Rządowy projekt ustawy o Służbie Celnej

2) uniewinnienia;
3) uchylenia prawomocnego wyroku skazującego.
Obecnie obowiązujący przepis bardzo ogólnie reguluje powyższy zakres, stanowiąc, iż
kierownik urzędu proponuje pełnienie służby na poprzednich warunkach. Projekt stanowi, że
w takich sytuacjach funkcjonariusz powinien zgłosić się do służby, w terminie 7 dni od dnia
uprawomocnienia się wyroku. W pozostałym zakresie do przywrócenia do służby w
przypadkach określonych w niniejszym przepisie stosować należy odpowiednio przepisy
obowiązujące przy przywracaniu do służby w sytuacji uchylenia lub stwierdzenia
nieważności decyzji o zwolnieniu ze służby z powodu jej niezgodności z prawem. Przyjęcie
tych rozwiązań wynika z zasad sprawiedliwości społecznej zgodnie, z którymi obywatel nie
może ponosić konsekwencji błędnych (wadliwych) orzeczeń właściwych organów. Skoro
zatem funkcjonariusz został zwolniony ze służby np. w związku z orzeczeniem skazującym
wydanym w postępowaniu karnym, które to orzeczenie zostało następnie uchylone, należy
uznać, że powinno nastąpić przywrócenie do służby.
Art. 110
Przepis ten reguluje przywrócenie do służby w przypadku uchylenia określonych kar
dyscyplinarnych. W takich sytuacjach funkcjonariusza, na jego wniosek, przywraca się do
służby na poprzednich warunkach.
Art. 111
W związku z tym, że każde zatrudnienie / pełnienie służby powinno być udokumentowane,
funkcjonariusz zwolniony ze służby lub którego stosunek służbowy wygasł niezwłocznie
otrzymuje świadectwo służby. W przypadkach, gdy w świadectwie służby są nieprawidłowe
dane, funkcjonariusz może żądać sprostowania świadectwa służby. W projekcie uregulowane
zostało również prawo do żądana wydania świadectwa służby i sprostowania świadectwa
służby, w przypadku śmierci funkcjonariusza. Z takim żądaniem może wystąpić małżonek lub
inny członek rodziny spełniający warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej na
podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Wprowadzenie tej regulacji jest podyktowane funkcjonowaniem takich unormowań w innych
obowiązujących przepisach dotyczących pracy lub służby. Szczegółowe dane, które powinno
zawierać świadectwo służby, tryb wydawania i dokonywania sprostowań świadectw służby,
informacje, które są zamieszczane w świadectwie służby na żądanie funkcjonariusza oraz
wzór formularza świadectwa służby zostanie określony w rozporządzeniu Ministra Finansów.
W tej grupie zagadnień wprowadzony został przepis normujący uprawnienia do
występowania ze stosownymi żądaniami po śmierci funkcjonariusza oraz upoważnienie do

56
wydania rozporządzenia. Wydanie aktu wykonawczego jest w tym zakresie istotne, bowiem
stosunek służbowy funkcjonariusza zawiera inne elementy niż umowa o pracę, zatem i
świadectwo służby powinno być dostosowane do elementów stosunku służbowego.
Art. 112 dotyczy czasu pełnienia służby przez funkcjonariusza. Projekt ustawy w tym
zakresie wprowadza nieistniejące obecnie na gruncie przepisów normujących czas służby
rozwiązanie; możliwość wypłaty uposażenia za przedłużony czas służby.
Obecnie przepisy ustawy o Służbie Celnej w tej części są ogólne i stanowią jedynie, iż czas
pełnienia służby funkcjonariusza jest określony wymiarem jego obowiązków oraz że w
wypadkach uzasadnionych rodzajem służby i jej organizacją może być stosowany system
zmianowy, w pozostałym zakresie odsyłając do rozporządzenia Ministra Finansów. Część
przepisów regulująca czas pełnienia służby była uregulowana rozporządzeniem, często
jednakże powstawały wątpliwości interpretacyjne. Celem uzyskania przejrzystości przepisów
określono w projekcie ustawy czas pełnienia służby funkcjonariusza, który wynosi 40 godzin
tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 3 miesięcy. Możliwe
jest przedłużenie czasu pełnienia służby, jedynie, gdy wymagają tego szczególne potrzeby
służby. Liczba godzin przedłużonego czasu służby nie może przekroczyć dla funkcjonariusza
48 godzin tygodniowo w w/w okresie rozliczeniowym oraz 400 godzin w roku
kalendarzowym. Powyższe rozwiązanie ma na celu ochronę uprawnień funkcjonariuszy,
wprowadzając limit przedłużonego czasu służby w roku kalendarzowym, jednocześnie
zapewniając ciągłość służby. Jednocześnie wskazano w ustawie, w jakich przypadkach jest
dopuszczalne pełnienie służby w przedłużonym czasie.
Uregulowano również w ustawie obligatoryjny czas przeznaczony na wypoczynek – na wzór
obowiązujących obecnie przepisów z zakresu prawa pracy.
Z uwagi na dużą fluktuację kadr w Służbie Celnej istotnie wzrastała ilość czasu
przekraczająca ustaloną normę. Wykorzystanie czasu wolnego w zamian za „nadgodziny”
powodowało, że normy były przekraczane przez innych funkcjonariuszy. Efektem tego były
narastające problemy kadrowo - godzinowe. W związku z powyższym, dla zapewnienia
ciągłości służby przyjęto w projekcie, że za przedłużony czas służby, funkcjonariuszowi,
przyznaje się, według jego wyboru czas wolny od służby w tym samym wymiarze albo
uposażenie za przedłużony czas służby, z tym, że w przypadkach uzasadnionych potrzebami
służby o przyznaniu czasu wolnego od służby albo uposażenia za przedłużony czas służby
decyduje kierownik urzędu.

