Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

Warszawa, 8 kwietnia 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-1(5)/08

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej






Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy - Kodeks
postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw (druk nr 112).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.



(-) Donald Tusk


STANOWISKO RZĄDU
w sprawie poselskiego projektu ustawy
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw
(druk nr 112)

Deklarowanym celem poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw ma być zwiększenie efektywności
postępowania sądowego w sprawach cywilnych rozpatrywanych w trybie procesowym i
skrócenie czasu rozpoznawania tych spraw poprzez uproszczenie i usprawnienie przebiegu
procesu cywilnego.
Projektodawcy zamierzają osiągnąć zakładane cele poprzez zmianę szeregu przepisów
Kodeksu postępowania cywilnego regulujących postępowanie rozpoznawcze, jak również
poprzez zmiany w innych ustawach.
W uzasadnieniu projektu autorzy wskazali, że zmiany polegać mają na:
- odformalizowaniu czynności procesowych (art. 68, art. 89 § 1, art. 129);
- wprowadzeniu zasady nadawania biegu sprawom w kolejności ich wpływu (art. 42a
Prawa o ustroju sądów powszechnych) oraz ograniczeniu możliwości nieuzasadnionego
odraczania rozpraw (art. 156 § 1 i 2);
- uproszczeniu i uporządkowaniu przepisów dotyczących postępowania związanego z
nadaniem biegu pismom procesowym, w tym racjonalizacji reguł dotyczących trybu
opłacania pism procesowych oraz środków odwoławczych i zaskarżenia (art. 108 § 1,
art.123 § 2, art. 130, art. 1302, art. 1302a, art. 1303, art. 397 § 2, art. 5111 § 2, art. 7673,
uchylenie art. 193 § 4);
- poszerzeniu kompetencji referendarza sądowego o możliwość ustanowienia kuratora
procesowego oraz umożliwieniu asystentom sędziów wydawania zarządzeń związanych z
przygotowaniem posiedzeń (art. 144 § 4, art. 149 § 3, art. 206 § 3, art. 207 § 5, art. 208 §
3);
- uproszczeniu procedowania sądu poprzez rozszerzenie uprawnień do rozstrzygania
pewnych kwestii formalnych i incydentalnych na posiedzeniu niejawnym (art. 169 § 5,
art. 236 § 2, art. 374), zmodyfikowaniu procedury doręczeń niektórych kategorii orzeczeń
i pism procesowych (art. 123 § 1, art. 132, art. 395 § 1, art. 397 § 3 kodeksu postępowania
cywilnego, art. 1111 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych), stworzeniu mechanizmu umożliwiającego przerwanie ciągu zażaleń,
składanych przez strony procesu jedynie w celu spowolnienia lub wstrzymania jego toku
(art. 397 § 4);
- zdyscyplinowaniu uczestników postępowania oraz ułatwieniu procedowania sądowi
poprzez nałożenie na podmioty trzecie obowiązku współdziałania z sądem na jego
wezwanie (art. 61, art. 961, art. 163 § 1);
- szerszej realizacji zasady koncentracji materiału dowodowego i zasady
kontradyktoryjności, w tym modyfikacji instytucji odpowiedzi na pozew oraz wyroku
zaocznego (art. 207 § 2 i 3, art. 2171, art. 232, uchylenie art. 299, art. 339 § 1),
- usprawnieniu postępowania dowodowego, w tym wprowadzeniu możliwości
przeprowadzenia dowodu za pomocą urządzeń technicznych umożliwiających dokonanie
tej czynności na odległość (art. 232, art. 235 § 2 i 3, art. 236 § 2, art. 256, uchylenie art.
303 i zmiana art. 304);
- usprawnieniu przebiegu posiedzeń jawnych poprzez wprowadzenie możliwości ich
utrwalania za pomocą urządzeń rejestrujących dźwięk lub dźwięk i obraz – i tym samym –
poprzestanie na sporządzeniu tzw. protokołu uproszczonego (art. 157 § 1, art. 158 § 3-7,
art. 160);
- ograniczeniu podstaw zawieszenia postępowania (uchylenie art. 177 § 1 pkt 5 i art. 180 §
2, zmiany art. 177 § 1 pkt 6, art. 178, art. 181 pkt 2, art. 182 § 1) oraz ograniczeniu
możliwości wielokrotnego odraczania ogłoszenia wyroku (art. 326 § 1);
- poszerzeniu kategorii spraw, w których sąd może skierować lub kieruje sprawę do
mediacji, przy jednoczesnym ograniczeniu możliwości zawieszenia postępowania na
zgodny wniosek stron (art. 178, art. 1838 § 4, art. 436 § 11-14, art. 5702);
- ograniczeniu przekształceń podmiotowych i przedmiotowych w toku postępowania
(zmiana art. 194 § 1 i uchylenie art. 194 § 3 oraz art. 196, dodanie art. 193 § 21, zmiana
art. 477);
- doprecyzowaniu i usprawnieniu trybu doręczeń pism sądowych (art. 139 § 1 i 2).
Oprócz wskazanych wyżej zmian w Kodeksie postępowania cywilnego projekt
zawiera propozycje zmian ustawy z 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury
(Dz. U. Nr 162, poz. 112, z późn. zm.), ustawy z 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, z późn. zm.), ustawy z 22 maja 2003 r.
o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. Nr 124, poz. 1151, z późn. zm.), ustawy z 22 maja
2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i
Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152, z późn. zm.) i

