Rządowy projekt ustawy o Służbie Celnej

Podobnie jak przy mianowaniu na stopień (obniżaniu, pozbawianiu stopnia), o przywróceniu
stopnia, co do zasady orzeka kierownik urzędu. Szef Służby Celnej orzeka o przywróceniu
stopnia oficerskiego. O przywróceniu stopnia nadinspektora celnego i generała Służby Celnej
orzeka Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Ministra Finansów.
Art. 120
Podobnie jak obecnie, mianowanie na wyższy stopień następuje stosownie do zajmowanego
stanowiska służbowego, posiadanych kwalifikacji zawodowych oraz w zależności od opinii
służbowej i nie wcześniej niż po odbyciu wskazanego w ustawie okresu służby. Nowością jest
określenie w ustawie maksymalnego okresu służby w danym stopniu. Przyjęcie tej regulacji
zlikwiduje istniejące w Służbie Celnej nieprawidłowości w zakresie awansowania w stopniu.
Zgodnie z art. 120 ust. 1 awans w stopniu służbowym nie może nastąpić później niż po
odbyciu 5 lat służby w stopniach: szeregowych, podoficerów i aspirantów. Projektowane
przepisy również regulują sytuacje, w których bieg 5-letniego terminu ulega zawieszeniu.
Zgodnie z tymi przepisami, do w/w terminu nie wlicza się okresów:
1) prowadzenia postępowania karnego przeciwko funkcjonariuszowi o przestępstwo
popełnione umyślnie ścigane z oskarżenia publicznego;
2) prowadzenia postępowania dyscyplinarnego przeciwko funkcjonariuszowi, jeżeli
wszczęcie postępowania dyscyplinarnego nastąpiło w terminie 3 miesięcy przed
upływem maksymalnego terminu;
3) za który funkcjonariusz otrzymał negatywną ocenę okresową;
4) nieobecności trwających łącznie co najmniej połowę okresu służby wymaganego
do nadania wyższego stopnia służbowego z tytułu urlopu bezpłatnego, urlopu
wychowawczego oraz choroby;
5) niepełnienia służby przez co najmniej połowę okresu służby wymaganego do
nadania wyższego stopnia służbowego z powodu zawieszenia funkcjonariusza w
pełnieniu obowiązków.
W/w wyłączeń nie stosuje się, jeżeli w postępowaniu karnym, karnym skarbowym lub
dyscyplinarnym funkcjonariusz został uniewinniony albo, gdy postępowanie zostało
umorzone wobec braku ustawowych znamion czynu zabronionego lub niepopełnienia
przestępstwa.
Art. 120 ust. 4 przewiduje możliwość wcześniejszego awansu w przypadku, gdy dana osoba
posiada szczególne kwalifikacje zawodowe lub szczególne umiejętności do pełnienia służby
lub zasługuje na wyróżnienie. Art. 120 ust. 5 umożliwia również awansowanie na wyższy
stopień służbowy funkcjonariusza, który:

61
1) odchodzi ze Służby na własny wniosek, lub
2) jest powołany do innej służby państwowej, lub
3) obejmuje funkcję z wyboru w organach wykonawczych samorządu terytorialnego, lub
4) nabył prawa do emerytury lub renty.
W takich przypadkach, za zgodą Szefa Służby Celnej, można mianować funkcjonariusza na
wyższy stopień za szczególne zasługi w Służbie Celnej. Art. 120 ust. 6 przewiduje również
możliwość mianowania funkcjonariusza pośmiertnie na wyższy stopień służbowy, jeżeli
zachodzą uzasadnione okoliczności.
Szczegółowy tryb mianowania funkcjonariusza na stopień służbowy, osoby uprawnione do
składania wniosków, terminy dokonywania mianowań oraz wzór wniosku o mianowanie
określi Minister Finansów w rozporządzeniu.
Art. 121
W związku z wprowadzeniem do ustawy możliwości przechodzenia z innych służb
mundurowych do Służby Celnej funkcjonariuszy tych służb, niezbędne było dostosowanie
regulacji statuującej korpus stopni służbowych, tj. szeregowych, podoficerów, aspirantów,
oficerów młodszych i starszych oraz generalskiego w Służbie Celnej. Osobę przyjmowaną do
służby i posiadającą stopień policyjny albo Straży Granicznej mianuje się na stopień
obowiązujący w Służbie Celnej, równorzędny z posiadanym stopniem, jeżeli osoba ta ma
kwalifikacje i umiejętności szczególnie przydatne do pełnienia służby w Służbie Celnej.
Przyjęcie takich rozwiązań wymaga uregulowania w drodze rozporządzenia zasad uznawania
w Służbie Celnej stopni funkcjonariuszy innych służb, np. funkcjonariuszy Policji.
Przedłożona w niniejszym przepisie regulacja jest wzorowana na obowiązującym
rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Mianowanie w takich
przypadkach może być uzależnione od odbycia szkolenia wymaganego w Służbie Celnej do
mianowania na dany stopień.
Podobne rozwiązania w odniesieniu do możliwości przeniesienia ze Służby Celnej do Policji
albo Straży Granicznej wprowadzone zostały w przepisach zmieniających.

