Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Warszawa, 21 lipca 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140 – 80( 3 )/10



Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej



Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
obywatelskiego projektu ustawy

- o zmianie ustawy o emeryturach

i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (druk nr 3178).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Pracy
i Polityki Społecznej do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.



(-) Donald Tusk



STANOWISKO RADY MINISTRÓW

wobec obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (druk nr 3178)




Opis projektu


Obywatelski projekt ustawy (druk nr 3178) zawiera propozycję wprowadzenia do
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 oraz z 2010 r. Nr 40, poz. 224) na stałe
przepisów, na podstawie których każdy ubezpieczony, bez względu na datę urodzenia i tytuł
ubezpieczenia, miałby prawo do emerytury bez względu na swój wiek, jeżeli udowodniłby
staż ubezpieczeniowy, wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn.
Ustalanie
stażu ubezpieczeniowego odbywałoby się według szczególnych zasad,
ponieważ uwzględniane byłyby tylko okresy składkowe oraz okresy nieskładkowe, o których
mowa w art. 7 pkt 5 ww. ustawy, tj. okresy niewykonywania pracy z powodu opieki nad
dzieckiem w wieku do 4 lat oraz okresy opieki nad dzieckiem, na które przysługuje zasiłek
pielęgnacyjny.

Emerytura bez względu na wiek byłaby podwyższana do minimalnej wysokości.
Z uzasadnienia projektu ustawy wynika, że przygotowano ją z myślą o pracownikach,
którzy ze względu na zwiększoną absencję chorobową w ostatnich latach poprzedzających
osiągnięcie wieku emerytalnego, obawiają się utraty pracy i problemów ze znalezieniem
nowego zatrudnienia, ponieważ ze względu na „zużycie” organizmu pracą fizyczną są mało
atrakcyjni dla pracodawców. Jednocześnie jednak podkreślono, że sposób ustalania stażu
ubezpieczeniowego, wykluczający możliwość uwzględniania okresów pobierania
wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego, spowoduje, że proponowane regulacje
dotyczyć będą niewielkiej liczby pracowników, bo „aby nabyć prawo do przejścia na
emeryturę na rok przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego, należałoby podjąć
pracę w wieku 24 lat i od tego dnia pracować nieprzerwanie, nie mając także ani jednego dnia
absencji chorobowej”.
W projektowanych przepisach nie zastrzeżono, że dotyczyłyby tylko pracowników.
Celem ustawy jest zatem umożliwienie nabycia prawa do emerytury bez względu na wiek
wszystkim pozostałym kategoriom ubezpieczonych, np. osobom prowadzącym pozarolniczą
działalność gospodarczą, które nigdy takich uprawnień nie miały.

Opinia o projekcie
Projekt ustawy nie może zyskać akceptacji Rady Ministrów, ponieważ wprowadzenie
przepisów uprawniających do emerytury bez względu na wiek spowodowałoby naruszenie
spójności systemu emerytalnego i stanowiłoby poważne zagrożenie powodzenia realizacji
programu reformy emerytalnej.
Jednym z podstawowych założeń reformy systemu emerytalnego było przywrócenie
mu charakteru ubezpieczeniowego, a więc doprowadzenie do sytuacji, w której świadczenia
będą przyznawane z powodu spełnienia ryzyka ubezpieczeniowego, tj. dożycia określonego
w przepisach wieku emerytalnego lub niemożności wykonywania dalszego zatrudnienia
z powodu niezdolności do pracy, spowodowanej stanem zdrowia. Osiągnięto zamierzony cel,
ponieważ przepisy umożliwiające wcześniejsze przejście na emeryturę, nie mające pokrycia
w składce na ubezpieczenie emerytalne, są stopniowo wygaszane, aż do całkowitej likwidacji.
Porządkując ubezpieczenie emerytalne, kierowano się zasadą równego traktowania
ubezpieczonych płacących jednakową składkę na ubezpieczenie emerytalne. Respektowanie
tej zasady wymagało ujednolicenia warunków nabywania uprawnień emerytalnych. Dlatego
uprawnienia emerytalne dla osób urodzonych po 1948 r., objętych nowym systemem
emerytalnym, są uwarunkowane osiągnięciem wieku co najmniej 60 lat w przypadku kobiet
i 65 lat w przypadku mężczyzn. Elementem uzupełniającym dla tych osób jest system
ubezpieczenia dodatkowego, z którego są finansowane emerytury pomostowe, przysługujące
z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Przyjęto bowiem
założenie, że wszelkie dodatkowe uprawnienia będą finansowane z innych źródeł niż
powszechna składka na ubezpieczenie emerytalne oraz będą regulowane w odrębnej ustawie,
a nie przepisami ustawy emerytalnej.
Uwzględniając zasadę praw nabytych, odrębnie uregulowano warunki przyznawania
emerytury ubezpieczonym, których nie objął nowy system emerytalny, utrzymując możliwość
wcześniejszego przejścia na emeryturę dla tej samej kategorii osób, która miała takie prawo
przed reformą emerytalną.
Dlatego prawo do wcześniejszej emerytury zachowali pracownicy urodzeni przed
dniem 1 stycznia 1949 r. Natomiast osoby młodsze mogą przejść na wcześniejszą emeryturę,
jeśli wymagane warunki spełnią w ściśle określonym czasie (art. 46 i 184 ustawy

