Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, Kodeks Cywilny, Kodeks Postępowania Cywilnego,
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 52 z 1999 r. poz. 532)
Od strony materialnej separację normują przepisy działu V, tytułu I k.r.o.,
a szczególnie zawarte tam przepisy art. art. 611-616 k.r.o.

Natomiast w kwestiach formalnych, odnoszących się do postępowania w sprawach
o separację przystosowano przepisy kodeksu postępowania cywilnego dotyczące
rozwodu, tj. art. 425 i następne k.p.c. objęte rozdziałem 1 i 2, działu I,
tytułu VII k.p.c. dotyczących postępowania w sprawach małżeńskich.

Ponadto rozszerzone zostały przepisy art. 567 k.p.c. normujące w art. art.
5671-5675 kwestie postępowań niepro-cesowych w razie jednoczesnego,
wspól-nego wnioskowania małżonków o orzeczenie separacji na ich zgodny
wniosek (z podstawy art. 611 § 3 k.r.o.), jak również o zniesienie separacji
(art. 616 k.r.o.).

II

Wprowadzona obecnie do prawa polskiego separacja małżeńska jest - jak wyżej
podkreślono - instytucją samodzielną i rzeczywiście niezależną od rozwodu,
nie poprzedzającą rozwodu, ani nie zastępującą rozwodu. Tę niezależność
ilustruje m.in. usytuowanie jej w k.r.o. po przepisach traktujących o
rozwodzie.

Celem tej nowej, mocno polemicznej przed uchwaleniem instytucji,
wprowadzonej słusznie do polskiego prawa rodzinnego - jest zorganizowanie w
sposób prawny, tak często spotykanej w życiu społecznym separacji
faktycznej, tj. faktycznego rozłączenia małżonków.

Jednocześnie separacja nie likwiduje, jak w przypadku rozwodu, możliwości
pojednania się małżonków i przywrócenia wspólnoty małżeńskiej.

Ma zatem niewątpliwy walor ochronny dla istniejącej rodziny, umożliwiający
kontynuację małżeństwa i rodziny. Jest to szczególnie ważne ze względu na
dobro wspólnych dzieci małżonków, jak również społeczne funkcje małżeństwa.



III

Art. 611 k.r.o. zawiera w swej treści przesłanki i materialne podstawy
separacji: w § 1 przewiduje przesłankę pozytywną, która musi być spełniona w
kierunku orzeczenia separacji, a mianowicie istnienie w małżeństwie jedynie
rozkładu zupełnego, polegającego na ustaniu podstawowych więzi małżeńskich,
tj. więzi uczuciowej, gospodarczej i fizycznego współżycia.

w § 2 zaś zawiera przesłanki negatywne - przeciwne separacji, a więc wzgląd
na dobro wspólnych małoletnich dzieci, jak również sprzeczność żądania i
orzekania separacji z zasadami współżycia społecznego, np. z interesem
szczególnie niesprawnych lub chorych dzieci pełnoletnich.

Jak z powyższego wynika art. 611 k.r.o. nie powtarza negatywnej przesłanki
rozwodu z art. 56 § 3 k.r.o., tj. nie uwzględnia zasady rekryminacji -
wyłączającej możliwość domagania się separacji przez małżonka wyłącznie
winnego rozkładu i braku zgody na to ze strony małżonka drugiego -
niewinnego. Drugi małżonek został w postępowaniu o separację pozbawiony tej
dyspozycyjności w sporze.

Małżonek wyłącznie winny spowodowania rozkładu może więc swobodnie domagać
się orzeczenia separacji.

W porównaniu z instytucją rozwodu ustawowe przesłanki separacji są więc
bardziej liberalne i dostępne dla zainteresowanych małżonków.

Natomiast § 3 art. 611 k.r.o. wprowadza możliwość orzeczenia separacji na
podstawie zgodnego żądania małżonków, wyrażonego we wspólnym wnio-

sku, w trybie nieprocesowym przed właściwym sądem okręgowym, pod warunkiem,
że małżonkowie ci nie mają wspólnych małoletnich dzieci. Musi przy tym być
spełniona oczywista przesłanka separacji, a mianowicie realny rozkład
zupełny w małżeństwie wnioskodawców.

W każdym postępowaniu o separację sąd orzekający ma bowiem obowiązek badania
i ustalenia istnienia pozytywnej przesłanki. W świetle § 3 art. 611 k.r.o. o
separacji sąd może, ale nie musi orzec na podstawie zgodnego żądania
małżonków. Sąd nadto może i powinien rozważyć, czy przeciwko orzeczeniu
separacji nie przemawiają zasady współżycia społecznego chroniące np.
pełnoletnie lecz kalekie dziecko wymagające pieczy obojga rodziców.