2
ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz.
1398, z późn. zm.).
Według projektodawców, większość proponowanych zmian ma swoje bezpośrednie
źródło w obserwacji istniejącej praktyki sądowej, zaś rozwiązania proponowane w projekcie
mają na celu modyfikację i usunięcie takich rozwiązań funkcjonujących obecnie w
procedurze cywilnej, które sprzyjają niezasadnemu przedłużaniu postępowania cywilnego to
zarówno na skutek działań sądu jak i stron oraz innych uczestników procesu.
Projekt poselski od strony formalnej i legislacyjnej nie wywołuje zasadniczych uwag.
Niektóre spośród zawartych w nim propozycji nie budzą wątpliwości co do ich celowości.
Biorąc jednakże pod uwagę całokształt proponowanych w projekcie zmian, należy odnieść się
do tego projektu krytycznie.
I. Nie ulega wątpliwości, że dążenie do dalszego usprawnienia postępowania
cywilnego, którego sprawność, pomimo wielu wcześniejszych nowelizacji Kodeksu
postępowania cywilnego, nie jest zadowalająca – jest ideą słuszną. Projekt poselski, jak
podkreślają to autorzy projektu, ma na celu nie tylko przyśpieszenie postępowania cywilnego,
lecz także jego uproszczenie i wzmocnienie efektywności. Stwierdzić jednak należy, że
projektodawcy – proponując fragmentaryczne zmiany przepisów Kodeksu – nie zadbali
jednocześnie o kompleksowe i spójne uregulowanie problemu, jakim jest szybki
i sprawny proces cywilny.
Podkreślenia wymaga, że idea uproszczenia i usprawnienia postępowania cywilnego
zasługuje co do zasady na poparcie. Podejmując się nowelizacji procedury cywilnej należy
mieć na uwadze, że szybkość i sprawność procesu nie jest wartością nadrzędną – w
postępowaniu cywilnym chodzi przede wszystkim o wydanie sprawiedliwego, tj. trafnego i
słusznego wyroku. Proces, nawet najszybszy i najprostszy, ale niegwarantujący słuszności
orzeczenia, jest zjawiskiem społecznym bezwartościowym, a nawet szkodliwym.
Stwierdzić należy, że szereg zawartych w projekcie zmian, godnych poparcia, nie
może być skutecznie przeprowadzonych bez jednoczesnego wprowadzenia zmian
systemowych. Przykładowo – zwiększenie wymagań wobec zawodowych pełnomocników –
idea trafna i mająca uzasadnienie w praktyce sądowej – nie odniesie oczekiwanego skutku bez
całościowego unormowania kwestii przymusu adwokacko-radcowskiego w postępowaniu
przed sądem. Bez unormowania tego przymusu nie powiodą się także próby obciążenia
pozwanych koniecznością złożenia obligatoryjnej odpowiedzi na pozew oraz innymi

3
obowiązkami, których niezachowanie powodować może drastyczne i nieodwracalne skutki
procesowe (m. in. prekluzja dowodowa, wydanie wyroku zaocznego).
II. Niektóre z proponowanych zmian są co do zasady słuszne. Zaliczyć do nich można
te, które obejmują „modernizację” postępowania cywilnego (m. in. możliwość
przeprowadzania dowodów przy pomocy urządzeń technicznych umożliwiających dokonanie
tej czynności na odległość, dalsze rozszerzenie kompetencji referendarzy, czy
doprecyzowanie kwestii związanych z doręczaniem pism procesowych i usprawnienie
systemu doręczeń.
Wiele jest jednak w projekcie propozycji, które budzą zdecydowany sprzeciw tak co
do ich dopuszczalności i celowości, jak i prawidłowości wynikających z nich rozwiązań z
punktu widzenia obecnego poziomu kultury prawnej społeczeństwa, braku obowiązkowego
zastępstwa procesowego przez adwokatów i radców prawnych oraz dostępu do nieodpłatnej
pomocy prawnej. Wskazać tu można propozycje rozbudowania regulacji przewidujących tzw.
prekluzję procesową, wprowadzenie, na zarządzenie przewodniczącego, obligatoryjnej
odpowiedzi na pozew w każdej sprawie, zmiany w zakresie możliwości wydania wyroku
zaocznego.
Niektóre z zawartych w poselskim projekcie rozwiązań (np. ograniczenie możliwości
dopuszczenia przez sąd dowodów niewskazanych przez stronę, rozbudowa unormowań
dotyczących prekluzji) pozostają w sprzeczności z zasadniczym celem procesu cywilnego
jakim jest wydanie prawidłowego orzeczenia odpowiadającego, w miarę możliwości,
prawdzie.
III. Podkreślenia wymaga również, że wejście w życie niektórych proponowanych w
projekcie rozwiązań spowoduje znaczące skutki finansowe dla budżetu państwa w części 15
„Sądy Powszechne” w roku 2008 i latach następnych. Przyjęcia rozwiązania zawartego w art.
1 pkt. 7 projektu (tymczasowe ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów obowiązkowej
mediacji w sprawach o rozwód i separację - art. 981 k.p.c.) może spowodować wzrost
wydatków obciążających tymczasowo Skarb Państwa z tytułu wynagrodzenia i podlegających
zwrotowi wydatków mediatora, których strony nie będą miały obowiązku uiszczać „z góry”.
Zwrot tych wydatków dokonany przez strony dopiero po złożeniu przez mediatora protokołu
z przebiegu mediacji stanowić będzie dochody budżetowe. Zawarta w uzasadnieniu do
projektu ustawy szacunkowa wielkość obciążenia z tego tytułu – 4 386 240 zł, nie została
ujęta w części 15 budżetu na bieżący rok.

4