Rozdział 9
Obowiązki i prawa funkcjonariuszy

Art. 122 i 123
Zarówno obowiązujące, jak i proponowane przepisy regulują podobnie obowiązki
funkcjonariusza, dotyczące: dochowania obowiązków wynikających ze złożonego

62
ślubowania; rzetelnego i terminowego wykonywania powierzonych zadań; racjonalnego
gospodarowanie środkami publicznymi. Regulacje te wprowadzają rozwiązania, zgodnie z
którymi funkcjonariusz jest obowiązany złożyć oświadczenie majątkowe: przy nawiązaniu
stosunku służbowego i przy zwalnianiu ze służby, co najmniej raz w roku w określonym
terminie do 15 maja oraz na żądanie kierownika urzędu. W stosunku do obowiązującej
obecnie ustawy, doprecyzowano termin składania oświadczenia majątkowego. Ustawa
określa szczegółowo jakie informacje powinno zawierać oświadczenie majątkowe, komu
należy je złożyć, kto ma prawo wglądu do tych oświadczeń oraz jak długo je się przechowuje.
Bez zmian pozostały zasady składania corocznego oświadczenia majątkowego: należy je
złożyć kierownikowi urzędu w terminie do 15 maja wraz z załącznikiem – kserokopią
zeznania o wysokości dochodu funkcjonariusza w roku podatkowym i jego korekt.
Oświadczenie powinno zawierać dane aktualne na dzień 31 grudnia roku poprzedniego. W
przypadku usprawiedliwionej nieobecności funkcjonariusza oświadczenie powinno zostać
złożone po stawieniu się do służby.
W art. 123 ust. 9 przekazano Ministrowi Finansów do uregulowania w rozporządzeniu, tryb
postępowania w sprawach oświadczeń o stanie majątkowym, sposób ich analizy, a także wzór
oświadczenia wraz z objaśnieniami oraz pouczeniem o odpowiedzialności za podanie
informacji niezgodnych ze stanem faktycznym.
Art. 124 i 125 wskazują określone sytuacje życia społecznego i gospodarczego, w których
funkcjonariusz nie może aktywnie uczestniczyć z uwagi na specyfikę wykonywanego
zawodu. Zastosowanie się do tych zakazów jest przejawem transparentności działań Służby
Celnej.
Funkcjonariusz, analogicznie jak dotychczas, nie może przy wykonywaniu obowiązków
służbowych:
1) kierować się interesem jednostkowym lub grupowym,
2) uczestniczyć w strajku, a także w działalności zakłócającej normalną pracę urzędu,
3) publicznie manifestować poglądów politycznych.
Art. 125 powiela ograniczenia przewidziane dla funkcjonariuszy w obowiązującej obecnie
ustawie, funkcjonariusz nie może więc:
1) być członkiem partii politycznej,
2) być członkiem zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółek prawa
handlowego,

