Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

a) odłączy samoczynnie urządzenie sygnalizacji szybowej od zasilania, przy czym odłą-
czenie to powinno być sygnalizowane (akustycznie i optycznie) na stanowisku ma-
szynisty maszyn wyciągowych; sygnał akustyczny powinien być wywołany buczkiem
zasilanym napięciem z obwodu bezpieczeństwa maszyny wyciągowej, działającym
tylko przy jej odhamowaniu,
b) spowoduje samoczynne zatrzymanie ruchu maszyny wyciągowej przy załączonym
rodzaju sterowania „sterowanie automatyczne”.
Wymagania określone w ppkt 1 i 2 nie mają zastosowania do urządzeń sygnalizacji szybowej,
której funkcje są realizowane w systemie sterowników programowalnych, wspólnym dla in-
nych elementów górniczego wyciągu szybowego.
1.7.1.5. Urządzenia sygnalizacji szybowej powinny być tak wykonane, aby nadany sygnał był słyszal-
ny również w miejscu nadania.
1.7.1.6. Urządzenie sygnalizacji szybowej powinno wykluczyć możliwość wytworzenia na stanowisku
maszynisty maszyn wyciągowych sygnałów wstępnych, mogących sugerować przedwcześnie
sygnał do odjazdu.
1.7.1.7.
Sygnalizacja jednouderzeniowa, służąca do nadawania sygnałów akustycznych, powinna być
wykonana jako:
1) pośrednia - dla dwunaczyniowych górniczych wyciągów szybowych;
2) bezpośrednia - dla jednonaczyniowych górniczych wyciągów szybowych lub dwunaczy-
niowych górniczych wyciągów szybowych o różnych naczyniach wyciągowych,
w których przewidziana jest praca każdym naczyniem wyciągowym oddzielnie.
1.7.1.8.
W sygnalizacji jednouderzeniowej jako sygnalizatory powinny być stosowane dzwony jed-
nouderzeniowe lub inne przetworniki elektroakustyczne o jednoznacznie wyróżnianym tonie.
1.7.1.9.
Sygnalizacja jednouderzeniowa pośrednia służy do nadawania sygnałów porozumiewawczych
ze stanowiska sygnałowego uprawnionego poziomu do głównego stanowiska sygnałowego,
skąd jedynie nadawane są sygnały wykonawcze do stanowiska maszynisty maszyn wyciągo-
wych, bądź sygnały zwrotne do poziomów. Sygnały akustyczne porozumiewawcze i wyko-
nawcze sygnalizacji jednouderzeniowej na głównym stanowisku sygnałowym powinny wy-
raźnie różnić się tonem.
1.7.1.10. Główne stanowisko sygnałowe urządzenia sygnalizacji szybowej, w którym zastosowano
sygnalizację pośrednią, powinno być urządzone na nadszybiu lub innym poziomie pełniącym
funkcję nadszybia.
1.7.1.11.
W uzasadnionych przypadkach może być urządzone dodatkowe główne stanowisko sygnałowe
na zrębie szybu lub innym poziomie, pod warunkiem że:
1) uprawnienie
zrębu szybu lub poziomu, jako głównego stanowiska sygnałowego, będzie
odbywało się na stanowisku maszynisty maszyn wyciągowych;
2) wykluczona
będzie możliwość równoczesnego uprawnienia dwóch lub więcej głównych
stanowisk sygnałowych do:
a) nadawania
sygnałów wykonawczych i sygnałów zwrotnych,
b) zapowiadania jazdy ludzi,
c) uprawnienia poziomów do nadawania sygnałów porozumiewawczych.
1.7.1.12. Uprawnione
główne stanowisko sygnałowe powinno być wskazane za pomocą sygnałów
optycznych z odpowiednim napisem na stanowisku maszynisty maszyn wyciągowych, na nad-
szybiu i aktualnie uprawnionym głównym stanowisku sygnałowym.
1.7.1.13.
