Poselski projekt ustawy o Rzeczniku do Spraw Przeciwdziałania Dyskryminacji

Dyrektywy nr 2000/78 WE Rady Unii Europejskiej z dnia 27.11.2000. w sprawie
ustanowienia ogólnych ram równego traktowania przy zatrudnieniu i wykonywaniu
zawodu. Zawarta w projekcie definicja dyskryminacji po redniej stanowiąca, że
dyskryminacja po rednia ma miejsce, gdy pozornie neutralny przepis, kryterium lub
praktyka stawia w szczególnie niekorzystnej sytuacji osobę, o której mowa w art. 2.
ust 2 w porównaniu z innymi osobami, chyba że taki przepis, kryterium lub
praktyka znajdują obiektywne uzasadnienie usprawiedliwione słusznym celem, a
rodki do osiągnięcia tego celu są odpowiednie i konieczne jest zgodna z przepisami
tych Dyrektyw.
Projekt ustawy zawiera też postanowienie, w my l którego działania podejmowane
przez okre lony czas, zmierzające do wyrównywania szans oraz rekompensowania
niekorzystnego położenia związanego z jednym z powodów wymienionych w
ustawie, nie stanowią naruszenia zasady równego traktowania. Przyjęcie takiego
rozwiązania, mającego na celu faktyczne zapewnienie pełnej równo ci, zgodne jest z
art. 7 ust 1 Dyrektywy 2000/78 WE – Rady Unii Europejskiej z dnia 27.11.2000 r. w
sprawie ustanowienia ogólnych ram równego traktowania przy zatrudnieniu i
wykonywaniu zawodu.

Dyrektywy, zarówno dotyczące równo ci płci, jak też nakazujące przeciwdziałanie
dyskryminacji z przyczyn innych niż płeć zawierają zasadę, zgodnie z którą osoba
skarżąca się na dyskryminację jedynie wskazuje fakty, na podstawie których można
przypuszczać, że zaistniała sytuacja bezpo redniej lub po redniej dyskryminacji,
natomiast ciężar dowodu, że nie nastąpiło naruszenie zasady równego traktowania
jest obowiązkiem osoby lub instytucji, wobec której wysunięto zarzut. Taka zasada
dotycząca ciężaru dowodu znalazła się w art. 10 Dyrektywy 2000/78/WE Rady Unii
Europejskiej z dnia 27.11.2000 r. w sprawie ustanowienia ogólnych ram równego
traktowania przy zatrudnieniu i wykonywaniu zawodu oraz w art. 8 Dyrektywy
2000/ 43/ WE Rady Unii Europejskiej z dnia 20.06.2000 r. wprowadzającej zasadę
równego traktowania osób bez względu na rasę i pochodzenie etniczne.
Urzeczywistnienie tej zasady stanowi przepis art. 3 projektu ustawy.


15
4. Zarówno wspomniane Dyrektywy jak i praktyka krajów Unii Europejskiej
wskazują, że szczególny nacisk kładziony jest na istnienie i sprawne działanie
urzędów, które mają promować zasadę równo ci i zapobiegać dyskryminacji.
Opublikowany w maju 2002 r. raport, powstały na zlecenie Komisji Europejskiej,
dotyczący wyspecjalizowanych organów działających w krajach Unii dla
promowania równo ci lub/i zwalczania dyskryminacji wskazuje, że istnieją tam
różne rozwiązania i modele takich organów. Pierwszy zakłada, że sprawy
dyskryminacji i równo ci, bez względu na jej powody włącza się do kompetencji
jednego organu. W modelu istnieje kilka wyspecjalizowanych urzędów i instytucji
zajmujących się promowaniem równo ci i zwalczaniem dyskryminacji. Warto przy
tym podkre lić, że dyskusje nad zaletami i wadami obu modeli w krajach Unii
Europejskiej nadal trwają. Ustawa o Rzeczniku ds. Przeciwdziałania dyskryminacji
odpowiada pierwszemu z tych rozwiązań. Projekt ustawy w art. 1 wprowadza urząd
Rzecznika do Spraw Przeciwdziałania Dyskryminacji, który stoi na straży
przestrzegania zasady równego traktowania oraz zakazu dyskryminacji z powodu
płci, rasy, pochodzenia narodowego i etnicznego, religii i przekonań, wieku,
niepełnosprawno ci lub orientacji seksualnej zarówno w sferze publicznej jak i
prywatnej. Proponowane w projekcie ustawy rozwiązania idą więc w kierunku
powierzenia Rzecznikowi prowadzenia spraw związanych z dyskryminacją ww.
przyczyn.

