Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy

uzasadnionego celu, dla którego zostały nałożone”. Zakładane w projekcie ustawy
krótkotrwałe i uzasadnione powstaniem określonych okoliczności osadzanie skazanych
w warunkach przeludnienia, uzależnione tym samym od powstania zobiektywizowanych
przyczyn, w pełni realizuje wyżej cytowaną regułę.

Co istotne, treść projektowanego art. 110 § 2b K.k.w., w związku z brzmieniem
projektowanego § 2d i § 2g oraz art. 151 ust. 1 K.k.w. pozwala również zasadnie przyjąć,
iż Rzeczpospolita Polska wypełnia zalecenie zawarte w punkcie 18.4 „Europejskich Reguł
Więziennych”, zgodnie z którym „prawo krajowe zawiera mechanizmy zapewniające by
standardy minimum nie były w więzieniach naruszane z powodu przeludnienia”.
Z kolei w art. 110 § 2c przewiduje się, że 14-dniowy okres, może być przedłużony
na dalszy czas tylko za zgodą sędziego penitencjarnego. Łączny okres umieszczenia
skazanego w warunkach określonych w art. 110 § 2b nie może przekroczyć 28 dni. W świetle
treści projektowanego art. 110 § 2e i § 2f nie budzi także wątpliwości interpretacyjnych
kwestia organu decydującego o umieszczeniu skazanego w warunkach, stanowiących
odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 110 § 2 K.k.w. maksymalnego czasu trwania takiego
stanu oraz trybu postępowania organów wykonawczych w tego rodzaju sytuacjach.

Decyzje wydawane przez dyrektora aresztu śledczego podlegają bieżącemu nadzorowi
penitencjarnemu sędziego penitencjarnego, a także nadzorowi instancyjnemu sądu
penitencjarnego, w następstwie rozpoznawania skarg składanych w trybie art. 7 K.k.w. Co
więcej, zgodnie z regulacją przyjętą w § 2f, skazanemu będzie przysługiwać skarga na
decyzję, o której mowa w § 2a - 2c, którą sąd rozpozna w terminie 7 dni. Skrócenie czasu na
rozpoznanie skargi przez sąd umożliwi natychmiastową reakcję właściwego organu na
ewentualne nieprawne umieszczenie skazanego w warunkach przeludnienia (norma
gwarancyjna).
W art. 110 § 2h określono sposób rekompensaty skazanemu czasowego umieszczenia go
w celi mieszkalnej, której metraż – w przeliczeniu na osobę – jest mniejszy niż 3 m²
(postanowienie to, z jednej strony, wybiegać będzie naprzeciw wymogom wypracowanym
na gruncie art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, czyli tzw.
acquis humanitaire, z drugiej zaś, będzie sprzyjać rozładowaniu frustracji oraz napięć między
skazanymi umieszczonymi w celi mieszkalnej o mniejszej powierzchni).
Projektowane przepisy art. 110 § 2a – 2i realizują zawarte w uzasadnieniu wyroku
zalecenia Trybunału Konstytucyjnego w zakresie usunięcia niezgodności art. 248 § 1 K.k.w.
z treścią art. 40 i art. 41 ust. 4 Konstytucji RP. Nie zezwalają one bowiem na arbitralne (bez
wystarczającego uzasadnienia) bezterminowe, w istocie, osadzenie w warunkach poniżej

7
ustawowego minimum 3 m2 powierzchni celi na jednego osadzonego. Przewidują natomiast,
w rzeczywiście nadzwyczajnych sytuacjach, możliwość czasowego osadzenia skazanych
w celach o powierzchni na osobę poniżej 3 m2, ale nie mniej niż 2 m². Zasady umieszczenia
skazanego w takiej celi zostały wyraźnie określone tak, aby nie było wątpliwości, co do
wyjątkowości sytuacji, w których może to nastąpić, maksymalnego czasu umieszczenia
skazanego w celi o powierzchni mniejszej niż określona w art. 110 § 2 K.k.w.,
dopuszczalności i ewentualnych zasad wielokrotnego umieszczania w takiej celi oraz trybu
postępowania w tych sprawach.