Sygnalizacja jednouderzeniowa pośrednia powinna być tak wykonana, aby:
1) nadanie
sygnału porozumiewawczego było możliwe tylko z uprawnionego poziomu;
2) uprawnienie stanowiska sygnałowego na danym poziomie do nadawania sygnałów poro-
zumiewawczych odbywało się za pośrednictwem przełącznika poziomów na uprawnio-
nym głównym stanowisku sygnałowym;

31
3) przełącznik poziomów zapewniał odłączenie uprawnienia stanowisk sygnałowych
wszystkich poziomów równocześnie;
4) uprawniony poziom był wskazany za pomocą sygnałów optycznych z napisem określają-
cym uprawniony poziom na stanowisku maszynisty maszyn wyciągowych i na głównych
stanowiskach sygnałowych oraz na aktualnie uprawnionym stanowisku sygnałowym po-
ziomu.
1.7.1.14.
W szybach wielopoziomowych z częstą zmianą uprawnienia poziomów powinien być stoso-
wany dzwonek informujący maszynistę maszyn wyciągowych o zmianie uprawnionego po-
ziomu.
1.7.1.15.
Sygnalizacja jednouderzeniowa bezpośrednia powinna być tak wykonana, aby:
1) uprawnienie stanowisk sygnałowych do nadawania sygnałów wykonawczych dokonywa-
ne było przełącznikiem uruchamianym wskaźnikiem głębokości lub w inny sposób, tak
aby każdorazowo uprawniony był tylko poziom, na którym znajduje się naczynie wycią-
gowe;
2) uprawnienie
było wskazane za pomocą sygnałów optycznych z napisem określającym po-
ziom na stanowisku maszynisty maszyn wyciągowych oraz aktualnie uprawnionym sta-
nowisku sygnałowym.
1.7.1.16. Układ sygnalizacji jednouderzeniowej w szybach, w których pracuje jednocześnie więcej niż
jeden górniczy wyciąg szybowy.
1.7.1.16.1.
W szybach, w których pracuje równocześnie więcej niż jeden górniczy wyciąg szybowy, sy-
gnały akustyczne sygnalizacji jednouderzeniowej przynależne do urządzenia sygnalizacji szy-
bowej danego przedziału powinny wyraźnie różnić się od sygnałów akustycznych przynależ-
nych do urządzeń sygnalizacji szybowych w drugich przedziałach.
1.7.1.16.2.
W przypadku gdy w którymkolwiek z urządzeń sygnalizacji szybowej stosowana jest sygnali-
zacja jednouderzeniowa pośrednia, powinien być dodatkowo przewidziany sygnał optyczny
określający przedział szybu, do którego odnosi się nadany sygnał. Sygnał ten powinien się
rozświetlać na uprawnionym głównym stanowisku sygnałowym z chwilą nadania sygnału po-
rozumiewawczego z poziomu, a gasnąć samoczynnie z chwilą nadania sygnału wykonawcze-
go, sygnału zwrotnego lub sygnału alarmowego.
1.7.1.16.3. Jeżeli w pomieszczeniu znajdują się stanowiska maszynistów maszyn wyciągowych więcej niż
jednego górniczego wyciągu szybowego, na stanowiskach tych powinien być stosowany sy-
gnał optyczny, informujący o nadaniu sygnału wykonawczego do danej maszyny wyciągowej.
Sygnał ten powinien gasnąć samoczynnie z chwilą:
1) odhamowania maszyny wyciągowej;
2) nadania
sygnału alarmowego;
3) upływu 6 s od nadania sygnału wykonawczego.
1.7.1.17. Układ sygnalizacji alarmowej służący do nadawania sygnału alarmowego powinien spełniać
następujące wymagania:
1) na wszystkich stanowiskach sygnałowych urządzenia sygnalizacji szybowej powinny być
zainstalowane nadajniki alarmowe, umożliwiające nadanie sygnału alarmowego bezpo-
średnio do stanowiska maszynisty maszyn wyciągowych i wszystkich stanowisk sygnało-
wych; wymaganie to stosuje się również do stanowisk po drugiej stronie szybu wyposa-
żonej we wrota szybowe;
2) w sygnalizacji alarmowej jako sygnalizatory powinny być stosowane buczki lub inne
przetworniki elektroakustyczne o jednoznacznie wyróżnionym tonie; wymaganie to po-
winno być spełnione również w przypadku zastosowania wspólnych przetworników elek-
troakustycznych dla wytworzenia sygnałów alarmowych i sygnałów sygnalizacji jednou-
derzeniowej;
3) stosowanie sygnalizatorów sygnałów alarmowych na stanowiskach pomocniczych nie jest
wymagane, jeśli słyszalny jest sygnał alarmowy z innego stanowiska sygnałowego;

32
4) na stanowisku maszynisty maszyn wyciągowych oprócz sygnału akustycznego powinien
być wytworzony sygnał optyczny z napisem „Alarm”;
5) sygnał alarmowy powinien po uruchomieniu działać przynajmniej przez 5 s.
