Rządowy projekt ustawy o zasadach wykonywania niektórych uprawnień Skarbu Państwa

ministrom właściwym do spraw: Skarbu Państwa, gospodarki, finansów
publicznych, instytucji finansowych, transportu, łączności oraz Przewodniczącemu
Komisji Nadzoru Finansowego.
Niezależność Komitetu Nominacyjnego od dora nych wpływów politycznych
została zapewniona przez wprowadzenie pięcioletniej kadencji jego działalności
przy jednoczesnym określeniu zamkniętego katalogu przesłanek powodujących
wygaśnięcie mandatu członka Komitetu przed upływem tej kadencji oraz przez
powierzenie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów jedynie obsługi organizacyjnej
i finansowej Komitetu (art. 22 i art. 23).

V. Nadzór właścicielski nad spółkami z udziałem Skarbu Państwa lub państwowych
osób prawnych
a) Zarząd
Projekt ustawy, w celu podniesienia jakości zarządzenia, poprzez lepszy dobór
kandydatów na członków zarządów, przewiduje generalną zasadę, zgodnie
z którą, w spółkach z większościowym udziałem Skarbu Państwa lub
państwowych osób prawnych członków zarządu powołuje i odwołuje rada
nadzorcza spółki (art. 24). Stanowi to kontynuację rozwiązań funkcjonujących
pod rządami ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji.
Powołanie członka zarządu w spółkach z większościowym udziałem Skarbu
Państwa lub państwowych osób prawnych, następuje, pod rygorem
nieważności, po przeprowadzeniu postępowania kwalifikacyjnego, którego
szczegółowe zasady i tryb zostaną określone w rozporządzeniu Rady
Ministrów. Projektowane przepisy, w odróżnieniu od ustawy o komercjalizacji
i prywatyzacji, określają minimalne kryteria, jakie muszą spełniać członkowie
zarządów spółek z większościowym udziałem Skarbu Państwa lub
państwowych osób prawnych, nie odsyłając w tym zakresie do przepisów
wykonawczych (art. 25). Ich weryfikacja należeć będzie do rady nadzorczej
spółki, jako organu uprawnionego do powołania członków zarządu. Projekt
określa także okoliczności, które wyłączają możliwość pełnienia funkcji
członka zarządu powyższych spółek (art. 25 ust. 2). Rada nadzorcza, kierując
się interesem spółki, może rozszerzyć wymagania stawiane kandydatom na

10
dane stanowisko. Wymagania odnoszące się do kandydatów na członków
zarządu rozciągnięto na spółki wchodzące w skład grupy kapitałowej, w której
spółka z większościowym udziałem Skarbu Państwa lub państwowa osoba
prawna jest jednostką dominującą.
Projektowana ustawa – odpowiadając na sformułowany przez Radę
Gospodarczą przy Prezesie Rady Ministrów postulat wyeliminowania
szczególnych rozwiązań w zakresie powoływania i odwoływania
przedstawiciela pracowników do składu zarządu (funkcjonujących obecnie
tylko w spółkach powstałych w wyniku komercjalizacji, w których
średnioroczne zatrudnienie w przedsiębiorstwie spółki, w roku kalendarzowym
poprzedzającym wybór, wynosi powyżej 500 pracowników) – wprowadza
zasadę, iż ustanawianie składu osobowego zarządu spółki handlowej należy do
kompetencji jej organów korporacyjnych we wszystkich spółkach
z większościowym udziałem Skarbu Państwa lub państwowej osoby prawnej.
W obecnych warunkach społeczno-gospodarczych, w których w porządku
prawnym funkcjonują liczne ustawowo określone, dojrzałe instrumenty
ochrony praw pracowników brak jest aksjologicznych powodów do
różnicowania kompetencji pracowników spółek o akcjonariacie państwowym,
ich prawa są bowiem w równym stopniu gwarantowane przez system prawa
pracy. Co więcej takie zróżnicowanie wynikające z istnienia przywileju
w niektórych spółkach powstałych w drodze komercjalizacji w warunkach,
w których w pozostałych spółkach z udziałem Skarbu Państwa obowiązują
w omawianym zakresie takie same reguły, jak w spółkach o akcjonariacie
prywatnym wywołuje poważne wątpliwości z punktu widzenia zasady równego
traktowania i swobody przedsiębiorczości wyrażonych w polskiej Konstytucji,
jak i w prawie Unii Europejskiej.
Nowym rozwiązaniem jest wprowadzenie możliwości delegowania członka
rady nadzorczej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z większościowym
udziałem Skarbu Państwa lub państwowej osoby prawnej, na okres nie dłuższy
niż trzy miesiące, do czasowego wykonywania czynności członka zarządu,
który został odwołany, złożył rezygnację albo z innych przyczyn nie może
sprawować swoich czynności, jest wzorowane na rozwiązaniu Kodeksu spółek
handlowych odnoszącym się do spółek akcyjnych (art. 26). Proponowany

