepis art. 1046 Kpc. Niezależnie od tego osoby, którym wypowiedziano umowę
najmu lokalu mieszkalnego w związku z upadłością właściciela lokalu, doznają ochrony
przewidzianej ustawą o ochronie praw lokatorów. Mogą zatem ubiegać się o lokal socjalny,
jeżeli spełniają kryteria przyznania takiego lokalu.
W konkluzji należy stwierdzić, że funkcjonujące już w systemie prawa regulacje dotyczące
uprawnień najemców wynajmujących lokale mieszkalne w budynkach upadłego, skutecznie
chronią ich prawa. Niezależnie od powyższego ustawa o zasadach zbywania mieszkań
umożliwia najemcom mieszkań upadłych przedsiębiorstw państwowych, spółek handlowych,
w których Skarb Państwa jest podmiotem dominującym i innych państwowych osób
prawnych, nabycie zajmowanych lokali po preferencyjnych cenach. Nie ma zatem racjonalnej
potrzeby wprowadzenia do PUiN ogólnego przepisu wyłączającego z masy upadłości
zakładowe lokale mieszkalne zamieszkiwane lub zajmowane na zasadach najmu tytularnego
przez pracowników upadłego i ich rodziny. Takie wyłączenie prowadziłoby jedynie do
destabilizacji porządku prawnego. Majątek niewypłacalnego dłużnika przeznaczony na
zaspokojenie wierzycieli w postępowaniu upadłościowym uległby pomniejszeniu, co w wielu
wypadkach utrudniałoby wierzycielom zaspokojenie ich roszczeń. Tym samym ich prawa
majątkowe pozbawione byłyby należytej ochrony, co naruszałoby art. 64 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej.
Z tych względów - w ocenie Rządu – projekt nie nadaje się do dalszych prac
legislacyjnych.


4