1.7.1.18. Układ sygnalizacji alarmowej powinien być tak powiązany z elementami mechanicznymi
górniczego wyciągu szybowego, aby powstanie bezpośredniego zagrożenia wymagającego na-
tychmiastowego zatrzymania ruchu górniczego wyciągu szybowego samoczynnie
spowodowało wytworzenie sygnału alarmowego.
Do przypadków tych zalicza się:
1) takie
położenie cyklicznie przemieszczanego elementu technologicznego, w szczególności
pomostu wahadłowego lub uszczelniacza, które powoduje zagrożenie dla ruchu naczyń
wyciągowych;
2) niewłaściwe położenie elementów prowadniczych bądź kierujących naczynie wyciągowe,
w szczególności prowadników uchylnych i wysuwanych oraz zwrotnic kosza drzewnego;
3) zadziałanie sygnalizacji stacji nawrotu liny wyrównawczej.
1.7.1.19.
W przypadku ruchu maszyny wyciągowej z załączonym rodzajem sterowania „sterowanie
automatyczne”, wytworzenie sygnału alarmowego powinno spowodować samoczynne zatrzy-
manie maszyny wyciągowej.
1.7.1.20. Układ sygnalizacji alarmowej powinien być tak wykonany, aby jego wyłączenie mogło nastą-
pić jedynie przy całkowitym odłączeniu urządzenia sygnalizacji szybowej spod napięcia.
1.7.1.21. Załączenie sygnalizacji „rewizja szybu” powinno odbywać się zgodnie z następującymi zasa-
dami:
1) zapowiedź załączenia sygnalizacji „rewizja szybu” na stanowisku sygnałowym przewi-
dzianym do rozpoczynania rewizji szybu, przy obecności naczynia wyciągowego na tym
stanowisku, powinna upoważnić stanowisko maszynisty maszyn wyciągowych do po-
twierdzenia tego rodzaju pracy;
2) potwierdzenie
załączenia sygnalizacji „rewizja szybu” powinno nastąpić na stanowisku
maszynisty maszyn wyciągowych po otrzymaniu zapowiedzi załączenia tego rodzaju sy-
gnalizacji;
3) załączenie sygnalizacji „rewizja szybu” powinno spowodować wyłączenie spod napięcia
wszystkich innych sygnalizacji, z wyjątkiem sygnalizacji alarmowej.
Wyłączenie sygnalizacji „rewizja szybu” może nastąpić na stanowisku maszynisty maszyn
wyciągowych po rezygnacji z tego rodzaju pracy na tym stanowisku sygnałowym, spośród
stanowisk przewidzianych do wysiadania brygad rewizyjnych, na którym obecne jest naczynie
wyciągowe.
1.7.1.22.
Sygnalizacja jednouderzeniowa służąca do nadawania sygnałów wykonawczych ze stałych
stanowisk rewizyjnych, jeśli takie są wyodrębnione, powinna być wykonana tak, aby:
1) uprawnienie tych stanowisk dokonywane było przez maszynistę maszyn wyciągowych,
przy czym równocześnie uprawnione może być tylko jedno stałe stanowisko rewizyjne;
2) w czasie uprawnienia stałego stanowiska rewizyjnego nie może być uprawnione żadne in-
ne stanowisko sygnałowe.
1.7.1.23. Układ łączności szybowej.
1.7.1.23.1.
W celu zapewnienia porozumienia się maszynisty maszyn wyciągowych z obsługą stanowisk
sygnałowych oraz porozumienia się pomiędzy sobą obsługi tych stanowisk, powinien być sto-
sowany układ łączności szybowej wykonany jako lokalny system łączności.
