Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego

Warszawa, 21 maja 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-63(5)/09






Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej





Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec senackiego
projektu ustawy:
- o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego (druk nr
1763).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.

(-) Donald Tusk










STANOWISKO RZĄDU

wobec senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
cywilnego (druk nr 1763)

I. Senacki projekt ustawy ma na celu wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 16 czerwca 2008 r. (sygn. akt P 37/09). W swoim orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny
stanął na stanowisku, iż instytucja ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, w kształcie
wynikającym z dyspozycji art. 117 § 1 k.p.c., rodzi poważne zastrzeżenia i to zarówno
z punktu widzenia gwarancji wyrażonych w art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji (statuujących
prawo do sądu), jak i z uwagi na zasadę równości wobec prawa, wynikającą
z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Przepis art. 117 § 1 k.p.c. został poddany kognicji Trybunału
Konstytucyjnego z uwagi na przyjęte w nim rozwiązanie, zgodnie z którym prawo do zgłoszenia
wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego ma ta strona, która – nie będąc zwolnioną
ex lege od kosztów sądowych – została zwolniona kosztów sądowych (czy to w całości, czy też
jedynie częściowo) mocą orzeczenia sądu. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, trudno
zaakceptować występujące w art. 117 § 1 k.p.c. powiązanie instytucji ustanowienia adwokata lub
radcy prawnego z decyzją o zwolnieniu od kosztów sądowych. Konstrukcja ta w praktyce
prowadzi do ograniczenia prawa do sądu w sposób nie znajdujący żadnego usprawiedliwienia
w przepisach Konstytucji RP.
II. Regulacja przygotowana przez Senat uniezależnia możliwość domagania się przez
stronę postępowania sądowego ustanowienia adwokata lub radcy prawnego od uprzedniego jej
zwolnienia od kosztów sądowych.
Materię objętą senackim projektem ustawy zawiera również przygotowany przez Ministra
Sprawiedliwości projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw, który w dniu 14 kwietnia 2009 r. został przyjęty Radę Ministrów,
natomiast w dniu 20 kwietnia 2009 r. został przekazany do Sejmu.
Porównując rozwiązania przyjęte w projekcie senackim oraz rządowym należy wskazać,
że regulacje projektu rządowego są bardziej szczegółowe. Regulacja rządowa nie sprowadza się
tylko do określenia przesłanek uzyskania pomocy prawnej oraz ich zróżnicowania w zależności
od tego, czy stroną składającą wniosek jest osoba fizyczna, prawna lub inna jednostka
organizacyjna, ale dodatkowo szczegółowo normuje sposób składania wniosku o ustanowienie
adwokata lub radcy prawnego. Projekt rządowy w dodanym art. 1171 ust. 6 k.p.c. zobowiązuje
Ministra Sprawiedliwości do określenia, w drodze rozporządzenia, wzoru oświadczenia o stanie
rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osób składających wniosek

o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego.

Przedstawiony przez Rząd projekt wprowadza również istotne zmiany w zakresie trybu
ustanawiania adwokata lub radcy prawnego. Przewiduje m.in. możliwość wskazania przez stronę
konkretnego adwokata lub radcy prawnego, którego właściwa okręgowa rada adwokacka lub
rada okręgowej izby radców prawnych - w miarę możliwości i w porozumieniu ze wskazanym
adwokatem lub radcą prawnym - ma obowiązek wyznaczyć do udziału w sprawie

(dodany art. 1173 § 3 k.p.c.).

W projekcie rządowym wprowadza się zasadę, że wniosek o ustanowienie adwokata lub
radcy prawnego, zgłoszony po raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym, kasacyjnym lub
w postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sąd
przekazuje do rozpoznania sądowi pierwszej instancji, chyba że uzna wniosek za uzasadniony
(projektowany art. 117 § 6 k.p.c.). Rozwiązanie to daje możliwość przeprowadzenia kontroli
instancyjnej każdego orzeczenia odmawiającego ustanowienia adwokata lub radcy prawnego,
zgodnie ze wskazaniami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (wyrok z dnia 27 czerwca
2006 r. w sprawie Tabor przeciwko Polsce - skarga nr 12825/02).
We wskazanym projekcie rządowym przewidziano również zmianę zasad działania
ustanowionego adwokata lub radcy prawnego w sprawach, w których obowiązuje przymus
adwokacki. W tym zakresie projekt realizuje wskazania wynikające z dwóch wyroków
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 22 marca 2007 r. w sprawie Staroszczyk
przeciwko Polsce (skarga nr 59519/00) i w sprawie Siałkowska przeciwko Polsce (skarga nr
8932/05). Trybunał uznał za zgodne z art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka
i podstawowych wolności rozwiązanie pozwalające odmówić adwokatowi lub radcy prawnemu

2
ustanowionemu przez sąd sporządzenia skargi kasacyjnej, zauważył jednak, że odmowa ta musi
odpowiadać określonym standardom, tak aby nie pozostawiała strony w stanie niepewności co do
jej sytuacji prawnej. Trybunał wytknął również, że w obowiązującym stanie prawnym brak jest
przepisów, które określałyby termin, w którym strona powinna być zawiadomiona o negatywnym
stanowisku adwokata i radcy prawnego.
Zgodnie z regulacjami projektu rządowego (projektowany art. 118 § 5 k.p.c.), adwokat
lub radca prawny ustanowiony w związku z postępowaniem kasacyjnym może odmówić
sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej, jeżeli nie stwierdza podstaw usprawiedliwiających
jej wniesienie. W takim przypadku obowiązany jest powiadomić o tym niezwłocznie, nie później
jednak niż w terminie dwóch tygodni od dnia zawiadomienia o wyznaczeniu, stronę oraz sąd. Do
zawiadomienia adwokat i radca prawny dołącza sporządzoną przez siebie opinię o braku podstaw
do wniesienia skargi.
Projekt rządowy zawiera również regulacje usprawniające i upraszczające postępowanie
cywilne oraz dotyczące wyłączeń spod egzekucji w celu zabezpieczenia wykonywania świadczeń
opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz zapewnienia minimum
egzystencji dłużnikom, pobierającym świadczenia z pomocy społecznej ( projektowane art. 829
i art. 831 k.p.c.). Regulacja przygotowana przez Rząd wykonuje również wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 20 maja 2008 r. (sygn. akt P18/07; Dz. U. Nr 96, poz. 619) stwierdzający
niezgodność z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej art. 370 k.p.c.
1

III. Reasumując należy stwierdzić, że zarówno senacki projekt ustawy o zmianie
ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (druk nr 1763), jak i rządowy projekt ustawy o
zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw regulują tę samą
problematykę, jednakże projekt rządowy czyni to bardziej kompleksowo. Projekt regulacji
rządowej zawiera ponadto propozycje zmian innych przepisów procedury cywilnej.
Wobec powyższego, wskazane byłoby łączne rozpatrzenie projektu senackiego i projektu
rządowego w komisji sejmowej.

3