2

emerytalnej). Trybunał Konstytucyjny uznał sposób wygaszania dotychczasowych uprawnień
za uzasadniony z punktu widzenia zasad sprawiedliwości społecznej - wyrok z dnia 12
września 2000 r., K. 1/00 (OTK 2000 nr 6, poz. 185) oraz z dnia 22 czerwca 1999 r., K. 5/99
(OTK 1999 nr 5, poz. 100). Z ww. wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 września
2000
r. wynika ponadto, że przepisy ustawy emerytalnej nieprzewidujące prawa do
wcześniejszej emerytury dla ubezpieczonych, którzy byli objęci ubezpieczeniami
społecznymi z innego tytułu niż stosunek pracy – są zgodne z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej.
Wprowadzenie obecnie nowego przepisu, uprawniającego do emerytury bez względu
na wiek wszystkich ubezpieczonych, którzy mają 35 lub 40-letni staż pracy, nie jest
uzasadnione ani możliwe, ponieważ zburzyłoby założenie ustawodawcy nietworzenia nowych
preferencyjnych uprawnień, które nie znajdują pokrycia w składce na ubezpieczenie
emerytalne.
Długoletniej pracy nie można uznać za zjawisko losowe uzasadniające prawo do
przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Do zdarzeń losowych
objętych zakresem ubezpieczenia społecznego należą bowiem zdarzenia mogące przeszkodzić
człowiekowi w zdobywaniu środków utrzymania własną pracą, takie jak niezdolność do pracy
lub osiągniecie określonego wieku. Dlatego zreformowany system emerytalny zapewnia
środki utrzymania w postaci renty dla osób niezdolnych do pracy oraz emerytury dla osób
w wieku poprodukcyjnym.
Ryzyko zwolnienia z pracy przed osiągnięciem wieku emerytalnego jest ryzykiem
ochrony bezrobotnych. Osoby bezrobotne w wieku produkcyjnym mogą korzystać
z różnych form aktywizacji zawodowej, jak również z różnych świadczeń pieniężnych przez
okres pozostawania bez pracy. Jednym z nich jest świadczenie przedemerytalne,
przysługujące do osiągnięcia wieku emerytalnego.
Reforma systemu emerytalnego polegała nie tylko na zniesieniu wcześniejszych
emerytur. Ważnym jej elementem jest wprowadzenie nowej formuły obliczania emerytury,
która uzależnia wysokość świadczenia od wielkości kapitału zgromadzonego przez
ubezpieczonego na indywidualnym koncie oraz przewidywanego dalszego trwania życia
w wieku przejścia na emeryturę. Nowy sposób obliczania emerytury wprowadzono po to, aby
zachęcać ubezpieczonych do jak najdłuższej aktywności zawodowej i opóźniania decyzji
przejścia na emeryturę. Dłuższe pozostawanie na rynku pracy sprzyja zwiększeniu
zgromadzonego kapitału, co w sposób istotny powinno przełożyć się na wysokość

3

świadczenia. Natomiast Fundusz Ubezpieczeń Społecznych osiągnie – w dłuższej
perspektywie czasowej – równowagę niewymagającą wsparcia budżetu w takim stopniu jak
obecnie.
Zreformowany system emerytalny wyklucza możliwość nabycia prawa do emerytury
przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego, natomiast motywuje ubezpieczonych
do jak najdłuższego pozostawania na rynku pracy.
Wprowadzanie przepisów stanowiących dla osób w wieku produkcyjnym zachętę do
przedwczesnego kończenia aktywności zawodowej, byłoby sprzeczne z polityką społeczną
państwa w zakresie ubezpieczeń społecznych. Byłoby też nieracjonalne z punktu widzenia
interesu ubezpieczonych, dla których wysokość emerytury, stanowiąca podstawowe,

a najczęściej jedynie źródło utrzymania, ma istotne znaczenie.
Obywatelski projekt ustawy nie uwzględnia ścisłego związku systemu ubezpieczeń
społecznych z ogólną sytuacją demograficzną i gospodarczą państwa. Należy przypomnieć,
że likwidacja wcześniejszych emerytur była koniecznością ze względu na zmieniające się
warunki demograficzne. Już od połowy lat 90-tych trwa proces starzenia się ludności,
charakteryzujący się spadkiem liczby osób w wieku produkcyjnym i rosnącą liczbą osób
w wieku poprodukcyjnym. Zjawiska te nasilają się. Obserwowany w Polsce ubytek
rzeczywisty ludności, spadek liczby urodzeń oraz wydłużająca się długość życia powodują
starzenie się społeczeństwa, a zmiany w proporcjach pomiędzy osobami w wieku
produkcyjnym i poprodukcyjnym zwiększają odsetek osób w wieku emerytalnym, co
w chwili obecnej stanowi najważniejszy problem systemu emerytalnego. Dlatego dąży się do
zwiększenia liczby osób aktywnych zawodowo i stworzenia systemu zachęt do dłuższego
pozostawania na rynku pracy. Realizacji tych celów służy program „Solidarność pokoleń-
działania dla zwiększenia aktywności zawodowej osób po 50-tym roku życia”, będący
pakietem działań rządowych zmierzających do poprawy stopnia zatrudnienia osób powyżej
50-tego roku życia, niezbędnej do utrzymania potencjału wzrostu gospodarczego

w Polsce w perspektywie najbliższych kilkunastu lat.
W tej sytuacji nie można wprowadzać regulacji prowadzących do wzrostu liczby osób
pobierających wcześniejsze emerytury, zwiększających obciążenia ponoszone przez ogół
ubezpieczonych oraz budżet państwa, dotujący Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.
Istotnym argumentem przemawiającym za odrzuceniem projektu ustawy są skutki dla
finansów publicznych, które spowodowałoby jej wdrożenie. Nie można zgodzić się ze
stwierdzeniem zawartym w uzasadnieniu projektu ustawy, że ze względu na niskie kwoty

4