1.7.1.23.2. Układ łączności szybowej powinien spełniać następujące wymagania:
1) posiadać niezależne źródła zasilania;
2) umożliwiać dobre porozumienie się w warunkach pracy urządzeń na przyszybiach;
3) w
urządzeniach sygnalizacji szybowej z sygnalizacją jednouderzeniową pośrednią umoż-
liwiać porozumienie się:

33
a) maszynisty maszyn wyciągowych z sygnalistą nadszybia i odwrotnie,
b) sygnalisty
głównego z sygnalistami poziomów i odwrotnie, a po przełączeniu na nad-
szybiu przełącznika telefonów - umożliwiać porozumienie się sygnalisty każdego po-
ziomu i stanowisk rewizyjnych wprost z maszynistą maszyn wyciągowych i odwrot-
nie; w uzasadnionych technicznie przypadkach dozwolone jest niestosowanie prze-
łącznika telefonów;
4) w urządzeniach sygnalizacji szybowej z sygnalizacją jednouderzeniową bezpośrednią
umożliwiać porozumienie się między sobą sygnalistów wszystkich stanowisk sygnało-
wych, z wyjątkiem stanowisk pomocniczych, oraz maszynistą maszyn wyciągowych.
1.7.1.24. Układ blokowania hamulca manewrowego powinien spowodować zablokowanie hamulca
manewrowego zahamowanej maszyny wyciągowej, co najmniej w następujących przypad-
kach:
1) po
załączeniu jazdy ludzi, wydobycia lub transportu materiałów - od momentu otwarcia
którychkolwiek wrót szybowych do czasu ich zamknięcia;
2) od
chwili
załączenia sygnalizacji „rewizja szybu” lub „jazda osobista”, a następnie po
każdym zatrzymaniu się naczynia wyciągowego, do chwili nadania z szybu sygnałów
„dwa uderzenia” lub „trzy uderzenia”; odblokowanie spowodowane nadaniem tego sygna-
łu nie może trwać dłużej niż 6 s;
3) takiego
położenia cyklicznie przemieszczanego elementu technologicznego, w szczegól-
ności pomostu wahadłowego lub uszczelniaczy, które powoduje zmniejszenie odstępów
eksploatacyjnych obowiązujących dla ruchu naczyń wyciągowych;
4) niewłaściwego położenia iglic (zwrotnic) wychylających, w szczególności kosza drzew-
nego;
5) wyłączenia aparatu rejestrującego.
1.7.1.25.
Dozwolone jest przemieszczanie klatki przy otwartych wrotach uprawnionego poziomu dla
przestawienia pięter podczas wydobycia, a w czasie załadunku materiałów długich lub wielko-
gabarytowych - także przy opuszczonym pomoście wahadłowym.
1.7.1.26. Dozwolone
jest
przemieszczanie naczynia wyciągowego przy otwartych wrotach uprawnione-
go stanowiska sygnałowego podczas rewizji naczynia wyciągowego i lin wyciągowych.
1.7.1.27. Na
głównym stanowisku sygnałowym oraz na stanowiskach sygnałowych poziomów, a także
na stałych stanowiskach rewizyjnych powinien być zainstalowany łącznik blokujący, którego
uruchomienie spowoduje zadziałanie układu blokowania hamulca manewrowego maszyny
wyciągowej.
1.7.1.28.
Stan zablokowania lub odblokowania hamulca manewrowego maszyny wyciągowej powinien
być sygnalizowany na stanowisku maszynisty maszyn wyciągowych sygnałami optycznymi z
odpowiednim napisem.
1.7.1.29.
Stan zablokowania hamulca manewrowego maszyny wyciągowej powinien być sygnalizowa-
ny odpowiednim sygnałem optycznym tylko na tych stanowiskach sygnałowych, z których
spowodowano zablokowanie hamulca manewrowego.
1.7.1.30. Układ blokowania hamulca manewrowego maszyny wyciągowej powinien działać na zasadzie
prądu ciągłego.
1.7.1.31. W
układzie blokowania hamulca manewrowego maszyny wyciągowej powinna być przewi-
dziana możliwość awaryjnego odblokowania hamulca manewrowego maszyny wyciągowej za
pomocą przełącznika zabezpieczonego plombą. Awaryjne odblokowanie hamulca manewro-
wego maszyny wyciągowej powinno być sygnalizowane sygnałem optycznym z odpowiednim
napisem w maszynowni, na głównych stanowiskach sygnałowych, stanowiskach sygnałowych
poziomów oraz powinno ograniczyć prędkość jazdy do 2 m/s.