W krajach Unii Europejskiej organy i instytucje odpowiedzialne za przeciwdziałanie
i zwalczanie dyskryminacji mają zróżnicowane kompetencje. Niektóre z nich
wyposażone są w uprawnienia quasi sądowe, inne takich uprawnień nie mają, a
jedynie w różnej formie wspierają i towarzyszą ofiarom dyskryminacji, które
zdecydowały się wnie ć sprawę do sądu. Projekt ustawy nie daje Rzecznikowi
uprawnień okre lanych w raporcie jako quasi-sądowe, a więc kompetencji
rozstrzygania spraw. Art. 11 p. 13 umożliwia natomiast Rzecznikowi udzielenie
szczególnego rodzaju pomocy prawnej, w postaci postępowania polubownego
„bierze udział, za zgodą osoby zarzucającej dyskryminację z powodów, o których mowa w
pkt.1, w postępowaniu mającym na celu polubowne załatwienie sprawy. Co jest zgodne z

16
art. 6 Dyrektywy 2002/73/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 wrze nia
2002 r. Jest to rozwiązanie prospołeczne, szczególnie ważne ze względu na
powszechną dostępno ć (postępowanie nieodpłatne dla osób dyskryminowanych),
szybko ć (sprawy przed sądami powszechnymi trwają w Polsce długo), zawiera
także element edukacji społecznej w zakresie rozwiązywania konfliktu na drodze
ugody.

Projekt daje Rzecznikowi uprawnienia, ale też nakłada na niego obowiązki, związane
z promowaniem zasady równego traktowania wszystkich osób niezależnie od płci,
pochodzenia rasowego lub etnicznego, narodowo ci, religii i przekonań, wieku,
niepełnosprawno ci lub orientacji seksualnej.

Nakłada również na Rzecznika obowiązek zapewnienia ofiarom dyskryminacji
indywidualnej pomocy w dochodzeniu ich skarg.

Zobowiązuje ponadto Rzecznika do systematycznego prowadzenia niezależnych
badań dotyczących dyskryminacji, publikowania niezależnych raportów i
formułowania rekomendacji dotyczących dyskryminacji z wymienionych w ustawie
powodów. Jest to zgodne z art. 13 Dyrektywy 2000/43 WE Rady Unii Europejskiej z
dnia 20.06.2000 r. wprowadzającej zasadę równego traktowania osób bez względu
na rasę i pochodzenie etniczne oraz z art. 8a p. b i c Dyrektywy 2002/73/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 wrze nia 2002 r. Uprawnienia w tym
zakresie pozwolą również powołanemu Rzecznikowi na współdziałanie z
Europejskim Centrum Monitoringu Rasizmu i Ksenofobii ( EUMC) z siedzibą w
Wiedniu, ustanowionym na podstawie rozporządzenia Rady Unii (WE) 1035/97 z
dnia 02.06.1997 r., a w szczególno ci na włączenie się do systemu informacyjnego
tego Centrum (RAXEM), który pozwala na bieżące ledzenie i badanie rozmiarów
zjawiska rasizmu i ksenofobii oraz jego charakterystycznych przejawów. Umożliwi
wymianę do wiadczeń na temat metod i strategii eliminacji tego zjawiska oraz ocenę
ich skuteczno ci. Jest to szczególnie ważne dla Polski i Polaków w warunkach
globalizacji, otwarcia granic i zwiększonego przepływu osób. Obowiązkiem Polski

