Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

Dział III
Roboty górnicze
Rozdział 1
Postanowienia ogólne
§ 41.1. Roboty górnicze prowadzi się na podstawie dokumentacji określającej w sposób szczegółowy
sytuację geologiczną i górniczą.
2. Złoże kopaliny przygotowuje się i wybiera planowo, w sposób uwzględniający wpływ prowadzonych
robót górniczych na inne roboty oraz na powierzchnię.
§ 42.1. Dla każdego jeszcze nieeksploatowanego złoża (pokładu) lub jego części, przed rozpoczęciem robót
górniczych, opracowuje się projekt techniczny eksploatacji, który zatwierdza kierownik ruchu zakładu
górniczego.
2. Projekt techniczny eksploatacji zawiera w szczególności:
1) charakterystykę złoża, sposób zagospodarowania złoża oraz kwalifikację zasobów bilansowych do zasobów
przemysłowych i nieprzemysłowych oraz strat wraz z określeniem zamierzonego wykorzystania zasobów
złoża kopaliny wraz z niezbędnymi mapami i przekrojami;
2) uwarunkowania powierzchniowe;
3) sposoby udostępniania i przygotowania złoża do wybierania;
4) systemy wybierania złoża;
5) sposób przewietrzania;
6) sposób zabezpieczenia przed występującymi zagrożeniami, dostosowany do rodzajów i stopnia nasilenia
występujących zagrożeń;
7) schematy odstawy urobku i transportu materiałów;
8) sposób odwadniania;
9) schemat zasilania w energię oraz układ rurociągów wodnych, przeciwpożarowych, sprężonego powietrza,
podsadzkowych i innych;
10) określenie sposobu doprowadzania energii, w szczególności elektrycznej, wraz z rozplanowaniem sieci;
11) systemy łączności oraz sygnalizacji alarmowych.
§ 43.1. Dla wszystkich robót, przed rozpoczęciem:
1) drążenia;
2) eksploatacji;
3) zbrojenia;
4) likwidacji;
5) odwadniania podziemnych zbiorników wodnych;
— opracowuje się projekty techniczne.
2. Dla robót wiertniczych — otworów o długości powyżej 10 m, przebudów wyrobisk, stosowania
przykotwiania obudowy i innych robót górniczych kierownik ruchu zakładu górniczego decyduje o konieczności
sporządzenia projektu technicznego albo technologii wykonania.
3. Kierownik ruchu zakładu górniczego zatwierdza projekty i technologie wykonania, o których mowa w
ust. 1 i 2.
4. Projekt techniczny zawiera w szczególności:
1) mapę wyrobisk górniczych z naniesieniem przewidywanych robót górniczych i planowanych strat w
zasobach;
2) niezbędne przekroje i dane mierniczo-geologiczne, w tym parametry geomechaniczne skał, niezbędne dla
doboru obudowy;

11
3) charakterystykę zagrożeń naturalnych, spodziewanych zaburzeń geologicznych, wynikającą z dotychczas
prowadzonych robót górniczych, z uwzględnieniem robót prowadzonych w sąsiednich zakładach
górniczych;
4) sposoby zabezpieczenia przed zagrożeniami;
5) rodzaj i typ obudowy;
6) sposób przewietrzania;
7) rodzaj i typ maszyn, urządzeń, instalacji, materiałów, wyrobów z tworzyw sztucznych oraz środków
strzałowych i sprzętu strzałowego, stosowanych w wyrobisku górniczym;
8) schematy odstawy urobku i transportu materiałów;
9) sposób odwadniania;
10) schemat zasilania w energię oraz układ rurociągów wodnych, przeciwpożarowych, sprężonego powietrza,
podsadzkowych i innych;
11) określenie sposobu doprowadzania energii, w szczególności elektrycznej, wraz z rozplanowaniem sieci;
12) systemy łączności oraz sygnalizacji alarmowych;
13) wpływ likwidowanych wyrobisk na sąsiednie partie pokładów i sąsiednie zakłady górnicze;
14) technologię wykonania robót;
15) zasady organizacji pracy i nadzoru robót.
5. Kierownik ruchu zakładu górniczego wyraża zgodę na rozpoczęcie robót, o których mowa w ust. 1, na
podstawie protokołu odbioru technicznego dokonanego przez komisję powołaną przez kierownika ruchu zakładu
górniczego oraz na podstawie projektu technicznego.
§ 44. W przypadku zbliżania się wyrobiska do metanowej partii złoża (pokładu) lub do miejsca, w którym
jest spodziewane nagromadzenie gazów wybuchowych lub szkodliwych dla zdrowia, jak również do
nieczynnych wyrobisk oraz źródeł zagrożenia wodnego, postęp przodka wyprzedza się odpowiednimi
przedwiertami oraz stosuje inne odpowiednie środki dla zapewnienia bezpieczeństwa.