W postępowaniu o separację sąd zawsze przeprowadza rozprawę, nawet w razie
zgodnego wniosku. Ma też obowiązek skłaniania małżonków do pojednania i
kontynuowania wspólnoty małżeńskiej (art. 5673 § 2, zd. 1 k.p.c.).
Orzeczenie o separacji - na zgodny wniosek małżonków nie mających wspólnych
małoletnich dzieci, mimo trybu nieprocesowego i orzekania sądu w składzie
jednoosobowym (bez ławników) nie może być bowiem formalnością.

Sąd orzekający w tym postępowaniu jak również w procesie o separację
obowiązany jest zawsze przeprowadzić dowód z przesłuchania małżonków po
myśli art. 432 k.p.c.

Jeżeli z wnioskiem o separację wystąpi tylko jeden z małżonków, to
zastosowanie § 3 art. 611 k.r.o. nie wchodzi w rachubę i rozpoznanie takiego
żądania powinno nastąpić według przepisów art. 425 i nast. k.p.c.,
traktujących o procesowych aspektach rozwodu i separacji. Natomiast w razie
wycofania się ze zgodnego wniosku jednego z małżonków w toku postępowania
nieprocesowego ulega ono umorzeniu (art. 5672 § 1 k.p.c.).

Orzekane w sprawach o separację wyroki lub postanowienia mają skutek
konstytutywny, tzn. tworzą, zmieniają prawo lub stosunek prawny, i to z
chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.



IV

Art. 612 k.r.o. określa wzajemne relacje pomiędzy separacją a rozwodem.
Instytucje te są wzajemnie niezależne, lecz determinowane treścią żądania
małżonków i istnieniem materialnych podstaw. W postępowaniu rozwodowym, jak
również w postępowaniu o separację sąd orzekający reaguje bowiem tylko na
konkretne żądanie o rozwód albo o separację, odnosząc się pozytywnie do
żądania w pełni uzasadnionego.

Wynika to z treści § 1 art. 612 k.r.o. stanowiącego, że "Jeżeli jeden z
małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu, i żądanie
to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód", oraz z § 2 art. 612 k.r.o., że
"Jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne" z braku wszystkich
przesłanek prawem przewidzianych, a żądanie orzeczenia separacji jest
uzasadnione, sąd orzeka separację".

V

Art. 613 k.r.o. traktuje o zakresie i przed-miocie rozstrzygnięć, które poza
zagadnieniem głównym powinny lub mogą nastąpić w sprawach o separację.

Według § 1 art. 613 k.r.o. przy orzekaniu w procesie stosuje się podobnie
jak w rozwodzie - przepisy art. 57 § 1-2 oraz art. 58 § 1-4 k.r.o., zaś w
myśl § 2 tego przepisu w postępowaniu (nieprocesowym) na zgodny i wspólny
wniosek małżonków sąd nie orzeka o winie. Sąd nie orzeka o winie również w
procesie wskutek zmiany stanowisk stron, gdy ostatecznie zgodnie wnieśli i
zażądali aby sąd zaniechał orzekania o winie. Ma tu zastosowanie art. 57 § 2
k.r.o.

Stosowanie zaś art. 58 § 1-4 k.r.o. na gruncie sprawy o separację jest
analogiczne do rozwodu.

Sąd z urzędu musi rozważać zagadnienie winy, orzekać o władzy rodzicielskiej
nad wspólnymi małoletnimi dziećmi, o alimentach i o zakresie korzystania
przez małżonków po orzeczeniu separacji z mieszkania wspólnie zajmowanego.

Na żądanie jednej strony sąd może orzec eksmisję drugiego małżonka ze
wspólnie zajmowanego mieszkania i o podziale majątku wspólnego, jeśli nie
będzie tamowało to postępowania, oraz o kontaktach osobistych (widzeniach) z
małoletnimi dziećmi małżonków, a na zgodny wniosek stron - o podziale
wspólnego mieszkania, jeśli jest możliwy, oraz o przyznaniu wspólnego
mieszkania jednemu z małżonków, jeśli drugi wyraża zgodę na opuszczenie tego
mieszkania bez otrzymania innego lokalu.



VI

Art. 614 k.r.o. odnosi się do skutków orzeczenia separacji, która - jak
wskazano wyżej - powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu w
formie wyroku lub postanowienia.

Orzeczenie separacji prowadzi przede wszystkim do uchylenia prawnego
obowiązku małżonków wspólnego pożycia i wyłącza wierność małżeńską.