17
jest stworzenie systemu zabezpieczenia i ochrony przed dyskryminacją
wybierających nasz kraj jako miejsce osiedlenia się obcokrajowców. Stojąc na straży
realizacji prawa do ochrony przed dyskryminacją osób innych ras i innego niż
polskie pochodzenia etnicznego Rzecznik swoimi działaniami powinien także
przyczynić się do uznania przez społeczeństwo wielokulturowo ci za ważną i
pozytywną cechę współczesnych demokracji.
Rzecznik jako organ przeciwdziałający dyskryminacji z powodu płci podejmie
bezpo rednią współpracę z powołanym w 2005 roku Europejskim Instytutem ds. Płci
z siedzibą w Wilnie oraz z organami ds. równo ci płci we wszystkich krajach UE.
Będzie to służyć nie tylko wymianie informacji i do wiadczeń ale, także przyczyni
się do zwiększenia wiadomo ci społecznej w tym obszarze.

Szeroko zostały również zakre lone uprawnienia Rzecznika z jednej strony co do
współdziałania z rządem, przede wszystkim w zakresie inicjowania, koordynacji,
monitorowania oraz ewaluacji programów rządowych na rzecz równego
traktowania oraz przeciwdziałania dyskryminacji z powodów płci, rasy,
pochodzenia narodowego i etnicznego, religii i przekonań, wieku,
niepełnosprawno ci lub orientacji seksualnej, z drugiej za strony z organizacjami
pozarządowymi działającymi na rzecz równego traktowania oraz przeciwdziałania
dyskryminacji z w. w. powodów.
5. Szacujemy, że koszt wdrożenia ustawy dla budżetu państwa wyniesie ok. 7 mln.
zł. Na tę kwotę składają się koszty funkcjonowania Rzecznika ds. Przeciwdziałania
Dyskryminacji wraz z jego Biurem, z uwzględnieniem kosztów wynajmu
powierzchni biurowej, wyposażenia biura, opłat mediów oraz podróży służbowych.
W Biurze Rzecznika zatrudnionych będzie ok. 25 osób. Przedstawiony szacunek
kosztów obejmuje także koszty udzielania pomocy prawnej opisanej w projekcie w
pierwszym roku funkcjonowania Rzecznika.
6. Przedłożony projekt ustawy nie był poddany konsultacjom społecznym w
rozumieniu art. 34 ust 3 Regulaminu Sejmu RP.

18
7. Przedmiot projektowanej regulacji jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej; w
szczególno ci regulują go dyrektywy:
1. Dyrektywa Rady 76/207/EWG z dnia 9
lutego 1976
r. w
sprawie
wprowadzenia w
życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn
w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz
warunków pracy
2.
Dyrektywa Rady 86/613/EWG z dnia 11
grudnia 1986
r. w
sprawie
stosowania zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn pracujących na
własny rachunek, w
tym w
rolnictwie, oraz w
sprawie ochrony kobiet
pracujących na własny rachunek w okresie ciąży i macierzyństwa
3. Dyrektywa Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzającej w
życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe
lub etniczne
4. Dyrektywa Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającej
ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy
5. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/73/WE z dnia 23 wrze nia
2002 r. zmieniającej Dyrektywę Rady 76/207/EWG w sprawie wprowadzenia
w życie zasady równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do
zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy
6. Dyrektywa Rady 2004/113/WE z dnia 13 grudnia 2004 r. wprowadzającej w
życie zasadę równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do
towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług
7. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/54/WE z dnia 5 lipca 2006
r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równo ci szans oraz równego
traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy (wersja
przeredagowana).




19