Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego

- 3 -
wymienionych, jak też postanowień wydawanych w toku postępowania, dotyczących kwestii
wpadkowych (incydentalnych), narusza art. 190 ust. 4 Konstytucji.
Powyższy wniosek, według Trybunału, ma z kolei zasadnicze znaczenie dla oceny
zaskarżonego przepisu przez pryzmat art. 32 ust. 1 Konstytucji, statuującego zasadę równości.
Skoro bowiem za rozwiązaniem przyjętym w art. 540 § 2 k.p.k., a ściślej – za wykluczeniem
wznowienia w wypadku, gdy wydane zostało orzeczenie inne aniżeli wyrok skazujący bądź
warunkowo umarzający postępowanie, nie przemawiają względy natury konstytucyjnej, to
będące jego prostą konsekwencją zróżnicowanie sytuacji prawnej podmiotów, których interesy
zostały naruszone w związku z obowiązywaniem niekonstytucyjnego uregulowania i dla
których wznowienie byłoby szansą na sanację tego stanu rzeczy, godzi równolegle w
gwarancję objętą art. 32 ust. 1 Konstytucji. Jak zauważył Trybunał Konstytucyjny, nie tylko
prawa oskarżonego, o którego odpowiedzialności sąd przesądza wyrokiem (czy to poprzez
skazanie, czy też w formie warunkowego umorzenia postępowania), lecz również prawa i
wolności konstytucyjne innych osób, zwłaszcza zaś pokrzywdzonego, mogą doznawać
uszczerbku w zetknięciu z działaniami organów prowadzących, ewentualnie nadzorujących
postępowanie karne. Pozbawienie tych osób możności zainicjowania skutecznej procedury
restytucyjnej, o jakiej mowa w art. 190 ust. 4 Konstytucji, stwarza – w opinii Trybunału – stan
nierówności w dostępie do instrumentów prawnych, który ostatecznie musi być uznany za
sprzeczny z powołaną zasadą konstytucyjną.
Jednocześnie, wobec stwierdzenia niezgodności art. 540 § 2 k.p.k. z art. 190 ust. 4
Konstytucji, nieodzowne było uznanie, że badany przepis nie odpowiada także standardowi
wyrażonemu w art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji. Wyłączenie możliwości wznowienia
postępowania, czyli w istocie zamknięcie jednej z dróg, na której to można ubiegać się o
sprawiedliwe rozstrzygnięcie sądowe, stanowi zarazem ograniczenie prawa do sądu. Wedle
przytoczonych już argumentów, ograniczenie to nie może być jednakże usprawiedliwione,
albowiem nie stoi za nim odpowiednie uzasadnienie wskazujące chociażby na potrzebę ochrony
praw i wolności o randze konstytucyjnej.

2.2. Wyrok wywołał skutki prawne z dniem publikacji (19 września 2006 r.) –
Trybunał nie zdecydował się na odsunięcie w czasie terminu utraty mocy obowiązującej
przepisu.




3. Cele i zakres projektowanej ustawy
3



- 4 -

Mając na uwadze konieczność wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
4 września 2007 r., kierując się sentencją wyroku oraz motywami jego uzasadnienia, proponuje
się, aby zmiana ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego polegała na
nadaniu nowego brzmienia art. 540 § 2. W szczególności zabieg ten jest pożądany z punktu
widzenia pewności i transparentności, jakimi powinny cechować się unormowania prawne, a
ponadto umożliwia prawidłowe zredagowanie przesłanek wznowienia, ujętych w wymienionej
jednostce redakcyjnej.
Jak wynika z wypowiedzi Trybunału, jednokierunkowość wznowienia postępowania
na gruncie procedury karnej czyni zadość zarówno wymogom konstytucyjnym, jak również
wpisuje się w pełni „w logikę prawa karnego oraz zasad odpowiedzialności karnej”, a tym
samym realizuje postulat spójności systemu prawa. Stąd też propozycja nowelizacji art. 540 § 2
k.p.k. zakłada wyraźne zastrzeżenie w treści tego przepisu, iż wznowienie nie może prowadzić
do pogorszenia sytuacji oskarżonego. Poza tym projektowana zmiana nawiązuje do formuł, z
jakimi można spotkać się w innych procedurach (por. art. 4011 ustawy z dnia 17 listopada 1964
r. - Kodeks postępowania cywilnego, Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późń. zm.; art. 272 § 1 ustawy z
dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz. U. Nr
153, poz. 1270 z późn. zm.; art. 145a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks
postępowania administracyjnego, Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.). Zwrot „jeżeli
Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną
umową międzynarodową lub z ustawą” jest bowiem bardziej precyzyjny niż określenie, jakim
dotychczas posługiwał się art. 540 § 2 k.p.k. („jeżeli w wyniku orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego stracił moc lub uległ zmianie przepis prawny”). Co równie ważne:
proponowane sformułowanie odzwierciedla też postanowienie art. 190 ust. 4 Konstytucji.


4. Konsultacje

Projekt ustawy został skonsultowany z Krajową Radą Sądownictwa i Ministrem
Sprawiedliwości. Wymienione organy odniosły się do niego pozytywnie, przy czym Minister
zasygnalizował, że wykonanie wyroku wydanego w sprawie SK 60/05 jest także celem
rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania
karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy, ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz
niektórych innych ustaw, który to w dniu 24 listopada 2008 r. został przedłożony Sejmowi.


4



- 5 -
5. Skutki finansowe wykonania projektowanej ustawy

Ustawa nie powoduje skutków finansowych dla budżetu państwa.


6. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej

Projektowana ustawa nie jest objęta prawem Unii Europejskiej.
5


Warszawa, 4 maja 2009 r.

BAS-WAL-865/09
Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej senackiego projektu
ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (przedstawiciel
wnioskodawców: senator Bohdan Józef Paszkowski)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992
roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Monitor Polski z 2009 r.,
Nr 5, poz. 47) sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt ustawy wprowadza zmianę w art. 540§2 ustawy z dnia 6 czerwca
1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zmianami).
Projektowana zmiana dotyczy wznawiania postępowania po wyroku Trybunału
Konstytucyjnego stwierdzającego niezgodność aktu, na podstawie którego
wydano orzeczenie, z Konstytucją, ratyfikowana umową międzynarodową lub
ustawą. Zgodnie z projektowanym przepisem wznowienie nie może nastąpić na
niekorzyść oskarżonego.
Zgodnie z art. 2 projektu ustawy, ustawa wchodzi w życie po upływie 14
dni od dnia ogłoszenia.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
Materia, której dotyczy projekt nie podlega zakresowi regulacji prawa
Unii Europejskiej.

3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Projekt nie reguluje kwestii objętych zakresem prawa Unii Europejskiej.

4. Konkluzje
Przedmiot projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
karnego nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.

Opracował: Zespół Prawa Europejskiego i Międzynarodowego
Akceptował: Dyrektor Biura Analiz Sejmowych

Michał Królikowski
Deskryptory bazy Rex: Unia Europejska, projekt ustawy, kodeks postępowania karnego