W projektowanym art. 110 § 2a szczegółowo uregulowano sytuacje w jakich można
umieścić skazanych w warunkach, w których powierzchnia w celi na jedną osobę wynosi
mniej niż 3 m2. Są one związane tylko z nagłymi i nieprzewidywalnymi zdarzeniami
zagrażającymi życiu lub zdrowiu skazanych albo bezpieczeństwu zakładu karnego lub aresztu
śledczego. Jednocześnie z uwagi na wyjątkowość rozwiązania i jego dolegliwość dla
osadzonych wskazano maksymalny czas na jaki może to nastąpić, tj. na okres do 90 dni. Nie
będzie ona związana z liczbą oczekujących na wykonanie kary, a dotyczyć będzie wyłącznie
sytuacji nieprzewidywalnych i nagłych, gdy przy pełnej obsadzie skazanych w zakładach
karnych ulegnie raptownie zmniejszeniu liczba miejsc w jednostkach penitencjarnych.
W ocenie projektodawców określony w art. 110 § 2a 90-dniowy okres umieszczenia
skazanych w warunkach poniżej ustawowego minimum powierzchni celi, powinien być
wystarczający dla podjęcia przez Służbę Więzienną czynności w celu likwidacji skutków
zdarzeń, o których mowa w pkt 1 – 3 projektowanego przepisu, ewentualnie do podjęcia
innych czynności, np. dokonania stosownych przemieszczeń osadzonych, w celu zapewnienia
im właściwych warunków odbywania kary.
Krótszy okres przewidziano natomiast dla innych skazanych, którzy muszą zostać
umieszczeni na czas określony, nie dłuższy niż 14 dni w warunkach, w których powierzchnia
w celi mieszkalnej przypadająca na niego wynosi poniżej 3 m², nie mniej jednak niż 2 m²,
w razie konieczności natychmiastowego przyjęcia ich do zakładu karnego lub aresztu
śledczego nie posiadającego wolnych miejsc zakwaterowania dla osadzonych (art. 110 § 2b).
Projektowane rozwiązanie wynika z konieczności stworzenia dyrektorom jednostek
penitencjarnych prawnej możliwości przyjmowania skazanych, w sytuacjach, w których
pomimo występującego przeludnienia, nie mają oni żadnego wpływu na ich osadzenie w
danej jednostce.
Jednocześnie w proponowanym art. 110:
− w § 2c przewidziano możliwość przedłużenia do 28 dni okresu, w którym skazani

8
mogą przebywać w warunkach poniżej 3 m², ale tylko za zgodą sędziego
penitencjarnego,
− w § 2d wskazano, że wydając decyzję, o której mowa w art. 2a – 2c, należy
minimalizować zagrożenie pogorszenia warunków wykonywania kary pozbawienia
wolności i tymczasowego aresztowania oraz zmierzać do szybkiego umieszczenia
w celi mieszkalnej, o której mowa w § 2,

− w § 2e wprowadzono obowiązek wydania decyzji (z oznaczeniem czasu oraz przyczyn
umieszczenia skazanego w warunkach poniżej 3 m²),
− w § 2f zawarto normę gwarancyjną, zgodnie z którą skazanemu będzie przysługiwać
skarga na decyzję, o której mowa w § 2a - 2c, na zasadach określonych w art. 7,
z zastrzeżeniem, że sąd rozpoznaje taką skargę w terminie 7 dni,
− w § 2g – wskazano na konieczność uchylenia decyzji po ustaniu przyczyn, dla których
została wydana,
− w § 2h przewidziano sposób rekompensaty skazanemu czasowego umieszczenia go
w celi mieszkalnej, której metraż – w przeliczeniu na osobę – jest mniejszy niż 3 m²,
− w § 2i przewidziano, że ponowne umieszczenie skazanego w warunkach
przeludnienia, z przyczyn określonych w § 2b lub § 2c, może nastąpić nie wcześniej
niż po upływie 180 dni od dnia zakończenia okresu, na który nastąpiło poprzednie
umieszczenie.
Omawiane przepisy realizują wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 maja
2008 r. sygn. akt SK 25/07, gdyż:
− maksymalnie precyzyjnie określają przesłanki umieszczania skazanych w warunkach,
w których powierzchnia w celi na jedną osobę wynosi poniżej 3 m2, i nie pozostawiają
wątpliwości, że umieszczenie skazanego w takich warunkach ma charakter
wyjątkowy,
− określają maksymalny czas umieszczenia skazanego we wskazanych powyżej
warunkach,
− określają tryb postępowania organów wykonawczych w sprawach dotyczących
umieszczenia skazanych w warunkach, w których powierzchnia w celi na jedną osobę
wynosi poniżej 3 m2.
Dodatkowo, w projektowanym art. 110 § 5, zawarto upoważnienie ustawowe dla Ministra
Sprawiedliwości, który określi, w drodze rozporządzenia, tryb postępowania właściwych
organów, w wypadku gdy liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych

9
przekroczy w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów, w szczególności tryb
postępowania Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, dyrektorów okręgowych oraz
dyrektorów zakładów karnych lub aresztów śledczych w zakresie zawiadamiania

o przekroczonej pojemności odpowiednio w skali kraju, obszaru działania okręgowego
inspektoratu oraz zakładu karnego lub aresztu śledczego, tryb postępowania dyrektorów
zakładów karnych i aresztów śledczych w zakresie organizowania dodatkowych miejsc
zakwaterowania, a także tryb postępowania prezesów sądów i kierowników jednostek
organizacyjnych prokuratury w wypadku przeludnienia zakładów karnych lub aresztów
śledczych ponad ustaloną pojemność w skali kraju, uwzględniając w szczególności
konieczność humanitarnego traktowania osadzonych, z poszanowaniem ich godności
ludzkiej. Treść upoważnienia ustawowego została zredagowana zgodnie z zasadami
konstytucyjnymi i poszerzona o wytyczne, nakładające na Ministra Sprawiedliwości
konieczność uwzględnienia zasad wykonywania kary pozbawienia wolności określonych
w art. 4 K.k.w. Dodać trzeba, że projektowane rozporządzenie zastąpić ma akt wykonawczy
wydany na podstawie dotychczasowego art. 248 § 2 K.k.w, uchylanego w niniejszej
nowelizacji.
W związku z proponowanymi rozwiązaniami należało także nadać nowe brzmienie § 1
w art. 151 K.k.w, w którym przewiduje się, że sąd może odroczyć wykonanie kary
pozbawienia wolności na okres do 6 miesięcy, jeżeli liczba osadzonych w zakładach karnych
lub aresztach śledczych przekracza w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów.
Propozycja ta jest konsekwencją uchylenia całego art. 248 K.k.w.




10
OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Podmioty, na które oddziałuje ustawa

Projekt dotyczy osób osadzonych w jednostkach penitencjarnych. Projekt ustawy
będzie oddziaływał także na funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej.

2.Wyniki konsultacji społecznych

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy,

w ramach konsultacji społecznych, przekazany został do zaopiniowania: Sądowi
Najwyższemu, Krajowej Radzie Sądownictwa, sądom powszechnym, prokuraturom,
Rzecznikowi Praw Obywatelskich, Stowarzyszeniu Prokuratorów Rzeczypospolitej Polskiej,
Stowarzyszeniu Sędziów Polskich „Iustitia”, Radzie Głównej ds. Społecznej Readaptacji
i Pomocy Skazanym, Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Naczelnej Radzie Adwokackiej,
Krajowej Radzie Radców Prawnych, Stowarzyszeniu Penitencjarnemu „Patronat”, Fundacji
Profilaktyki i Resocjalizacji „Druga Szansa” oraz Towarzystwu Naukowemu Prawa Karnego.
Rozwiązania zaproponowane w projekcie zyskały, co do zasady, akceptację podmiotów, do
których projekt został skierowany. Uwagi, które zostały zgłoszone do projektu, zostały
uwzględnione w projekcie ustawy, były one bowiem zbieżne z uwagami zgłoszonymi
w trakcie trwania uzgodnień międzyresortowych.

3. Wpływ na sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa i budżety samorządu
terytorialnego, rynek pracy oraz konkurencyjność gospodarki i
przedsiębiorczość,
w tym funkcjonowanie przedsiębiorstw
Wejście w życie przedmiotowego projektu ustawy nie spowoduje skutków
finansowych dla budżetu państwa.
Przedmiotowa regulacja nie wpłynie na rynek pracy, konkurencyjność wewnętrzną
i zewnętrzną, a także na sytuację i rozwój regionalny. Nie będzie miała ona również wpływu
na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym także na funkcjonowanie
przedsiębiorstw. Ponadto regulacja ta nie będzie miała wpływu na sytuację i rozwój
regionów.
Ze względu na trudną do określenia liczbę osób przebywających w jednostkach
penitencjarnych w warunkach przeludnienia, niemożliwym jest precyzyjne odniesienie się do
zagadnień związanych z obciążeniem dodatkowymi obowiązkami funkcjonariuszy


11