57
Ponieważ Służba Celna wykonuje zadania, które są zadaniami ciągłymi, np. odprawy celne w
ruchu granicznym, celowe jest pozostawienie możliwości pełnienia służby w systemie
zmianowym.
W art. 112 ust. 11 ustanowiono obowiązek prowadzenia przez kierownika urzędu ewidencji
czasu służby funkcjonariusza w celu prawidłowego ustalenia jego uposażenia i innych
świadczeń związanych ze służbą.
W art. 112 ust. 12 Minister Finansów został upoważniony do określenia, w rozporządzeniu:
1) rozkładu czasu służby,
2) sposobu ustalania wysokości uposażenia za przedłużony czas służby,
3) trybu wypłacania uposażenia albo udzielania czasu wolnego za przedłużony czas służby,
4) sposobu prowadzenia ewidencji czasu służby.

Rozdział 8
Stanowiska i stopnie służbowe funkcjonariuszy

Zgodnie z obowiązującym obecnie art. 7 ust. 1 (w projekcie ustawy art. 113) funkcjonariusze
pełnią służbę na stanowiskach służbowych. Podtrzymując zasadę, iż funkcjonariusze pełnią
służbę na stanowiskach służbowych, w art. 113 ust. 2 dodano przepis, zgodnie z którym
awans na stanowisko służbowe jest możliwy w przypadku istnienia wolnego stanowiska
służbowego i powinien być poprzedzony rekrutacją wewnętrzną. W art. 113 ust. 3 przekazano
do uregulowania w rozporządzeniu Ministra Finansów zagadnień dotyczących wykazu i
kategorii stanowisk służbowych funkcjonariuszy, wymaganych kwalifikacji do zajmowania
stanowisk służbowych, dokumentów potwierdzających ich spełnienie, trybu awansowania na
stanowiska służbowe oraz trybu dokonywania zmian na stanowiskach służbowych. W
porównaniu z obecnie istniejącą delegacją, w projektowanym rozwiązaniu nowością jest
wprowadzenie ocen okresowych oraz obowiązek uwzględniania w takich przypadkach
przebiegu służby (praktyki zawodowej) przy awansowaniu. Wprowadzenie tych rozwiązań
pozwoli na określenie jasnej i precyzyjnej kariery zawodowej, co wielokrotnie było
podnoszone przez środowisko celnicze.
W art. 114 określono normę zgodnie, z którą stanowiska funkcjonariuszy w Służbie Celnej
podlegają opisowi i wartościowaniu. Zasady dokonywania opisów i wartościowania
stanowisk służbowych zostaną określone w zarządzeniu Ministra Finansów. Aktualnie w
Służbie Celnej pełnią służbę funkcjonariusze celni oraz są m. in. zatrudnieni pracownicy
korpusu służby cywilnej. W służbie cywilnej wprowadzony został opis i wartościowanie