§ 45.1. Każde wyrobisko kontroluje odpowiedni oddział ruchu zakładu górniczego oraz utrzymuje się w
bezpiecznym i funkcjonalnym stanie.
2. Służba miernicza i geologiczna okresowo odbiera roboty górnicze, a sposób tego odbioru określa
kierownik ruchu zakładu górniczego.
§ 46.1. Osoby średniego dozoru ruchu prowadzące roboty górnicze na danej zmianie powinny:
1) posiadać podczas pracy mapę wyrobisk, o której mowa w § 38 ust. 1 oraz dokonywać uzupełnień danymi o
sytuacji prowadzonych wyrobisk, z oznaczeniem napotkanych zagrożeń;
2) zgłaszać niezwłocznie służbie mierniczej i geologicznej zmiany warunków geologicznych, wodnych i
gazowych, napotkane podczas prowadzenia robót górniczych;
3) informować służbę mierniczą i geologiczną o zamierzonej likwidacji wyrobiska lub o powstałym braku
dostępu do wyrobiska.
2. W razie nagłego odcięcia dostępu do wyrobisk i niemożliwości wykonania pomiarów uzupełniających,
dokumentację mierniczo-geologiczną uzupełnia się na podstawie mapy, o której mowa w ust. 1 pkt 1.
§ 47.1. Osoba wykonująca roboty górnicze — górnik przodowy lub strzałowy, operator maszyn górniczych
powinna:
1) przed rozpoczęciem pracy na danej zmianie, po każdej dłuższej przerwie w pracy, po każdym wstrząsie, po
wydrążeniu odcinka wyrobiska wymagającego zabudowy oraz po wykonaniu robót strzałowych zbadać
strop i ociosy wyrobiska, oberwać z miejsca bezpiecznego bryły górotworu stwarzające zagrożenie lub
zabezpieczyć obudową te bryły górotworu, które nie mogą być oberwane;
2) obserwować zachowanie stropu, spągu i ociosów wyrobiska;
3) podjąć działania mające na celu usunięcie skutków zawału w wyrobisku lub wyłączyć wyrobisko z ruchu
zakładu górniczego.

12
2. Przez zawał w wyrobisku, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, rozumie się niezamierzone, grawitacyjne
przemieszczenie się do wyrobiska mas skalnych lub kopaliny ze stropu, albo ociosu w stopniu powodującym
niemożność przywrócenia pierwotnej funkcji wyrobiska w czasie krótszym niż 8 godzin.
3. Przepis ust. 2 nie dotyczy wyrobisk wykonanych w obudowie kotwowej w zakładach górniczych
wydobywających rudy miedzi oraz cynku i ołowiu, w których przez zawał rozumie się niezamierzone,
grawitacyjne przemieszczenie się do wyrobiska mas skalnych na skutek opadu skał stropowych na wysokość
równą lub większą od długości kotwi obudowy podstawowej, powodujące całkowitą lub częściową utratę
funkcjonalności lub bezpieczeństwa użytkowania wyrobiska.
Rozdział 2
Roboty wiertnicze
§ 48.1. Podczas wykonywania otworu wiertniczego dokumentuje się wynik wiercenia oraz na bieżąco
rejestruje objawy wypływów gazu lub wody.
2. Wykonywanie otworów wiertniczych odbywa się pod nadzorem geologa górniczego, a w przypadku
prowadzenia w otworze badań geofizycznych - także pod nadzorem geofizyka górniczego oraz osób dozoru
ruchu wyznaczonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
3. Podczas wiercenia wiertacz powinien prowadzić obserwacje:
1) przepływu płuczki przez otwór;
2) zwiercin wynoszonych przez płuczkę;
3) wypływu gazu lub wody z otworu.
§ 49.1. Dla otworów wiertniczych, które stanowią lub mogą stanowić zagrożenie i nie ma możliwości ich
likwidacji, wyznacza się filary bezpieczeństwa o promieniu co najmniej 20 m.
2. Filar bezpieczeństwa zatwierdza kierownik ruchu zakładu górniczego.
3. Podczas wykonywania otworów wiertniczych z wyrobisk górniczych, w razie spodziewanego wypływu
gazu lub wody pod ciśnieniem, stosuje się niezbędne zabezpieczenia przed ich wypływem do wyrobisk.
4. W razie stwierdzenia silnego wypływu gazów, wody, wyrzucenia płuczki lub zaniku płuczki wstrzymuje
się wiercenie, otwór zamyka oraz zawiadamia się osobę dozoru ruchu.
