Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

30
z 2006 r. Nr 12, poz. 66, Nr 66, poz. 466, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 208, poz. 1540 i Nr 235, poz. 1699
oraz z 2007 r. Nr 7, poz. 58, Nr 47, poz. 319 i Nr 50, poz. 331.
3) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2003 r. Nr 228,
poz. 2256, z 2005 r. Nr 10, poz. 71 oraz z 2007 r. Nr 64, poz. 432 i 433.
4) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 154, poz. 1787, z 2002 r. Nr 153,
poz. 1271, Nr 213, poz. 1802 i Nr 240, poz. 2052, z 2003 r. Nr 188, poz. 1838 i Nr 228, poz. 2256,
z 2004 r. Nr 34, poz. 304, Nr 130, poz. 1376, Nr 185, poz. 1907 i Nr 273, poz. 2702 i 2703, z 2005 r.
Nr 13, poz. 98 i Nr 131, poz. 1102, Nr 167, poz. 1398, Nr 169, poz. 1410, 1413 i 1417, Nr 178,
poz. 1479 i Nr 249, poz. 2104, z 2006 r. Nr 144, poz. 1044 i Nr 218, poz. 1592 oraz z 2007 r. Nr 25,
poz. 162, Nr 64, poz. 433 i Nr 73, poz. 484.
5) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 91, poz. 870 i Nr 96, poz. 959,
z 2005 r. Nr 83, poz. 719, Nr 143, poz. 1204, Nr 167, poz. 1396, Nr 183, poz. 1538 i Nr 184, poz. 1539,
z 2006 r. Nr 157, poz. 1119 oraz z 2007 r. Nr 50, poz. 331.
6) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 26, poz. 225, Nr 96, poz. 959,
Nr 141, poz. 1492, Nr 273, poz. 2703 i Nr 281, poz. 2778, z 2005 r. Nr 167, poz. 1396, z 2006 r. Nr 157,
poz. 1119 oraz z 2007 r. Nr 49, poz. 328.




U Z A S A D N I E N I E

Cel i założenia projektowanej ustawy
Głównym celem projektowanej ustawy jest uproszczenie i usprawnienie prze-
biegu procesu cywilnego, a w efekcie zwiększenie jego efektywności i skrócenie
czasu rozpoznawania spraw cywilnych. Zaznaczyć zarazem należy, że zakres
przyjętych w projekcie zmian nie obejmuje co do zasady postępowania niepro-
cesowego.
W zakresie postępowania rozpoznawczego przedstawione założenia są reali-
zowane przez szereg rozwiązań szczegółowych, które w szczególności zmie-
rzają do:
– odformalizowania
czynności procesowych (art. 68, art. 89 § 1, art. 129),
– wprowadzenie zasady nadawania biegu sprawom w kolejności ich wpływu
(art. 42a ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych) oraz ograniczenie
możliwości nieuzasadnionego odraczania rozpraw (art. 156 § 1 i 2),
– uproszczenia i uporządkowania przepisów dotyczących postępowania zwią-
zanego z nadaniem biegu pismom procesowym, w tym racjonalizacji reguł
dotyczących trybu opłacania pism procesowych i środków odwoławczych
oraz zaskarżenia (art. 108 § 1, art. 123 § 2, art. 130, art. 1302, art. 1302a,
art. 1303, art. 397 § 2, art. 5111 § 2, art. 7673, uchylenie art. 193 § 4),
– poszerzenia kompetencji referendarza sądowego o możliwość ustanowienia
kuratora procesowego oraz umożliwienia asystentom sędziów wydawania
zarządzeń związanych z przygotowaniem posiedzeń (art. 144 § 4, art. 149
§ 3, art. 206 § 3, art. 207 § 5, art. 208 § 3),
– uproszczenia procedowania sądu, co przejawia się między innymi w roz-
szerzeniu uprawnień do rozstrzygania pewnych kwestii formalnych i incyden-
talnych na posiedzeniu niejawnym (art. 169 § 5, art. 236 § 2, art. 374), zmo-
dyfikowaniu procedury doręczeń niektórych kategorii orzeczeń i pism
procesowych (art. 123 § 1, art. 132, art. 395 § 1, art. 397 § 3 Kodeksu po-
stępowania cywilnego, art. 1111 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach



sądowych w sprawach cywilnych), a także stworzeniu instrumentu pozwala-
jącego na przerwanie niekończącego się ciągu zażaleń, składanych przez
strony procesu jedynie w celu spowolnienia czy wręcz wstrzymania jego toku
(art. 397 § 4);
– zdyscyplinowania w większym stopniu uczestników postępowania oraz uła-
twienie procedowania sądowi przez nałożenie na podmioty trzecie obowiąz-
ku współdziałania z sądem na jego wezwanie (art. 61, art. 961, art. 163 § 1),
– szerszej realizacji zasady koncentracji materiału dowodowego i zasady
kontradyktoryjności, w tym modyfikacji instytucji odpowiedzi na pozew oraz
wyroku zaocznego (art. 207 § 2 i 3, art. 2171, art. 232, uchylenie art. 299,
art. 339 § 1),
– usprawnienia
postępowania dowodowego, w tym wprowadzenia możliwości
przeprowadzenia dowodu za pomocą urządzeń technicznych umożliwiają-
cych dokonanie tej czynności na odległość (art. 232, art. 235 § 2 i 3, art. 236
§ 2, art. 256, uchylenie art. 303 i zmiana art. 304),
– usprawnienia przebiegu posiedzeń jawnych przez wprowadzenie możliwości
ich utrwalania za pomocą urządzeń rejestrujących dźwięk lub dźwięk i obraz
i tym samym poprzestanie na sporządzeniu tzw. protokołu uproszczonego
(art. 157 § 1, art. 158 § 3-7, art. 160),
– ograniczenia podstaw zawieszenia postępowania (uchylenie art. 177 § 1
pkt 5 i art. 180 § 2, zmiany art. 177 § 1 pkt 6, art. 178, art. 181 pkt 2,
art. 182 § 1) oraz ograniczenia możliwości wielokrotnego odraczania ogło-
szenia wyroku (art. 326 § 1),
– poszerzenia kategorii spraw, w których sąd może skierować lub kieruje
sprawę do mediacji przy jednoczesnym ograniczeniu możliwości zawiesze-
nia postępowania na zgodny wniosek stron (art. 178, art. 1838 § 4, art. 436
§ 11-14, art. 5702),
– ograniczenia
przekształceń podmiotowych i przedmiotowych w toku postę-
powania (zmiana art. 194 § 1 i uchylenie art. 194 § 3 oraz art. 196, dodanie
art. 193 § 21, zmiana art. 477),
2



– doprecyzowanie i usprawnienie trybu doręczeń pism sądowych (art. 139
§ 1 i 2).
Ponadto projekt zawiera propozycję zmiany względnych przesłanek wyłączenia
sędziego (art. 49), uwzględniając w tym zakresie pogląd Trybunału Konstytu-
cyjnego wyrażony w wyroku z dnia 13 grudnia 2005 r., SK 53/04, OTK-A 2005,
z. 11, poz. 134. Trybunał wskazał bowiem, że ograniczenie względnej przesłan-
ki wyłączenia sędziego jedynie do stosunku osobistego zachodzącego między
nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem, z pominięciem innych okoliczno-
ści, które mogą mieć wpływ na ocenę bezstronności sędziego, jest niezgodny
z art. 45 Konstytucji RP. Wprawdzie wyrok Trybunału dotyczył bezpośrednio
konstrukcji przewidzianej w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postę-
powaniu przed sądami administracyjnymi (art. 19), jednakże zakwestionowana
przez Trybunał instytucja jest analogiczna do zawartej w art. 49 Kodeksu po-
stępowania cywilnego. Stąd konieczność zmiany tego przepisu w kierunku
wskazanym przez Trybunał Konstytucyjny.
Należy podkreślić, że większość proponowanych zmian ma swoje bezpośrednie
źródło w obserwacji istniejącej praktyki sądowej. Przedstawiany projekt próbuje
w szczególności modyfikować i usuwać tego rodzaju konstrukcje procesowe,
które sprzyjają niezasadnemu przedłużaniu postępowania cywilnego tak na
skutek działań sądu, jak i stron oraz innych uczestników procesu.
Odformalizowanie czynności procesowych
Proponowane zmiany art. 68, art. 89 § 1 i art. 129 wprowadzają zasadę, zgod-
nie z którą, o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej, co ma na przykład
miejsce w odniesieniu do dokumentu w postaci testamentu, dokumenty w pro-
cesie cywilnym mogą być przez strony składane w odpisach poświadczonych
za zgodność z oryginałem przez same strony. W efekcie zasada obowiązująca
dotychczas w ograniczonym zakresie w ramach postępowania nakazowego,
gdzie poświadczenie odpisu dokumentu za zgodność z oryginałem mogło być
dokonane jedynie przez notariusza albo występujących w sprawie adwokata,
radcę prawnego, rzecznika patentowego lub radcę Prokuratorii Generalnej
Skarbu Państwa (art. 485 § 4), zostaje zmodyfikowana i rozszerzona na
wszystkie rodzaje postępowań cywilnych. Dotyczy to zarówno dokumentów wy-
3