Powoduje rozdzielność majątkową, likwiduje domniemanie prawne pochodzenia
dziecka od męża matki, jeśli urodziło się po upływie 300 dni od
uprawomocnienia się orzeczenia o separacji, uprawnia do dochodzenia
alimentów z podstawy art. 60 § 1 i 2 k.r.o., z wyłączeniem § 3. Powoduje też
ustanie obowiązku z art. 24 k.r.o., wygaśnięcie obowiązku z art. 27 k.r.o.,
niemożliwość stosowania art. 28 k.r.o. Wyłączone zostaje również wzajemne
dziedziczenie z ustawy separowanych małżonków (art. 935 § 1 k.c.), jak
również dziedziczenie małżonka, jeśli spadkodawca wystąpił o orzeczenie
separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione (art. 940 § 1 k.c.).

Prawomocne orzeczenie o separacji stanowi, podobnie jak przy rozwodzie,
podstawę wpisania wzmianki o separacji do aktu małżeństwa. Jest przekazywane
do urzędu stanu cywilnego, w którym zarejestrowane zostało małżeństwo.

W szczególności orzeczenie separacji rodzi skutki jak przy rozwodzie, chyba
że ustawa stanowi inaczej (§ 1); małżonek pozostający w separacji nie może
zawrzeć innego małżeństwa (§ 2); małżonkowie pozostający w separacji
obowiązani są do wzajemnej pomocy, gdy wymagają tego względy słuszności (§
3); alimentacja małżonków pozostających w separacji jest możliwa według art.
60 § 1 i 2 z wyłączeniem § 3 tego przepisu (§ 4); a w myśl § 5 - w razie
orzeczenia separacji nie wchodzi w rachubę przepis art. 59 k.r.o. o powrocie
do poprzedniego nazwiska; jest to możliwe tylko według ustawy o zmianie
imion i nazwisk w postępowaniu administracyjnym (Dz.U. Nr 59 z 1963 r.,poz.
328 z późn. zm.).

Obowiązek wzajemnej pomocy separowanych małżonków na zasadzie słuszności nie
jest równoznaczny z zasadą równej stopy życiowej i odnosi się nie tylko do
kwestii materialnych, lecz innych, np. pomocy duchowej, psychicznego
wsparcia.

Uchylanie się od tego obowiązku małżonków pozostających w separacji może
skutkować w przyszłym procesie rozwodowym w sferze winy VII

Art. 615 k.r.o. przewiduje konsekwencje separacji w postaci rozdzielności
majątkowej. Rozdzielność ta powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia
o separacji i w obecnym stanie prawnym nie ma możliwości orzekania przy
separacji o wcześniejszym ustaniu wspólności majątkowej. Rozdzielność
majątkowa powstaje z mocy prawa i nie jest ilustrowana w samym orzeczeniu o
separacji. Orzeczenie separacji, skutkujące rozdzielnością majątkową, daje
więc możliwość dokonania podziału majątku wspólnego małżonków na zasadach
określonych w przepisach art. art. 42-46 k.r.o.

VIII

Art. 616 k.r.o. wprowadza instytucję zniesienia separacji. Następuje na
zgodne żądanie separowanych małżonków, wyrażone we wspólnym wniosku, w
trybie nieprocesowym przed właściwym sądem okręgowym (§ 1 art. 616 k.r.o.
oraz art. 5671 i następne k.p.c.). Z chwilą uprawomocnienia się
konstytutywnego postanowienia o zniesieniu separacji ustają skutki separacji
(§ 2 art. 616 k.r.o.) i następuje przywrócenie stanu prawnego sprzed
orzeczenia separacji - "Z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki".

Znosząc separację sąd obowiązany jest z urzędu rozstrzygnąć o władzy
rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi małżonków, a na zgodny
wniosek małżonków orzeka o utrzymaniu rozdzielności majątkowej (§ 3 art. 616
k.r.o.).

W postępowaniu o zniesienie separacji sąd jest związany zgodnym wnioskiem
małżonków, niezależnym od czasu, przy czym zachodzi tu domniemanie
pojednania, powrotu małżonków do wspólności i kontynuowania małżeństwa,
nawet gdy nie jest to w pełni zgodne z rzeczywistością, a małżonkowie fakt
pojednania zgodnie przedłożą sądowi.

Niedopuszczalne jest orzeczenie o zniesieniu separacji, gdy zażąda tego
tylko jeden z małżonków. Jeśli w toku postępowania o zniesienie separacji
choćby jeden z małżonków wycofał się ze wspólnego wniosku, to sąd musi
postępowanie w tym przedmiocie umorzyć.

Jeśli w postępowaniu o zniesienie separacji małżonkowie nie wystąpią ze
zgodnym żądaniem o utrzymanie rozdzielności majątkowej, to następuje
przywrócenie systemu majątkowego poprzedzającego orzeczenie separacji, a
małżonkowie mogą stanowić o jego ewentualnej zmianie w drodze umowy.