5. Instalacja elektryczna dla napędu urządzeń wiertniczych oraz dla oświetlenia wyrobiska podczas
wiercenia otworów badawczych, metanowych, długich strzałowych oraz podczas wiercenia otworów dla
rozpoznania warunków wodnych z wyrobisk powinna mieć budowę przeciwwybuchową.
6. Przepis ust. 5 nie dotyczy otworów strzałowych wierconych z użyciem wiertnic samojezdnych w
zakładach górniczych eksploatujących kopaliny niepalne w warunkach braku zagrożenia metanowego.
7. Otwory wiertnicze likwiduje się zgodnie z projektem technicznym lub technologią, o których mowa w §
43 ust. 2.
§ 50.1. W celu rozeznania warunków hydrogeologicznych, geotechnicznych i gazowych na potrzeby
głębienia szybu odwierca się otwór badawczy na całą projektowaną głębokość szybu. W przypadku trudnych
warunków geologicznych odwierca się większą liczbę otworów badawczych dla dokładniejszego rozeznania
górotworu.
2. Szyb może być głębiony bez otworu badawczego, jeżeli warunki hydrogeologiczne, geotechniczne i
gazowe są rozpoznane na podstawie otworów wiertniczych lub wyrobisk istniejących w bezpośrednim
sąsiedztwie projektowanego szybu.
3. Przy wierceniu otworu badawczego określa się:
1) głębokość zalegania złoża (strop i spąg) oraz rodzaj przewiercanych warstw skalnych górotworu;
2) wykształcenie litologiczne przewiercanych warstw;
3) właściwości geotechniczne skał;
4) liczbę i głębokość występujących horyzontów wodnych oraz ciśnienie hydrostatyczne i wielkość dopływu
wody;
5) występowanie horyzontów gazowych oraz ciśnienie i wielkość dopływu gazu.

13
4. Podczas wiercenia oprócz normalnych prób wiertniczych pobiera się próby skał o strukturze
nienaruszonej, celem określenia kąta tarcia wewnętrznego, kohezji, ciężaru objętościowego, porowatości,
wilgotności naturalnej i granicy płynności oraz plastyczności.
§ 51.1. Każdy nawiercony horyzont wodny bada się dla określenia:
1) głębokości występowania;
2) grubości warstwy wodonośnej;
3) poziomu hydrostatycznego;
4) wielkości dopływu i ciśnienia wody;
5) temperatury wody;
6) stabilności ścian otworu;
7) składu chemicznego i aktywności wody w stosunku do cementu.
2. Każdy nawiercony horyzont gazowy bada się dla określenia:
1) głębokości;
2) strefy występowania;
3) ciśnienia, dopływu i składu chemicznego gazów.
3. Po zakończeniu badań horyzontu wodnego lub gazowego szczelnie odizolowuje się go od otworu rurami
wiertniczymi, iłowaniem, cementacją, chemicznie lub w inny sposób.
§ 52.1. Otwór badawczy likwiduje się, jeżeli nie jest wykorzystany dla celów zamrożenia górotworu lub
innych celów.
2. Likwidację otworów badawczych przeprowadza się w sposób zabezpieczający przed:
1) naruszeniem naturalnych stosunków wodnych;
2) powstaniem zagrożeń gazowych;
3) wdarciem się wody.
§ 53. Rodzaj i własności fizyczne płuczki oraz inne parametry wiercenia otworów mrożeniowych
dostosowuje się do rodzaju przewiercanych skał w taki sposób, aby nie powstały pustki.
§ 54.1. Podczas wiercenia otworów mrożeniowych sprawdza się kierunek otworu i wielkość odchylenia.
2. Pomiary pionowości wykonuje się w odstępach nie większych niż 10 m, a wyniki nanosi na tarcze
mrożeniowe w przedziałach głębokościowych co 50 m.
3. Kręgi otworów mrożeniowych powinny zamykać się na każdej tarczy wyznaczonych przedziałów
głębokościowych; w przypadku niezamykania się kręgu otworów mrożeniowych odwierca się otwory
dodatkowe.
§ 55. Proces zamrażania górotworu kontroluje się przynajmniej jednym otworem kontrolnym zewnętrznym.
§ 56. W razie zamrażania górotworu w wyrobisku poziomym, otwory mrożeniowe wierci się poprzez rury
prowadnicze, zawory lub tamy.
§ 57.1. Otwór wiertniczy o średnicy większej niż 500 mm (wielkośrednicowy) powinien mieć obudowę
dostosowaną do warunków geologiczno-górniczych i jego przeznaczenia.
2. Obudowa otworu wiertniczego powinna wykazywać współczynnik bezpieczeństwa nie mniejszy niż 2, w
stosunku do przewidywanego ciśnienia zgniatającego.
