Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego

Druk nr 1999

Warszawa, 23 kwietnia 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Marszałek Senatu


Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej


Szanowny Panie Marszałku!

Zgodnie z art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. mam zaszczyt powiadomić Pana Marszałka, że Senat na 31.
posiedzeniu w dniu 22 kwietnia 2009 r. podjął uchwałę w sprawie wniesienia do
Sejmu projektu ustawy


- o zmianie ustawy - Kodeks
postępowania karnego.

Projekt ustawy stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu
prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
Jednocześnie pragnę poinformować, że Senat upoważnił senatora
Bohdana Paszkowskiego do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym
projektem.
W załączeniu przesyłam opinię Komitetu Integracji Europejskiej o
pozostawaniu projektu ustawy poza obszarem prawa Unii Europejskiej.

Z poważaniem

(-) Bogdan Borusewicz




U C H W A Ł A
SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
z dnia 22 kwietnia 2009 r.
w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania karnego
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie
ustawy – Kodeks postępowania karnego.
Jednocześnie upoważnia senatora Bohdana Paszkowskiego do reprezentowania Senatu
w pracach nad projektem.
MARSZAŁEK SENATU



Bogdan BORUSEWICZ

1

p r o j e k t


USTAWA

z dnia

o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego


Art. 1.
W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555,
z późn. zm.1)) w art. 540 § 2 otrzymuje brzmienie:
"§ 2. Postępowanie wznawia się, jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu
normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na
podstawie którego zostało wydane orzeczenie; wznowienie nie może nastąpić na
niekorzyść oskarżonego.".

Art. 2.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1999 r. Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 50, poz. 580,
Nr 62, poz. 717, Nr 73, poz. 852 i Nr 93, poz. 1027, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071 i Nr 106, poz. 1149, z 2002 r.
Nr 74, poz. 676, z 2003 r. Nr 17, poz. 155, Nr 111, poz. 1061 i Nr 130, poz. 1188, z 2004 r. Nr 51, poz. 514,
Nr 69, poz. 626, Nr 93, poz. 889, Nr 240, poz. 2405 i Nr 264, poz. 2641, z 2005 r. Nr 10, poz. 70, Nr 48, poz.
461, Nr 77, poz. 680, Nr 96, poz. 821, Nr 141, poz. 1181, Nr 143, poz. 1203, Nr 163, poz. 1363, Nr 169, poz.
1416 i Nr 178, poz. 1479, z 2006 r. Nr 15, poz. 118, Nr 66, poz. 467, Nr 95, poz. 659, Nr 104, poz. 708 i 711,
Nr 141, poz. 1009 i 1013, Nr 167, poz. 1192 i Nr 226, poz. 1647 i 1648, z 2007 r. Nr 20, poz. 116, Nr 64, poz.
432, Nr 80, poz. 539, Nr 89, poz. 589, Nr 99, poz. 664, Nr 112, poz. 766 i Nr 123, poz. 849, z 2008 r. Nr 100,
poz. 648, Nr 107, poz. 686, Nr 123, poz. 802, Nr 182, poz. 1133, Nr 208, poz. 1308, Nr 214, poz. 1344, Nr 225,
poz. 1485, Nr 234, poz. 1571 i Nr 237, poz. 1651 oraz z 2009 r. Nr 8, poz. 39, Nr 20, poz. 104 i Nr 28, poz. 171.


UZASADNIENIE


1. Ustawa wykonująca wyrok Trybunału Konstytucyjnego

Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 września 2006 r. (sygn. akt SK 60/05),
stwierdzającego niezgodność przepisu art. 540 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks
postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.; dalej jako: k.p.k.) z Konstytucją.
Zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają
moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
Sentencja orzeczenia opublikowana została w Dz. U. z 2006 r., Nr 167, poz. 1192
(dzień publikacji wyroku – 19 września 2006 r.). Pełny tekst orzeczenia wraz z uzasadnieniem
został zamieszczony w OTK Z.U. z 2006 r., Nr 8A, poz. 101.


