Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi

- 3 -
sądu ujęte w wyżej wskazanym wzorcu konstytucyjnym powinno być urzeczywistniane
wszędzie tam, gdzie pojawia się konieczność orzekania o prawach danego podmiotu (w relacji
czy to do innych równorzędnych podmiotów, czy też do władzy publicznej) i gdzie
jednocześnie natura badanego stosunku prawnego wyklucza arbitralność rozstrzygania o
sytuacji prawnej jednostki przez drugą stronę tego stosunku. Nie ulega zatem wątpliwości, iż
spór o zasadność i legalność doprowadzenia do izby wytrzeźwień, tudzież samej decyzji o
zatrzymaniu, jak również dotyczący prawidłowości ich wykonania, stanowi właśnie „sprawę”
w rozumieniu powołanego art. 45 ust. 1 Konstytucji. Co za tym idzie, gwarancja prawa do
sądu, a w szczególności gwarancja odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej (czyli
zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności), musi być respektowana także wtedy, gdy w
rachubę wchodzi zażalenie z art. 40 ust. 3b ustawy o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi, przy czym nie wyłącza to oczywiście stosowania normy
wyrażonej w art. 41 ust. 2 zd. 1 Konstytucji.
Zdaniem Trybunału, sprawiedliwa procedura sądowa to taka, która zapewnia stronom
uprawnienia procesowe dostosowane do przedmiotu prowadzonego postępowania, aczkolwiek
zasadniczo w każdym wypadku ustawodawca winien zapewnić jednostce prawo do
wysłuchania. „Jednostka musi uzyskać możliwość przedstawienia swoich racji oraz zgłaszania
wniosków dowodowych. Istotny element sprawiedliwej procedury sądowej stanowi zwłaszcza
prawo strony do osobistego udziału w czynnościach procesowych. Wprawdzie ustawodawca
może ograniczyć udział stron w pewnych czynnościach procesowych, jednakże ograniczenia
takie powinny zawsze posiadać odpowiednie uzasadnienie. Ocena konkretnych rozwiązań
ustawowych z punktu widzenia wymogów sprawiedliwości proceduralnej winna uwzględniać
charakter spraw rozpoznawanych w określonym postępowaniu”.
Nie ulega wątpliwości, iż w przypadku zażalenia mającego służyć ochronie wolności
osobistej (a więc jednego z najbardziej fundamentalnych praw człowieka), jak też zapobieganiu
naruszeniom prawa przy zatrzymaniu jednostki w izbie wytrzeźwień, trzeba się odwołać do
stosunkowo wysokich standardów. W tym aspekcie zaskarżony art. 40 ust. 3b ustawy nie
zawiera zadowalających postanowień, jako że nie gwarantuje osobie umieszczonej w izbie
wytrzeźwień prawa do zaprezentowania swoich racji i zarzutów przed sądem, godząc w efekcie
w konstytucyjne prawo do sądu. Milczenie ustawodawcy w kwestii prawa do wzięcia udziału
w posiedzeniu sądu, skutkuje bowiem brakiem obowiązku powiadomienia osoby, która wniosła
zażalenie, o czasie oraz miejscu rozpoznania tego środka i co się z tym wiąże – możliwością
wydania rozstrzygnięcia pod nieobecność skarżącego.
- 4 -
2.4. Zważywszy to wszystko Trybunał Konstytucyjny uznał, iż regulacja objęta art. 40
ust. 3b ustawy nie czyni zadość wymaganiom płynącym z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Niezależnie od tego Trybunał zauważył, że wprowadzając siedmiodniowy termin na
przekazanie zażalenia sądowi, ustawodawca nie stworzył gwarancji niezwłocznego rozpatrzenia
sprawy stosownie do art. 41 ust. 2 zd. 1 Konstytucji, szczególnie na wypadek przetrzymywania
danej osoby w izbie wytrzeźwień przez okres dłuższy aniżeli dozwolony ustawą (tj. ponad
24 godziny). Tymczasem ustawa musi zawierać rozwiązania zapewniające natychmiastowe
zwolnienie osoby umieszczonej w izbie wytrzeźwień w sytuacji, gdyby jej pobyt w takiej
placówce został bezprawnie przedłużony.
2.5. Wyrok wywołał skutki prawne z dniem publikacji (25 czerwca 2002 r.).
3. Cele i zakres projektowanej ustawy
Mając na względzie konieczność wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 11 czerwca 2002 r., kierując się brzmieniem sentencji tego orzeczenia oraz motywami
jego uzasadnienia, proponuje się, aby zmiana ustawy o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi polegała na nadaniu nowego brzmienia art. 40 ust. 3b.
Po pierwsze, postanowienie wymienionego przepisu należy uzupełnić o zastrzeżenie
przyznające wnoszącemu zażalenie prawo do udziału w posiedzeniu sądu. Dzięki temu, jak
również w następstwie odpowiedniego stosowania art. 117 § 1 k.p.k., na sąd odwoławczy
nałożony zostanie obowiązek zawiadomienia skarżącego o czasie i miejscu posiedzenia, na
którym przedmiotem rozpoznania miałby być wywiedziony przez niego środek odwoławczy.
W takim przypadku (przy zaistnieniu przesłanek z art. 117 § 2 k.p.k.) niestawiennictwo
uprawnionego stanowić będzie przeszkodę dla orzekania co do zażalenia.
Po drugie, treść nowelizowanego art. 40 ust. 3b ustawy powinna zostać uzgodniona
z normą konstytucyjną przewidującą możliwość niezwłocznego ustalenia w postępowaniu
sądowym, czy działanie ingerujące w sferę wolności osobistej było legalne (art. 41 ust. 2 zd. 1
Konstytucji). Wymaga to niewątpliwie zmiany siedmiodniowego terminu, o którym mowa
w tym przepisie.
- 5 -
4. Konsultacje
Opinię przedstawili Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, Minister
Sprawiedliwości oraz Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego. Ocenili oni projekt pozytywnie.
Zgłoszono tylko drobne uwagi natury legislacyjnej.
5. Skutki finansowe wykonania projektowanej ustawy
Ustawa może powodować skutki finansowe dla budżetu państwa. Skutki te związane
będą z obowiązkiem każdorazowego powiadamiania skarżącego o czasie i miejscu posiedzenia
sądu, jednakże ich wysokość jest trudna do oszacowania, zarówno ze względu na brak danych
na temat liczby tego rodzaju spraw rozpoznawanych przez sądy, jak również brak możliwości
oszacowania liczby zażaleń, jakie zostaną wniesione w trybie przewidzianym niniejszą ustawą.
6. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej
Projektowana ustawa nie jest objęta zakresem prawa Unii Europejskiej.
Warszawa, 22 maja 2009 r.
BAS-WAL-999/09



Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej senackiego projektu
ustawy o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi (przedstawiciel wnioskodawcy: senator Bohdan Józef
Paszkowski)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2009 r. Nr 5, poz.
47) sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt przewiduje zmianę art. 40 ust. 3b ustawy z dnia 26 października
1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z
2007 r. Nr 70, poz. 473, ze zmianami). Zmiana ma na celu zapewnienie osobie
zatrzymanej w izbie wytrzeźwień prawa do udziału w posiedzeniu sądu, na
którym rozpatrywane jest zażalenie w sprawie zasadności i legalności
doprowadzenia do izby.
Uzasadnieniem zmiany jest koniecznością dostosowania systemu prawa
do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 czerwca 2002 r. (sygn. akt
SK 5/02; Dz. U. z 2002 Nr 84, poz. 763). Zgodnie z wyrokiem TK przepis art.
40 ust. 3b stracił moc obowiązującą z dniem 25 czerwca 2002 r. w zakresie, w
jakim nie gwarantuje osobie zatrzymanej w izbie wytrzeźwień prawa do udziału
w posiedzeniu sądu, na którym rozpatrywane jest zażalenie w sprawie
zasadności i legalności doprowadzenia do izby, jak również decyzji o
zatrzymaniu oraz prawidłowości ich wykonania.
Proponowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia
ogłoszenia.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
Prawo Unii Europejskiej nie zawiera przepisów regulujących
zagadnienie będące przedmiotem projektu ustawy.


2
3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Przepisy projektu nie należą do materii regulacji prawa UE.

4. Konkluzja
Projekt ustawy o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.

Sporządził: Zespół Prawa Europejskiego i Międzynarodowego
Akceptował: Dyrektor Biura Analiz Sejmowych

Michał Królikowski


Deskryptory bazy REX: Unia Europejska, projekt ustawy, alkohol