1.7.1.32. Układ ryglowania wrót szybowych powinien uniemożliwiać ich otwarcie od strony stanowiska
sygnałowego, jeżeli:
1) naczynie
wyciągowe znajduje się poza strefą danego poziomu;
2) stanowisko
sygnałowe danego poziomu nie jest uprawnione do nadawania sygnałów;

34
3) maszyna
wyciągowa nie jest zahamowana hamulcem manewrowym.
1.7.1.33. W
wyciągach szybowych z sygnalizacją jednouderzeniową pośrednią dozwolone jest stosowa-
nie sygnalizacji pośpiesznej. Sygnalizacja ta może być stosowana wyłącznie na stanowiskach
sygnałowych bezpośrednio ze sobą współpracujących, na których istnieje możliwość równo-
czesnej obsługi obu naczyń wyciągowych, w szczególności w nadszybiu i najniższym pozio-
mie.
1.7.1.34. Sygnalizacja
pośpieszna powinna spełniać następujące wymagania:
1) sygnał wykonawczy „gotów” może być wytworzony dopiero po nadaniu impulsów nadaj-
nikami „gotów” ze wszystkich stanowisk sygnałowych, biorących udział w obsłudze na-
czyń wyciągowych w danym cyklu i tylko po odblokowaniu hamulca manewrowego ma-
szyny wyciągowej;
2) sygnał wykonawczy „gotów” powinien być sygnałem optyczno-akustycznym; jako sygna-
lizatory powinny być stosowane, oprócz sygnalizatora optycznego z napisem „gotów”,
dzwonek grzechotkowy lub inny przetwornik elektroakustyczny o jednoznacznie wyróż-
nionym tonie;
3) uprawnienie nadajników „gotów” powinno być ściśle związane z uprawnieniem danego
stanowiska sygnałowego, załączonym rodzajem pracy wyciągu szybowego oraz wybra-
nym rodzajem jazdy ludzi;
4) nadanie impulsu nadajnikiem „gotów” powinno być sygnalizowane w miejscu nadania
optycznym sygnałem kontrolnym;
5) sygnały (impulsy) przekazane nadajnikami „gotów” do maszynowni, jak również sygnały
kontrolne w miejscu nadania, powinny być kasowane z chwilą:
a) upływu okresu nie dłuższego niż 6 s od momentu nadania ostatniego impulsu nadaj-
nikiem „gotów”,
b) odhamowania maszyny wyciągowej,
c) powstania
sygnału alarmowego,
d) zmiany pozycji przełącznika dyspozycyjnego lub przełącznika uprawnienia pozio-
mów,
e) zmiany
pozycji
łącznika zapowiadającego albo potwierdzającego jazdę ludzi,
f) nadania
sygnału wykonawczego.
1.7.1.35.
W przypadku gdy do obsługi naczynia wyciągowego wykorzystywane są pomocnicze stano-
wiska sygnałowe, powinny być one również wyposażone w nadajniki „gotów”.
1.7.1.36.
W przypadku rodzaju sterowania maszyny wyciągowej „sterowanie automatyczne” sygnał
wykonawczy „gotów” może być wykorzystany do jej uruchomienia.
1.7.1.37.
W przypadku gdy do obsługi naczynia wyciągowego wykorzystywane są pomocnicze stano-
wiska sygnałowe, a nie może być zastosowana sygnalizacja pośpieszna, powinna być stoso-
wana, niezależnie od sygnalizacji jednouderzeniowej, sygnalizacja pomocnicza.
1.7.1.38.
Sygnalizacja pomocnicza, za której pośrednictwem zostaje wytworzony na stanowisku sygna-
łowym sygnał optyczny informujący o gotowości pomocniczych stanowisk sygnałowych (od-
powiednio na nadszybiu i poziomie), powinna spełniać następujące wymagania:
1) sygnał optyczny z odpowiednim napisem może być wytworzony dopiero po nadaniu im-
pulsów nadajnikami pomocniczymi ze wszystkich stanowisk pomocniczych danego po-
ziomu bądź nadszybia, biorących udział w obsłudze naczynia wyciągowego w danym cy-
klu;
2) uprawnienie nadajników pomocniczych stanowisk sygnałowych powinno być ściśle zwią-
zane z uprawnieniem stanowiska poziomu bądź nadszybia i wybranym rodzajem pracy
górniczego wyciągu szybowego;
3) nadanie impulsu nadajnikiem pomocniczym powinno być w miejscu nadania sygnalizo-
wane optycznym sygnałem kontrolnym;

35