Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego i zmianie niektórych ustaw

Warszawa, 15 marca 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-202(4)/09
DSPA-140-203(4)/09





Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec:
- komisyjnego projektu ustawy o zmianie
ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego i zmianie niektórych ustaw
(druk nr 2603) oraz
- poselskiego projektu ustawy o zmianie
ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego i zmianie niektórych ustaw
(druk nr 2604).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk



Stanowisko Rządu
wobec komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego i zmianie niektórych ustaw (druk nr 2603) oraz
poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego
i zmianie niektórych ustaw (druk nr 2604)


1. Przedmiotowe projekty ustaw przewidują poszerzenie kręgu osób uprawnionych do
występowania przed sądami cywilnymi oraz przed sądami administracyjnymi. Projekty
przewidują, że podstawową kategorią pełnomocników będą osoby, które ukończyły wyższe
studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskały tytuł magistra lub ukończyły
zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej. Projekty przewidują także
obowiązkowe ubezpieczenie takich osób od odpowiedzialności cywilnej za szkody
wyrządzone przy wykonywaniu czynności pełnomocnika. Jedynie w sprawach z zakresu
prawa rodzinnego i opiekuńczego projekty zakładają wyłączność adwokatów i radców
prawnych na reprezentowanie stron.
Jak twierdzą projektodawcy, dostęp do pomocy prawnej w Polsce jest w chwili
obecnej utrudniony, bo usługi te są drogie. Sytuacja taka jest wynikiem przede wszystkim
braku konkurencyjności na rynku usług prawniczych oraz niewielkiej liczby osób
świadczących pomoc prawną (adwokatów i radców prawnych) w stosunku do liczby
mieszkańców. Zdaniem projektodawców sytuacja ta wymaga gruntownej zmiany poprzez
zapewnienie szybkiego wzrostu liczby osób świadczących usługi prawnicze i posiadających
odpowiednie do tego kompetencje, co w efekcie wpłynie na wzrost konkurencyjności na
rynku usług prawniczych, a co za tym idzie, na spadek cen za te usługi i zwiększenie
dostępności do usług prawniczych.
2. Odnosząc się do aktualnej sytuacji prawnej i faktycznej związanej z dostępem do
zawodów prawniczych, należy wskazać, że w przedmiotowej sferze Rząd konsekwentnie
podejmuje działania zmierzające do zwiększenia dostępności tych zawodów oraz polepszenia
sytuacji na rynku usług prawniczych.
Wskazać trzeba, iż w dniu 25 marca 2009 r. weszła w życie ustawa z dnia 20 lutego
2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz ustawy -
Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 37, poz. 286), będąca przedłożeniem rządowym.

Zasadniczymi celami nowelizacji było:
1) dostosowanie ustaw samorządowych do wymogów prawnych określonych przez Trybunał
Konstytucyjny w wyrokach z dnia: 19 kwietnia 2006 r., 8 listopada 2006 r. oraz 26 marca
2008 r.,
2) zmiana przepisów dotyczących zasad przeprowadzania naboru na aplikacje: adwokacką,
radcowską i notarialną, w celu usprawnienia procesu naboru i precyzyjnego wskazania
zakresu egzaminu na aplikacje, a także zmiana formuły egzaminu zawodowego.
W przywołanych wyrokach Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność
z Konstytucją RP niektórych przepisów ustaw samorządowych. Zakwestionowane przepisy
dotyczyły głównie zasad przepływu pomiędzy poszczególnymi zawodami prawniczymi oraz
zakresu udziału samorządów zawodowych w ustalaniu zasad egzaminów zawodowych.
Uwzględniając zastrzeżenia wyrażone przez Trybunał, do projektowanej nowelizacji
wprowadzono przepisy na nowo kształtujące katalog osób uprawnionych do wpisu na listę
adwokatów, radców prawnych lub notariuszy bez obowiązku odbycia aplikacji adwokackiej
i złożenia egzaminu zawodowego oraz katalog osób, które mogą przystąpić do egzaminu
zawodowego bez obowiązku odbycia aplikacji. Uwzględniono przy tym wytyczną Trybunału,
zgodnie z którą przepływ pomiędzy zawodami prawniczymi nie powinien następować
automatycznie, bez oceny umiejętności niezbędnych dla należytego wykonywania nowego
dla danej osoby zawodu prawniczego.
W zakresie udziału samorządów zawodowych w ustalaniu zasad egzaminów
zawodowych przewidziano powołanie centralnych zespołów do spraw ustalania pytań i zadań
na egzamin adwokacki, radcowski i notarialny, które powoływane są przez Ministra
Sprawiedliwości w porozumieniu z organami samorządów zawodowych. Skład zespołu
zapewnia wpływ samorządów na ustalenie zakresu egzaminów zawodowych oraz daje
rękojmię prawidłowego przygotowania tego egzaminu, a także prowadzi do jednolitości
poziomu egzaminu zawodowego na terenie całego kraju.
W zakresie zmiany formuły egzaminu zawodowego wprowadzono regulację, według
której egzamin przeprowadzany jest wyłącznie w formie pisemnej i składa się z pięciu części
– w przypadku egzaminu adwokackiego i radcowskiego, lub trzech – w przypadku egzaminu
notarialnego. Rezygnacja z części ustnej na egzaminach zawodowych miała na celu

