Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw

2) analizę działalności orzeczniczej sądów, w tym szczegółowe dane statystyczne
dotyczące wpływu, załatwień, pozostałości i wskaźników czasu trwania
postępowań poszczególnych rodzajów spraw, oraz tzw. spaw starych;
3) informacje statystyczne dotyczące skarg na naruszenie prawa strony do
rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki;
4) obciążenie orzecznicze w poszczególnych pionach;
5) informacje statystyczne dotyczące przeprowadzonych w sądach postępowań
mediacyjnych;
6) informacje dotyczące przeprowadzonych lustracji i wizytacji oraz wykonania
planów nadzorczych;
7) informacje dotyczące wpływu i załatwień skarg i wniosków.


§ 33. Rozporządzenie wchodzi w życie w dniu wejścia w życie ustawy.
MINISTER
SPRAWIEDLIWO CI
16

Uzasadnienie

Celem projektu jest wykonanie delegacji ustawowej zawartej w art. 37i ustawy
z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz.
1070, z późn. zm.) po jej zmianie ustawą z dnia… (Dz. U. Nr…, poz. …). Zgodnie
z tym upoważnieniem Minister Sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady
Sądownictwa określi w
drodze rozporządzenia szczegółowy tryb sprawowania
nadzoru administracyjnego nad działalnością sądów polegającą na zapewnieniu
właściwego toku wewnętrznego urzędowania sądu, bezpośrednio związanego
z
wykonywaniem przez sąd zadań wynikających ze sprawowania wymiaru
sprawiedliwości oraz realizacji powierzonych zadań z zakresu ochrony prawnej,
a także formy dokumentowania czynności nadzorczych, szczegółowy sposób
sporządzania rocznych sprawozdań z działalności sądów oraz sposób obliczania
wskaźników sprawności postępowania.
Projektowane rozporządzenie zastąpi obowiązujące rozporządzenie Ministra
Sprawiedliwości z dnia 25 października 2002 r. w sprawie trybu sprawowania
nadzoru nad działalnością administracyjną sądów (Dz. U. Nr 187, poz. 1564, z późn.
zm.) wydane na podstawie art. 38 § 5 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o
ustroju sadów powszechnych, który ustawą z dnia … o zmianie ustawy – Prawo
o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr …, poz. ...)
art. 1 pkt 39 został uchylony.
Według przepisów obowiązującego rozporządzenia nadzór nad działalnością
administracyjną sądów sprawuje Minister Sprawiedliwości osobiście oraz przez
właściwą służbę nadzoru wyodrębnioną w Ministerstwie Sprawiedliwości. W ramach
nowelizacji, dokonanej ustawą o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych oraz niektórych innych ustaw, zmieniono zasady wykonywania
nadzoru nad działalnością administracyjną sądów, co wymaga opracowania nowych
regulacji dotyczących trybu jego sprawowania i sposobów dokumentowania
czynności nadzorczych.
Formułując poszczególne rozwiązania projektu kierowano się dbałością
o realizację zasad sprawności, zapewnienie skuteczności nadzoru oraz zapewnienie
prawidłowego wykonywania czynności nadzorczych. Dla podkreślenia celu nadzoru
administracyjnego nad działalnością sądów w § 2 projektu wskazano kierunki działań
17