11
przepis umożliwi sprawne przywrócenie możliwości funkcjonowania spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością, szczególnie w przypadku spółek, w których
funkcjonuje jednoosobowy zarząd. Należy bowiem uwzględnić to, że
przeprowadzenie postępowania kwalifikacyjnego obejmuje pewien okres,
podczas którego mogłoby dojść do sytuacji, w której spółka nie posiada organu
uprawnionego do prowadzenia jej spraw oraz jej reprezentacji. Ustalenie
wynagrodzenia członka rady nadzorczej oddelegowanego do czasowego
wykonywania czynności członka zarządu należy do rady nadzorczej, która
może to wynagrodzenie ustalić maksymalnie na poziomie wynagrodzenia
przysługującego członkowi zarządu, którego zastępuje. Przyznanie
wynagrodzenia członka zarządu powoduje wyłączenie możliwości pobierania
wynagrodzenia z tytułu członkostwa w radzie nadzorczej.
b) Rada
Nadzorcza
W celu ujednolicenia zasad powoływania członków rad nadzorczych spółek
z większościowym udziałem Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych
projekt modyfikuje przepisy Kodeksu spółek handlowych, które nie nakładają
na wszystkie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością obowiązku ustanowienia
rady nadzorczej. Zgodnie z projektem ustawy, w spółkach z większościowym
udziałem Skarbu Państwa, obligatoryjnie powinna zostać ustanowiona rada
nadzorcza (art. 27). Jedynie w jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa
z ograniczoną odpowiedzialnością, które znajdują się w trudnej sytuacji
finansowej, można nie ustanawiać rady nadzorczej. W takich przypadkach
kompetencje rady nadzorczej, wynikające z przepisów prawa lub umowy
spółki, wykonuje zgromadzenie wspólników lub pełnomocnik wspólnika
(art. 27 ust. 2). Instytucja pełnomocnika wspólnika, który wykonywałby
zadania zbliżone do zadań rady nadzorczej, ma na celu utrzymanie
elastycznych, z punktu widzenia Skarbu Państwa, regulacji zezwalających na
wybór pomiędzy pełnomocnikiem, a radą nadzorczą, która jest znacznie
większym obciążeniem dla budżetu spółki znajdującej się w złej kondycji
finansowej. Konstrukcja przepisu nie wyłącza sprawowania nadzoru
jednocześnie przez zgromadzenie wspólników oraz pełnomocnika wspólnika.
Pełnomocnik wspólnika powinien spełniać kryteria przewidziane dla członka
rady nadzorczej (art. 30, 32 i 33). W jednoosobowych spółkach Skarbu