63
3) być zatrudniony lub wykonywać innych zajęć (zrezygnowano z określenia
„w spółkach prawa handlowego”), które mogłyby wywołać podejrzenie o jego
stronniczość lub interesowność,
4) być członkiem zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółdzielni (z
wyjątkiem rad nadzorczych spółdzielni mieszkaniowych),
5) być członkiem zarządów fundacji prowadzącej działalność gospodarczą,
6) posiadać w spółkach prawa handlowego więcej niż 10 % akcji lub udziałów
przedstawiających więcej niż 10 % kapitału zakładowego (w każdej z tych
spółek),
7) prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi
osobami, zarządzać, być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w jej
prowadzeniu, poza wskazanymi wyjątkami,
8) sprawować funkcji w podmiotach, których działalność jest związana z obrotem
towarów z zagranicą lub obrotem krajowym towarów pochodzących z zagranicy,
lub świadczyć pracy na rzecz tych podmiotów albo na rzecz przedstawicielstw
firm zagranicznych prowadzących działalność na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej.
W zakresie powyższych przepisów zmiana dotyczy określenia wysokości dopuszczalnej ilości
posiadanych akcji lub udziałów w spółkach z 2 % do 10 %.
Art. 126
W przepisie tym utrzymano regulację zgodnie, z którą małżonkowie oraz osoby pozostające
ze sobą w stosunku pokrewieństwa do drugiego stopnia włącznie lub powinowactwa
pierwszego stopnia nie mogą pełnić służby w urzędzie, jeżeli powstałby między tymi osobami
stosunek podległości służbowej. Podobne rozwiązania prawne istnieją w innych służbach
mundurowych.
Art. 127 utrzymuje przepis regulujący wykonywanie przez funkcjonariusza poleceń
służbowych. W przypadku, gdy polecenie służbowe - w przekonaniu funkcjonariusza - jest
niezgodne z prawem, godzi w interes społeczny lub zawiera znamiona pomyłki,
funkcjonariusz powinien przedstawić przełożonemu swoje zastrzeżenia na piśmie. W
przypadku pisemnego potwierdzenia polecenia należy je wykonać, zawiadamiając
jednocześnie o zastrzeżeniach kierownika urzędu, a gdy polecenie wydał kierownik urzędu -
organ nadrzędny nad urzędem. Zgodnie z art. 127 ust. 3 funkcjonariusz jest obowiązany
odmówić wykonania polecenia, jeżeli jego wykonanie prowadziłoby do popełnienia
przestępstwa lub wykroczenia. Obowiązek odmowy wykonania polecenia przysługuje

64
również w sytuacji, gdy wykonanie polecenia prowadziłoby do popełnienia przestępstwa
skarbowego lub wykroczenia skarbowego. O odmowie wykonania polecenia funkcjonariusz
jest obowiązany zawiadomić kierownika urzędu bądź organ nadrzędny nad urzędem,
z pominięciem drogi służbowej.
Niewykonanie polecenia lub odmowa jego wykonania jest podstawą wszczęcia postępowania
z tytułu odpowiedzialności dyscyplinarnej funkcjonariusza.
Art. 128 określa uprawnienie funkcjonariusza do podejmowania dodatkowych zajęć
zarobkowych. Zgodnie z projektem na podjęcie dodatkowego zajęcia zgodę wydaje
kierownik urzędu.
W art. 129 zostały uregulowane zasady opiniowania i oceniania funkcjonariuszy celnych.
Zgodnie z tym przepisem, funkcjonariusz w służbie stałej podlega ocenie okresowej raz na
2 lata (obecnie raz na rok), dokonywanej przez kierownika urzędu. W przypadku negatywnej
oceny okresowej, dodatkową ocenę przeprowadza się po upływie 6 miesięcy od dnia
doręczenia funkcjonariuszowi pierwszej oceny; a w przypadku nieobecności funkcjonariusza
celnego w służbie bieg w/w terminu zawiesza się na czas trwania tej nieobecności. Z oceną
funkcjonariusz zapoznaje się w terminie 14 dni od jej sporządzenia. Projekt reguluje tryb
odwoławczy polegający na tym, że w przypadku zastrzeżeń do oceny okresowej
funkcjonariusz może złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, w terminie 14 dni od
zapoznania się z oceną. Powyższe rozwiązanie, zapewniające dwuinstancyjność
postępowania, stanowi ochronę funkcjonariusza oraz pozwala dążyć do uzyskania przez
funkcjonariusza obiektywnej oceny. Negatywne oceny okresowe są podstawą do
fakultatywnego zwolnienia funkcjonariusza ze służby. W projekcie uregulowano, że
niezależnie od ocen okresowych, bezpośredni przełożony może wydawać opinie służbowe
dotyczące przebiegu służby funkcjonariusza. Funkcjonariusz może, w terminie 14 dni od
zapoznania się z opinią, wnieść od niej odwołanie. W związku z wprowadzeniem nowych
rozwiązań w zakresie ocen okresowych, zmianie uległo również upoważnienie do wydania
rozporządzenia. Zgodnie z projektem, Minister Finansów został upoważniony do określenia:
kryteriów, na podstawie których są sporządzane oceny i opinie, skale ocen i przesłanek, które
uwzględnia się w procesie oceniania i opiniowania, wzoru kwestionariusza oceny okresowej
i opinii; trybu przeprowadzenia oceny okresowej oraz trybu rozpatrywania wniosków
o ponowne rozpatrzenie sprawy od tej oceny trybu wydawania opinii służbowych oraz
rozpatrywania odwołań od w/w opinii.
W art. 130 uregulowano zasady określania stanu zdrowia do pełnienia służby. Zgodnie z tymi
przepisami funkcjonariusz może być skierowany z urzędu lub na własny wniosek do komisji

65