IX

Dla rozstrzygania zagadnień separacji ustawodawca przyjął właściwość
rzeczową sądów okręgowych, wyłącznie właściwych miejscowo w procesie według
art. 41 k.p.c., zaś w postępowaniu nieprocesowym realizowanym na wspólny i
zgodny wniosek małżonków według art. 5671 k.p.c. Do procesu z powództwa o
orzeczenie separacji stosuje się przepisy art. 425 i nast. k.p.c., w tym na
podstawie art. 432 k.p.c. w każdej sprawie powinien być przeprowadzony dowód
z przesłuchania stron (art. 432 k.p.c.), jak również z mocy art. 436 k.p.c.
musi być przeprowadzone posiedzenie pojednawcze przed merytorycznym
rozpoznaniem sprawy.

Wpis od pozwu o separację jest stały i wynosi 500 zł, natomiast od zgodnego
wniosku wynosi 100 zł.

Ustawodawca zmusza adwokatów do uiszczenia tych opłat stałych od razu na
pismach przygotowawczych - pozwach albo wnioskach inicjujących postępowanie
w przedmiocie orzeczenia separacji, jak również jej zniesienia.

Rozporządzenie nowelizujące przepisy o wpisach w sprawach cywilnych zawarte
zostało w Dz.U. Nr 91 z 1999 r., poz. 1038.

Petitum żądania głównego w sprawach o separację sprowadza się do wnios-

kowania o orzeczenie separacji w małżeństwie stron, zawartym w konkretnym
czasie przed kierownikiem konkretnego urzędu stanu cywilnego,
zarejestrowanym pod określoną pozycją - ze wskazaniem winy jednej strony lub
winy obu stron.

Jest to sytuacja analogiczna jak przy żądaniu rozwodu. Natomiast wniosek o
orzeczenie separacji w trybie nieprocesowym nie zawiera żądania o winie,
również nie wymaga tego pozew o orzeczenie separacji z zaniechaniem
orzekania o winie.

Dalsze wnioski przewidziane art. 58 § 1-4 k.r.o. formułujemy jak w pozwach
rozwodowych, w tym mają tu zastosowanie również przepisy o przysądzeniu
kosztów, jak również o rozstrzygnięciach tymczasowych na gruncie art. 443 i
nast. k.p.c.

Uzasadnienie żądania separacji jest podobne jak przy żądaniu rozwodu, oparte
na dokumentach stanu cywilnego, rozkład zupełny pożycia małżeńskiego musi
wynikać co najmniej z przesłuchania małżonków, lub innych dowodów, z reguły
osobowych, które muszą również obrazować sytuację i interes wspólnych
małoletnich dzieci małżonków.

Ustawa nie zawiera zakazu przekształcenia przedmiotowego powództwa przez
powoda z rozwodu na separację i odwrotnie na podstawie art. 193 § 3 k.p.c.

Ma tu odniesienie teza 15 do art. 193 k.p.c. w komentarzu sędziów Sądu
Najwyższego T. Erecińskiego, J. Gutowskiego i M. Jędrzejewskiej zawarta w
tomie I na str. 378 o treści jak następuje:

"Zmiana powództwa, która prowadzi do wystąpienia z nowym roszczeniem zamiast
pierwotnie dochodzonego zawiera w sobie dorozumiane cofnięcie pierwotnie
zgłoszonego żądania. Sytuacja taka odpowiada swoim charakterem takiej, jaka
powstaje w wyniku cofnięcia pozwu. Dlatego też w takim przypadku zmiana
powództwa powinna być uzależniona od zgody pozwanego (art. 203 § 1). Jeżeli
zatem pozwany nie wyrazi zgody na proponowaną zmianę powództwa, pozostaje do
rozważenia albo rezygnacja z tej zmiany, albo potraktowanie jej jako
samodzielnego powództwa i rozpatrzenie w odrębnym postępowaniu".

Orzeczenie separacji nie tamuje możliwości dochodzenia rozwodu nawet przez
małżonka, z którego winy orzeczono separację, jeśli wykaże on drugiemu
małżonkowi współwinę w przyczynieniu się do utrwalenia małżeńskiego
rozkładu, lub uzyska jego zgodę na orzeczenie rozwodu.

Takim przykładem współwiny w rozwodzie, mimo orzeczenia separacji z winy
jednego małżonka, może być np. brak pozytywnej reakcji drugiego małżonka na
prośby udzielenia pomocy przewidzianej w przepisach art. 614 § 3 i 4 k.r.o.


Użytkownik "_Rafi_" <r...@p...pl> napisał w wiadomości
news:3f70a1d7@news.home.net.pl...
> Witam!
>
> Interesuje mnie otrzymanie pomycy on line na temat separacji malzenskiej.
> Czy ktos wie, gdzie moge zapoznac sie ze szczegolami?
>
> Bardzo prosze o powazne potraktowanie moje prosby.
>
> pozdrwiam
>
> --
> pozdro
> ------------------
> rafi carv :>
> ------------------
>
>