kazujących umocowanie do działania w charakterze organu osoby prawnej lub
innej jednostki organizacyjnej i przedstawiciela ustawowego strony (art. 68),
pełnomocnika procesowego (art. 89 § 1), jak i dokumentów stanowiących bez-
pośrednio przedmiot postępowania dowodowego (art. 129). Sąd w każdym
przypadku, w szczególności, gdy jedna ze stron zakwestionuje wiarygodność
złożonego odpisu bądź sąd sam poweźmie wątpliwości co do zgodności treści
złożonego odpisu z oryginałem dokumentu, jest uprawniony do żądania złoże-
nia oryginału dokumentu lub jego urzędowo poświadczonego odpisu.
Warto wskazać, że zagadnienie dopuszczalności składania w procesie cywil-
nym odpisów dokumentów w miejsce ich oryginałów wzbudza ostatnimi czasy
duże kontrowersje. W szczególności dotyczy to dokumentów legitymujących
daną osobę do występowania jako organ osoby prawnej lub innej jednostki or-
ganizacyjnej. Orzecznictwo Sądu Najwyższego w tym zakresie nie jest jedno-
znaczne. Wprowadzenie więc wyraźnych regulacji odnoszących się do tych
kwestii wydaje się być zasadne. Nadto rozwiązania te przyczynią się do
usprawnienia przebiegu postępowania (szczególnie postępowania międzyin-
stancyjnego, w którym problem ten pojawia się najczęściej) oraz zaoszczędze-
nia przez strony kosztów, jakie wiążą się z koniecznością wielokrotnego skła-
dania oryginałów lub urzędowo poświadczonych odpisów dokumentów.
Nadawanie biegu sprawom według kolejności wpływu
Zasada, według której sprawom powinien być nadawany bieg zgodnie z kolej-
nością ich wpływu, jawi się jako oczywista dyrektywa prakseologiczna w zakre-
sie metodyki pracy sędziego. W praktyce jednak niejednokrotnie można obser-
wować przypadki, w których terminy posiedzeń w pewnych sprawach
wyznaczane są z pewnym opóźnieniem, podczas gdy w innych znacznie wcze-
śniej. Decyzje te noszą przy tym cechy arbitralności, w szczególności dla stron
i ich pełnomocników nie są jasne i czytelne motywy, dla których taka kolejność
jest przyjmowana. Względy te zdecydowały o potrzebie wprowadzenia general-
nej zasady w ustawie – Prawo o ustroju sądów powszechnych, jako normy
o charakterze instrukcyjnym, wspólnej dla wszystkich procedur sądowych.
Odstępstwo od zasady nadawania biegu sprawom według kolejności wpływu
może wynikać z przepisów szczególnych wskazujących na konieczność pilnego
4