2. Przedmiot i istota rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego

2.1. Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż „art. 540 § 2 k.p.k. w zakresie, w jakim
ogranicza dopuszczalność wznowienia postępowania na korzyść oskarżonego tylko do
przypadków, w których uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niekonstytucyjny przepis
prawny stanowił podstawę skazania lub warunkowego umorzenia, jest niezgodny z art. 190 ust.
4 w zw. z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.”
Jak przypomniał Trybunał w uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia, art. 190 ust. 4
Konstytucji jest źródłem konstytucyjnego prawa podmiotowego, tzn. gwarantuje prawo do
uruchomienia procedury zmierzającej do wydania nowego orzeczenia z uwzględnieniem stanu
prawnego ukształtowanego w następstwie wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Bez wątpienia
prawo to ma służyć ochronie interesów jednostki, w szczególności zaś zapewniać osobie, która
wszczęła postępowanie ze skargi konstytucyjnej, możliwość „skonsumowania” efektu owego
postępowania. „Istotą skargi, pomyślnie rozstrzygniętej dla tego, kto ją wnosi, musi być
bowiem istnienie prawnej możliwości zniweczenia każdego rozstrzygnięcia leżącego u jej
genezy.” Dlatego też – co wielokrotnie zresztą Trybunał akcentował – art. 190 ust. 4
Konstytucji nie może być traktowany jako zwykła deklaracja czy pozbawiona znaczenia
normatywnego dyrektywa programowa, lecz trzeba w nim widzieć normę zobowiązującą


- 2 -
ustawodawcę do przeniesienia treści konstytucyjnych do poszczególnych gałęzi prawa
procesowego.
Wspomniany obowiązek („efektywnej implementacji”) determinuje granice swobody
pozostawionej ustawodawcy w kontekście sprecyzowania trybu oraz zasad wznawiania
postępowań zakończonych rozstrzygnięciami wydanymi w oparciu o przepisy, które później
zostały uznane za niekonstytucyjne. Przyjmuje się przy tym, iż ma on do dyspozycji rozmaite
środki, ponieważ terminu „wznowienie postępowania”, użytego w art. 190 ust. 4 Konstytucji,
nie należy rozumieć w sensie technicznym, w jakim z kolei posługują się nim przepisy
proceduralne. Ważny jest natomiast sam skutek w postaci ponownego rozpatrzenia sprawy,
którego osiągnięcie mają poręczać instrumenty prawne oddane do dyspozycji stronom oraz
właściwym organom, w tym zwłaszcza sądom.
Niemniej jednak z drugiej strony podkreślenia wymaga to, że prawo wywodzone z art.
190 ust. 4 Konstytucji nie jest prawem absolutnym i może być limitowane stosownie do
postanowienia art. 31 ust. 3 Konstytucji, tj. przede wszystkim z uwagi na prawa przysługujące
innym osobom, a szczególnie ze względu na podstawową gwarancję przyznaną oskarżonemu,
której wyrazem jest zasada nulla poena sine lege, sformułowana w art. 42 ust. 1 Konstytucji.
„Trudno sobie wyobrazić w praktyce, by orzeczenie Trybunału doprowadziło do penalizacji
czynu dotąd uznanego za niekaralny, czy do zwiększenia zagrożenia karą. […] nawet gdyby
moc utracił przepis będący podstawą warunkowego umorzenia wobec konkretnego
oskarżonego, w świetle art. 540 § 2 k.p.k. wznowienie nie byłoby dopuszczalne, gdyż
oznaczałoby działanie na niekorzyść oskarżonego.” Innymi słowy, ograniczenie możliwości
wznowienia do tych wypadków, w których nie będzie to działało na niekorzyść oskarżonego,
znajduje usprawiedliwienie w pozostałych wartościach konstytucyjnych.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, na zupełnie odmienną ocenę zasługuje druga z
przesłanek wznowienia, przewidziana w art. 540 § 2 k.p.k., mianowicie: odwołująca się do
formy oraz charakteru orzeczenia zapadłego pod rządami normy, która następnie została
zakwestionowana przez sąd konstytucyjny. W tym zakresie bowiem całkowicie miarodajne są
już konkluzje wypracowane w odniesieniu do przepisów regulujących instytucję wznowienia w
postępowaniu cywilnym, a przesądzające, że wyłączenie restytucji w przypadkach, w których
nie doszło do wydania wyroku, tudzież gdy nie zapadło orzeczenie co do istoty sprawy,
uchybia standardom konstytucyjnym. Jednoznaczne wskazanie w art. 540 § 2 k.p.k., iż
wznowienie dopuszczalne jest jedynie „na korzyść oskarżonego” w dostatecznym stopniu
chroni jego prawa i dalsze ograniczenia możliwości wznowienia stają się zbędne. Zatem,
pozostawienie poza nawiasem unormowania zawartego w art. 540 § 2 k.p.k. rozstrzygnięć,
które wprawdzie kończą postępowanie w sprawie, ale nie należą do żadnej z kategorii w nim
2