2
wprowadzenie przejrzystych zasad zdawania tych egzaminów, usprawnienie ich przebiegu,
jak również umożliwienie dokonywania weryfikacji ich wyników przez komisję odwoławczą.
Wprowadzony został także nowy tryb odwoławczy, poprzez utworzenie komisji
egzaminacyjnej II stopnia przy Ministrze Sprawiedliwości, której zadaniem jest
rozpatrywanie odwołań od wyników egzaminu adwokackiego, radcowskiego i notarialnego.
Powołanie takiego organu zapewnia rzetelne i bezstronne rozpoznawanie odwołań od
wyników egzaminów zawodowych. Decyzje w tym przedmiocie podlegają kontroli
sądowoadministracyjnej.
Obecnie zatem zarówno nabór na aplikacje, szkolenie zawodowe, jak i egzaminy
zawodowe, przeprowadzane są na podstawie znowelizowanych przepisów. Mechanizmy
zawarte w tych przepisach znacznie poszerzają paletę możliwych rozwiązań w zakresie
dostępu do zawodów prawniczych oraz umożliwiają korzystanie z innych niż aplikacyjna
dróg dochodzenia do tych zawodów. Tak ukształtowane środowisko prawne sprawia, iż
aktualnie zaobserwować można zwiększone zainteresowanie aplikacjami prawniczymi, co
realnie przekłada się na liczbę aplikantów, osób przystępujących do egzaminów zawodowych
oraz osób wykonujących zawody prawnicze, a w konsekwencji powoduje faktyczne
„otwarcie” zawodów prawniczych.
Dla przykładu wspomnieć trzeba, iż w przypadku aplikacji adwokackiej pomiędzy
rokiem 2000 a 2009 wzrost liczby osób które uzyskały pozytywny wynik z egzaminu na
aplikację wyniósł 1275% (w 2009 pozytywny wynik uzyskało 3112 osób, zatem o ok. 2800
osób więcej, niż w roku 2000). W przypadku aplikacji radcowskiej wzrost wyniósł ponad
900% (w 2009 r. pozytywny wynik uzyskało 6574 osób, zatem o ok. 5800 osób więcej, niż
w roku 2000), a w odniesieniu do aplikacji notarialnej - ponad 3000% pomiędzy rokiem 2001
a 2009 (w 2009 r. pozytywny wynik uzyskało 1071 osób, zatem o 1030 osób więcej, niż
w roku 2001).
Powyższe oznacza, iż w dniu 1 stycznia 2010 roku aplikację rozpocznie łącznie ponad
10750 osób.
Ponadto tendencja powyższa sprawia, iż aktualnie proporcje aplikantów na
poszczególnych aplikacjach do osób wykonujących dany zawód wynoszą:
1) 63% w przypadku samorządu adwokackiego (5863 aplikantów na 9252 adwokatów);
2) 46% w przypadku samorządu radcowskiego (11933 aplikantów na 26050 radców
prawnych);

3
3) 82% w przypadku samorządu notarialnego (1702 aplikantów na 2068 notariuszy).
Taki stan rzeczy w najbliższych latach niewątpliwie przyczyni się do istotnego
zwiększenia liczby osób wykonujących zawody prawnicze.
3. Kolejno trzeba zwrócić uwagę na prace legislacyjne dotyczącego rządowego
projektu ustawy o państwowych egzaminach prawniczych.
Projekt ustawy wprowadza dwa państwowe egzaminy prawnicze: I i II stopnia oraz
elektroniczny system rejestracji do egzaminów.
Celem regulacji jest ujednolicenie kryteriów naboru na wszystkie aplikacje prawnicze
poprzez wprowadzenie jednego państwowego egzaminu I stopnia oraz stworzenie
absolwentom wyższych studiów prawniczych dwóch równoległych ścieżek dostępu do
zawodów prawniczych:
1) poprzez aplikacje prawnicze: po zdaniu egzaminu I stopnia, odbyciu aplikacji i zdaniu
egzaminu II stopnia (odpowiadającego obecnym egzaminom zawodowym),
z wyłączeniem egzaminu sędziowskiego, prokuratorskiego i komorniczego;
2) z pominięciem aplikacji, poprzez świadczenie pomocy prawnej: po zdaniu egzaminu I
stopnia i co najmniej 5-letnim wykonywaniu czynności prawniczych, a następnie
zdaniu państwowego egzaminu prawniczego II stopnia bez konieczności odbycia
aplikacji.
Zastosowanie powyższych rozwiązań powinno również spowodować (w krótkiej
perspektywie czasowej) ułatwienie dostępu społeczeństwa do pomocy prawnej.
Aktualnie projekt znajduje się na końcowym etapie prac rządowych.
4. Należy ponadto zauważyć, iż projekty poselski i komisyjny, choć przesuwają na
szkoły wyższe ciężar odpowiedzialności za przygotowanie prawników do funkcjonowania
w warunkach rynku usług prawniczych, jednocześnie nie zawierają uregulowań odnoszących
się do systemu szkolnictwa wyższego. Stąd też z tego punktu widzenia należałoby je ocenić
jako dalece niewystarczające i wymagające uzupełnienia.
5. Rozważenia w trakcie prac nad projektami wymagają również kwestie:
1) poszerzenia kręgu podmiotów mogących być pełnomocnikami na inne osoby pozostające
w bliskich związkach rodzinnych ze stroną postępowania (pasierb, ojczym, macocha
i wstępni strony – nie tylko rodzice);
2) właściwego określenia tzw. przymusu adwokacko-radcowskiego, polegającego na
wymogu reprezentowania strony przez pełnomocników o najwyższych kwalifikacjach,

4