3. Przestrzeń między obudową otworu wiertniczego a górotworem wypełnia się oraz uszczelnia w
przypadkach koniecznych.
4. W uzasadnionych przypadkach kierownik ruchu zakładu górniczego może wyrazić zgodę na
pozostawienie otworu wiertniczego bez obudowy.
§ 58. Wlot i wylot otworu wielkośrednicowego odpowiednio się zabezpiecza.
§ 59.1. Dla ujęcia i odprowadzenia metanu z górotworu powinny być wykonywane otwory metanowe.

14
2. Otworem metanowym jest również otwór wykonany w innym celu niż określony w ust. 1, z którego
metan odprowadzany jest do rurociągu metanowego.
§ 60.1. Otwór metanowy wiercony w nierozpoznanym górotworze, dłuższy niż 10 m, wykonuje się przez
rurę obsadową, wyposażoną w urządzenie zamykające.
2. Szczelność rury obsadowej, urządzenia zamykającego oraz ich obsadzenie bada się w partiach górotworu:
1) nierozpoznanych otworami badawczymi lub wyprzedzającymi — ciśnieniem nie mniejszym niż ciśnienie
słupa wody o wysokości liczonej od głębokości wyrobiska, z którego wiercony jest otwór, do stropu
karbonu;
2) rozpoznanych — ciśnieniem nie mniejszym niż największe ciśnienie gazu lub wody, stwierdzone w tej partii
górotworu.
3. Próbę szczelności prowadzi się z użyciem wody, przy wytworzeniu ciśnienia odpowiednio do wartości
określonych w ust. 2 pkt 1 i 2, przez okres godziny.
4. Długość i średnicę rury obsadowej oraz sposób jej uszczelnienia w górotworze określa kierownik służby
odmetanowania.
§ 61. W przypadku gdy w trakcie wiercenia otworu metanowego wypływa metan, dalsze wiercenie może
być prowadzone po uprzednim ujęciu metanu.
§ 62.1. Zbędny otwór metanowy likwiduje się cementowaniem lub iłowaniem oraz zaślepia.
2. Otwór metanowy znajdujący się w strefie zawałowej lub odprężonej można zaślepić bez cementowania
lub iłowania.
Rozdział 3
Szyby i szybiki
§ 63. Czynne wyrobiska mające bezpośrednie połączenia z głębionym lub pogłębianym szybem (szybikiem)
odgradza się od szybu (szybiku) oraz odpowiednio oznakowuje.
§ 64.1. Pracowników zatrudnionych w szybie (szybiku) zabezpiecza się przed spadającymi przedmiotami.
2. Wylot głębionego szybu zakrywa się szczelnym pomostem z klapami, otwieranymi wyłącznie podczas
przejazdu naczynia wydobywczego.
§ 65. Roboty w szybie (szybiku) wykonuje się z pomostów roboczych lub naczyń wydobywczych, z
zastrzeżeniem § 504 ust. 1.
§ 66. Rozbieranie lub przekładanie pomostów stałych, przemieszczanie pomostów wiszących oraz transport
urządzeń w szybie (szybiku) wykonuje się po spełnieniu wymagań określonych w § 512.
§ 67.1. Do odwadniania głębionego szybu (szybiku) instaluje się co najmniej dwie pompy, które mogą być
podłączone do jednego rurociągu tłocznego.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do głębienia szybu metodą mrożeniową.
§ 68. Przy głębieniu szybu (szybiku) metodą mrożeniową:
1) instalację mrożeniową wyposaża się w urządzenia sygnalizujące i blokujące nagły wypływ roztworu
zamrażającego;
2) w środku przekroju szybu, w rdzeniu zamrażanego górotworu, wykonuje się otwór odprężająco –
odwadniający w interwałach głębionego szybu zgodnie z projektem technicznym głębienia.
§ 69.1. Przy każdej komorze pomp zabudowuje się pomost umożliwiający obsłudze pompy wsiadanie do
kubła i wysiadanie z niego oraz ładowanie i wyładowanie urządzeń.
2. Wlot komory pomp do szybu (szybiku) zabezpiecza się barierą oraz progiem.
§ 70. Przy wykonaniu szybu (szybiku) metodą obudowy opuszczanej stopę obudowy posadawia się w
skałach plastycznych, wodonieprzepuszczalnych na głębokość co najmniej 1 m.
§ 71. Podczas głębienia lub pogłębiania szybu (szybiku) z zastosowaniem otworu wielkośrednicowego:
1) stosuje się zabezpieczenia przed wpadnięciem ludzi do otworu;
2) zabezpiecza się wyrobisko pod otworem wielkośrednicowym w celu ochrony załogi przed zagrożeniami.

15