58
stanowisk. Obecnie wiele zadań wykonywanych przez funkcjonariuszy celnych jest (lub w
przyszłości może być) wykonywanych przez pracowników korpusu służby cywilnej. Zatem
skoro zadania są podobne, niezbędne jest wprowadzenie adekwatnych mechanizmów w
zakresie opisu stanowisk, jak i wartościowania stanowisk, na wzór rozwiązań istniejących w
służbie cywilnej.
Opis i wartościowanie stanowisk w Służbie Celnej odbywa się w ramach programu Transition
Facility 2005 „Wzmocnienie Służby Celnej” i zgodnie z postanowieniami umowy program
ten powinien być wprowadzony do polskiego systemu prawnego. Zakłada on podniesienie
standardów pracy polskiej Służby Celnej, poprzez rozwój nowoczesnych systemów, procedur
i procesów szkoleniowych, doskonalenie systemu planowania i zarządzania zasobami
finansowymi i technicznymi oraz doskonalenia systemu planowania i zarządzania zasobami
ludzkimi tak, aby wzmocnić administracyjną i operacyjną zdolność Służby Celnej.
Art. 115 wprowadza korpusy i stopnie oficerskie w Służbie Celnej, na wzór obowiązujących
w Straży Granicznej i Policji.
Celem wprowadzenia projektowanych zmian jest stworzenie jednolitego korpusu Służby
Celnej na wzór innych służb mundurowych, bowiem zgodnie z założeniami rządowymi do
ustawy o zmianie ustawy o Służbie Celnej, projekt nowej ustawy o Służbie Celnej powinien
zawierać uregulowania prawne zbliżone do unormowań regulujących podobne zagadnienia w
innych służbach mundurowych.
Wzorem innych służb mundurowych wprowadzone zostały uregulowania w zakresie
mianowania na stopnie w korpusach Służby Celnej. Prawo mianowania na pierwszy stopień
w korpusie oficerów młodszych Służby Celnej oraz na stopnie w korpusie generałów Służby
Celnej przysługuje jedynie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Ministra
Finansów. Dla Szefa Służby Celnej pozostawiono kompetencje w zakresie mianowania na
pozostałe stopnie oficerskie Służby Celnej. Mianowania na stopnie służbowe Szefa Służby
Celnej oraz zastępcy Szefa Służby Celnej dokonuje Minister Finansów, natomiast
mianowania dyrektorów izb celnych, naczelników urzędów celnych oraz ich zastępców
dokonuje Szef Służby Celnej. W art. 115 ust. 5 wprowadzono normę, zgodnie z którą na
pozostałe stopnie w Służbie Celnej mianuje kierownik urzędu. Mianowanie na stopnie
służbowe jest uzależnione od opinii służbowej oraz aktualnie zajmowanego stanowiska
służbowego: na pierwszy stopień w korpusie podoficerów Służby Celnej mianowanie może
nastąpić dopiero po zakończeniu służby przygotowawczej i mianowaniu do służby stałej.
Mianowanie na pierwszy stopień w korpusie aspirantów Służby Celnej uzależnione zostało od
odbycia szkolenia specjalistycznego oraz potwierdzenia egzaminem ukończenia w/w

59
szkolenia. Mianowanie na pierwszy stopień w korpusie oficerów młodszych Służby Celnej
uzależnione zostało od posiadania wykształcenia wyższego, odbycia szkolenia
specjalistycznego oraz potwierdzenia egzaminem ukończenia w/w szkolenia. Egzaminy takie
przeprowadzać będzie komisja powoływana przez Szefa Służby Celnej. Szczegółowe
uregulowanie kwestii związanych z organizacją szkolenia, egzaminów i powoływania
komisji, przekazano do określenia w drodze rozporządzenia Ministrowi Finansów.
Wprowadzenie zasad nadawania stopni służbowych wymusza również obowiązek
unormowania zasad noszenia stopnia, jego obniżania, pozbawiania i przywracania.
Art. 116 projektu wprowadza zasadę, iż stopnie są dożywotnie i funkcjonariusz zwolniony ze
służby może używać stopnia służbowego, z dodaniem określenia „w stanie spoczynku”,
chyba że wystąpi jedna z przyczyn określonych w projekcie.
Art. 117 projektu precyzuje przypadki utraty stopnia służbowego. Katalog zawarty w tym
przepisie określa sytuacje, w których następuje utrata tego stopnia i obejmuje: zrzeczenie się
obywatelstwa polskiego, orzeczenie prawomocnym wyrokiem sądu środka karnego
pozbawienia praw publicznych, skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo
popełnione umyślnie lub umyślne przestępstwo skarbowe, prawomocne orzeczenie kary
dyscyplinarnej wydalenia ze Służby Celnej.
Art. 118 statuuje organy właściwe w zakresie pozbawienia stopnia służbowego bądź jego
obniżenia (obniżenie stopnia służbowego może stanowić karę dyscyplinarną). Z zasady czyni
to kierownik urzędu. O pozbawieniu stopnia oficerskiego (z korpusu oficerów młodszych
Służby Celnej oraz z korpusu oficerów starszych Służby Celnej) decyduje Szef Służby
Celnej. Analogiczne rozwiązania w zakresie pozbawiania stopni oficerskich występują w
regulacjach dotyczących innych służb mundurowych. Natomiast o pozbawieniu stopnia
nadinspektora celnego i generała Służby Celnej, z uwagi na rangę stopnia, decyduje
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Ministra Finansów.
Przywrócenie stopnia służbowego reguluje art. 119 projektu. Przywrócenie stopnia
służbowego następuje w przypadku uchylenia:
1) prawomocnego orzeczenia pozbawienia praw publicznych;
2) prawomocnego skazania za przestępstwo popełnione umyślnie lub umyślne przestępstwo
skarbowe;
3) orzeczenia kary dyscyplinarnej wydalenia ze Służby Celnej;
4) orzeczenia kary dyscyplinarnej pozbawienia stopnia oficerskiego lub generalskiego;
5) orzeczenia kary dyscyplinarnej obniżenia stopnia służbowego.

60