organów i osób wyznaczonych do jego sprawowania.
Nowe ukształtowanie zasad nadzoru, zmierzające do ograniczenia
kompetencji nadzorczych Ministra Sprawiedliwości w zakresie „toku i sprawności
postępowania”, znajduje odzwierciedlenie w uregulowaniu dwóch rodzajów nadzoru
administracyjnego nad działalnością sądów w odrębnych rozdziałach projektu.
Systematyka ta wynika z treści art. 9a zmienionej ustawy wyróżniającego w § 1
nadzór wewnętrzny i w § 2 nadzór zewnętrzny.
W § 3 projektu wskazano, wspólne dla obu rodzajów nadzoru, regulacje
dotyczące sposobu i formy wydania zarządzeń nadzorczych oraz tryb wykonywania
zarządzeń uchylających zarządzenia administracyjne niezgodne z prawem,
naruszające sprawność postępowania sądowego lub z innych przyczyn niecelowe.
W rozdziale 2 projektu rozporządzenia uregulowano kwestie związane ze
sprawowaniem wewnętrznego nadzoru administracyjnego nad działalnością sądów.
W świetle proponowanych regulacji nadzór wewnętrzny może być realizowany
w ramach tej samej jednostki organizacyjnej przez jej organy i osoby wyznaczone do
jego sprawowania z tej jednostki oraz danej jednostki organizacyjnej przez organy
i osoby wyznaczone do jego sprawowania z jednostki wyższego stopnia.
Projektowane rozporządzenie określa ogólne zadania każdego prezesa sądu
w ramach zakresu wewnętrznego nadzoru administracyjnego sądu, o których mowa
w art. 37b § 1 zmienionej ustawy, a ponadto odrębnie wymienia szczegółowe
zadania właściwe tylko odpowiednio prezesowi sądu apelacyjnego i prezesowi sądu
okręgowego oraz prezesowi sądu rejonowego.
Ponieważ art. 37c zmienionej ustawy powierza realizację planowych,
wykonywanych co cztery lata, wizytacji wydziału, sędziom wizytatorom w projekcie
wskazano ich szczegółowe zadania i wymieniono jakości, które winno uwzględniać
się przy formułowaniu ocen wyników wizytacji (nie tylko tych planowanych wizytacji
wydziałów, ale także wizytacji obejmujących pełną działalność administracyjną sądu)
określono także czynności kończące wizytacje. W projekcie określono tryb
prowadzenia lustracji ze wskazaniem odpowiedniego stosowania przepisów
dotyczących wizytacji.
Zważywszy na znaczne konsekwencje dla sędziego (art. 37 § 4a-c zmienionej
ustawy) zastosowania środków reagowania na uchybienia w zakresie sprawności
postępowania, przykładowo wskazano zachowania uznawane za takie uchybienia,
podkreślając ich powiązanie ze sprawnością wykonywanych czynności,
18

a brak związku z oceną ich np. jakości. Takie podejście do tej kwestii podkreśla brak
ingerencji podmiotów sprawujących nadzór administracyjny w sferę procesu
orzekania.
W przepisach projektu dotyczących kontroli działalności sekretariatu wydziału
określono przykładowo rodzaje czynności nadzorczych związanych z taką kontrolą,
tryb ich przeprowadzania oraz sposoby reagowania na stwierdzone błędy
i uchybienia.
Proponowane regulacje rozporządzenia w zakresie zewnętrznego nadzoru
nad działalnością administracyjną sądów w pierwszej kolejności określają ogólne
kompetencje Ministra Sprawiedliwości, związane z koordynacją i monitorowaniem
wykonywania nadzoru wewnętrznego na terenie całego kraju.
Zaznaczyć należy, że propozycje konkretnych szczegółowych regulacji