12
Państwa, zarówno z ograniczoną odpowiedzialnością, jak i akcyjnych, w razie
ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego utrzymano
możliwość podjęcia przez walne zgromadzenie uchwały o zaprzestaniu
działania rady nadzorczej i odwołaniu jej członków. To samo dotyczy
pełnomocnika wspólnika. Sprawowanie nadzoru wykonywane jest w takich
sytuacjach bezpośrednio przez walne zgromadzenie.
W spółkach z większościowym udziałem Skarbu Państwa lub państwowych
osób prawnych członków rady nadzorczej będzie powoływać i odwoływać
walne zgromadzenie (art. 28). Oznacza to, że dopóki Skarb Państwa lub
państwowa osoba prawna będzie większościowym udziałowcem spółki, dopóty
nie będzie istniała możliwość odmiennego określenia sposobu powoływania
i odwoływania członków rady nadzorczej w statucie spółki.
Podobnie jak w przypadku zarządu spółek powstałych w drodze
komercjalizacji, również w przypadku rad nadzorczych tych spółek
zdecydowano – stosownie do postulatów Rady Gospodarczej przy Prezesie
Rady Ministrów, wynikających z Narodowego Programu Nadzoru
Właścicielskiego, że nie zostaną utrzymane regulacje przyznające
pracownikom, bąd pracownikom i rolnikom lub rybakom prawo wyboru
swoich przedstawicieli do rady nadzorczej.
Uczestnictwo pracowników w kształtowaniu składu osobowego rad
nadzorczych spółek powstałych w drodze komercjalizacji przedsiębiorstw
państwowych ( a więc nie we wszystkich spółkach z udziałem Skarbu Państwa,
jak się powszechnie sądzi) zostało ustawowo zagwarantowane ponad 20 lat
temu – na początkowym etapie transformacji ustrojowej państwa. Instytucja ta
miała służyć wówczas, w braku dojrzałych i powszechnie obowiązujących
mechanizmów ochrony zbiorowych interesów pracowników – interesariuszy
podmiotu gospodarczego, jako swego rodzaju kontynuacja samorządu
pracowniczego, funkcjonującego w przedsiębiorstwach państwowych od
1981 r. i będącego de facto wywalczonym przez środowiska opozycji
demokratycznej forum niezależnego dialogu społeczeństwa z ówczesną władzą,
forum, które skutecznie ograniczało jej woluntaryzm w kształtowaniu
stosunków społeczno-ekonomicznych w państwie.

13
Wykształcenie w latach 1989 – 2010 efektywnie funkcjonujących instytucji
demokratycznego państwa, a w szczególności mechanizmów pozwalających
obecnie na skuteczną kontrolę poczynań organów władzy i administracji
państwa, w tym także w ramach Trójstronnej Komisji do spraw Społeczno-
-Gospodarczych i wojewódzkich komisji dialogu społecznego, działających na
podstawie ustawy, z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do spraw
Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego
oraz wprowadzenie rozwiązań instytucjonalnych, zapewniających
pracownikom wszystkich podmiotów gospodarczych możliwość prowadzenia
efektywnego dialogu z pracodawcą powoduje, iż podtrzymywanie specyficznej
idei kontynuacji samorządu pracowniczego w strukturze organów
korporacyjnych spółek powstałych z przekształcenia przedsiębiorstw
państwowych nie znajduje racjonalnego uzasadnienia. Utrzymanie modelu,
w

którym pracownicy takich spółek korzystają z prawa udziału
w kształtowaniu składu osobowego rad nadzorczych stało się, z jednej strony,
zbędne w sytuacji, w której odmiennie, niż miało to miejsce u progu przemian
ustrojowych, kompleksowo i systemowo zapewniono w obowiązującym
porządku prawnym możliwość prowadzenia przez pracowników efektywnego
dialogu z pracodawcą, a z drugiej strony – prowadzi coraz wyra niej do
konfliktu interesu pracowników pełniących funkcje członków tych organów
z interesem spółki rozumianym jako wypadkowa interesu jej akcjonariuszy,
w tym także Skarbu Państwa w przypadku spółek z udziałem Skarbu Państwa
powstałych w drodze komercjalizacji. Efektywnej ochronie praw pracowni-
czych służy obecnie odpowiednio rozbudowana dziedzina prawa pracy
regulująca kompleksowo stosunki pracy, działalność związków zawodowych
i zabezpieczenia społeczne. W ramach prawa pracy i przepisów o związkach
zawodowych powołano szereg rozbudowanych instytucji prawnych,
zapewniających forum dialogu zmierzającego do uzgodnienia sprzecznych
z natury interesów pracodawcy i pracowników. Można tutaj wskazać na
rozwiązania ustawowe, które gwarantują ochronę praw i interesów zbiorowych
pracowników w sporach zbiorowych (por. ustawa z dnia 23 maja 1991 r.
o rozwiązywaniu sporów zbiorowych) oraz rozwiązania zapewniające dialog
z pracodawcą poprzez rady pracowników wprowadzone przez ustawę z dnia

14