w zakresie nadzoru zewnętrznego jedynie w nieznacznej części mogą opierać się na
dotychczas przyjętych rozwiązaniach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
25 października 2002 r. w sprawie trybu sprawowania nadzoru nad działalnością
administracyjną sądów z uwagi na istotne zmiany ustawy Prawo o ustroju sądów
powszechnych w tym zakresie.
Stosownie do przepisu art. 37 f § 2 ustawy w projekcie rozporządzenia
określono w sposób przykładowy katalog czynności potrzebnych do zweryfikowania,
czy doszło do uchybień w działalności sądów oraz czynności, które Minister może
podjąć w wypadku stwierdzenia uchybień. Należy zaznaczyć, że do właściwej
weryfikacji prawidłowości sprawowania nadzoru wewnętrznego przez prezesów
sądów niejednokrotnie niewystarczającą może okazać się jedynie analiza materiałów
związanych z czynnościami nadzorczymi. Dlatego też wśród uprawnień Ministra
wymieniono także możliwość zażądania przedstawienia przez prezesa sądu
jednorazowej lub okresowych informacji o toku postępowania w poszczególnych
sprawach.
Wśród stosownych zarządzeń, które może wydawać Minister Sprawiedliwości
na podstawie art. 37g § 1 pkt 3 ustawy wymieniono przede wszystkim możliwość
zarządzenia przeprowadzenia przez prezesa sądu kontroli toku postępowania
w sprawach indywidualnych w przypadku ujawnienia okoliczności wskazujących, że
są one prowadzone niesprawnie oraz żądania przedstawienia przez prezesa sądu
informacji o wykonaniu wydanych zarządzeń oraz zaleceń powizytacyjnych lub
polustracyjnych .
19

Z uwagi na fakt, że Ministerstwo Sprawiedliwości uczestniczy w przygotowaniu
stanowiska rządu RP w sprawach przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka,
projektu rozporządzenia zawiera niezbędny dla wykonywania prawidłowej
reprezentacji RP przepis, umożliwiający kontrolę i monitorowanie toku postępowania
w sprawach, których dotyczą skargi złożone do ETPCz, który konkretyzuje
postanowienie wynikające z art. 37 f § 2 zdanie drugie ustawy.
W projekcie uregulowane zostały zasady postępowania w przypadku
przeprowadzania lustracji na zarządzenie Ministra Sprawiedliwości (art. 37 g § 2
ustawy). W szczególności konieczne jest, aby podmiotem otrzymującym
sprawozdanie z lustracji w pierwszej kolejności, jako zlecający, był Minister
Sprawiedliwości. Ponadto niezbędne wydaje się uregulowanie udokumentowania
udziału w lustracji przedstawiciela Ministra Sprawiedliwości, biorącego w niej udział
na podstawie art. 37 g § 4 ustawy. Istnieje bowiem możliwość wystąpienia różnic
w ocenie lustrowanej jednostki przez wizytatora oraz przedstawiciela Ministra
Sprawiedliwości. Dopiero wówczas sprawozdanie, z ewentualnymi uwagami
przedstawiciela Ministra, winno być przekazane prezesowi sądu apelacyjnego.
W rozdziale 4 projektu zamieszczono przepisy normujące kwestie dotyczące
nadzoru administracyjnego nad działalnością kuratorskiej służby sądowej, które
zasadniczo nie ulegają zmianie w porównaniu z obowiązującą regulacją. Zostały one
jednak usystematyzowane i zebrane w jednym rozdziale. W obowiązującym
rozporządzeniu przepisy w tym zakresie są rozproszone w różnych miejscach tego
rozporządzenia. Określając uprawnienia nadzorcze Ministra Sprawiedliwości
w stosunku do biur kuratorów okręgowych i zespołów kuratorskiej służby sądowej
pozostawiono możliwość przeprowadzania doraźnych wizytacji i lustracji, albowiem
w tym zakresie przepisy projektu ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych nie
zawierają zmian w stosunku do dotychczasowego stanu prawnego.
Rozdział 5 projektu zawarto regulacje dotyczące sposobu dokumentowania
czynności nadzorczych. Przy propozycjach przepisów dotyczących sposobu
dokumentowania czynności nadzorczych w zasadzie, z drobnymi korektami, oparto
się na dotychczas obowiązujących uregulowaniach dotyczących podpisywania pism
oraz zawartości sprawozdania z wizytacji (§ 2 ust. 2 i § 17 ust. 2 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 października 2002 r. w sprawie trybu
sprawowania nadzoru nad działalnością administracyjną sądów).
Rozdział 6 projektu rozporządzenia określa sposób i kryteria sporządzania
20