Poselski projekt ustawy o świadomym rodzicielstwie

sformułowanie warunków dostępności środków zapobiegania ciąży nie tylko umożliwi dostęp
do nowoczesnych metod i środków planowania rodziny większej liczbie kobiet, niezależnie
od ich statusu ekonomicznego, ale także będzie ratunkiem dla kobiet zgwałconych, żeby
mogły zabezpieczyć się przed niechcianą ciążą, będącą skutkiem traumatycznych przeżyć. Z
doświadczeń innych krajów wynika, że pełna dostępność antykoncepcji postkoitalnej
przyczyniła się znacznie do zmniejszenia liczby nieplanowanych ciąż i zabiegów przerywania
ciąży. Skorzystać z niej bowiem mogą kobiety w sytuacji awaryjnej, tj. w przypadku seksu
bez zabezpieczenia, albo gdy zawiodły inne metody zabezpieczania się przed niechcianą
ciążą. Ust. 4 art. 7 zobowiązuje samorządy powiatowe do utworzenia i finansowania
placówek prowadzących poradnictwo z zakresu świadomego rodzicielstwa i pozostałych praw
reprodukcyjnych. Sieć takich placówek na szczeblu powiatu poprawi dostęp do ochrony
zdrowia reprodukcyjnego.
Celem art. 8 jest uregulowanie kwestii przerywania ciąży. Zgodnie z intencją projektodawców
decyzja o przerwaniu ciąży powinna należeć wyłącznie do kobiety, embrion nie jest bowiem
podmiotem praw. Kobieta ma prawo do przerwania ciąży bez żadnych ograniczeń w
pierwszym trymestrze ciąży. Przerwania ciąży dokonuje lekarz w możliwie najwcześniejszym
stadium ciąży, zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej, w tym także metodami
farmakologicznymi. Zabieg należy przeprowadzić nie później niż w ciągu 72 godzin od
wyrażenia zgody przez kobietę. Powyżej 12. tygodnia ciąży zabieg można przeprowadzić,
jeżeli zaistnieje któraś z trzech wymienionych przesłanek: 1) ciąża stanowi zagrożenie dla
życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, 2) występuje duże prawdopodobieństwo ciężkiego i
nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, 3)
ciąża jest następstwem czynu zabronionego. We wszystkich tych przypadkach ostateczną
decyzję o kontynuowaniu lub przerwaniu ciąży podejmuje kobieta po otrzymaniu informacji
medycznej. W przypadkach określonych w ust. 2 pkt. 2) przerwanie ciąży jest dopuszczalne
do 24. tygodnia ciąży, w przypadkach określonych w ust. 2 pkt. 3) do 18. tygodnia ciąży. W
przypadku, gdy ciąża zagraża zdrowiu i życiu kobiety oraz gdy wykryta choroba
uniemożliwia płodowi samodzielne życie i nie ma możliwości jej wyleczenia, przerwanie
ciąży jest dopuszczalne bez ograniczeń. Proponując powyższe zapisy, projektodawcy opierali
się na obecnie obowiązującej ustawie o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i
warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, która taki zamknięty katalog przesłanek
zawiera, a także na najnowszych ustawach liberalizujących prawo do przerywania ciąży,
przyjętych w Hiszpanii i Portugalii.
Art. 9 ma na celu zapewnienie poszanowania godności osobom małoletnim lub kobietom
całkowicie ubezwłasnowolnionym w odniesieniu do ich praw reprodukcyjnych. Choć to
przedstawiciel ustawowy musi wyrazić zgodę na przeprowadzenie zabiegu przerwania ciąży,
to zarówno osoba małoletnia, jak i kobieta całkowicie ubezwłasnowolniona muszą się na
zastosowanie tej procedury medycznej zgodzić. Jeśli przedstawiciel ustawowy nie wyrazi
zgody, wówczas decyzję podejmuje sąd opiekuńczy. Warto podkreślić, że osoby małoletnie
powyżej 13. roku życia muszą wyrazić pisemną zgodę, a osoby małoletnie poniżej 13. roku
życia mają prawo do wyrażenia własnej opinii. W przypadku kobiety ubezwłasnowolnionej
16 
 
całkowicie wymagana jest także pisemna zgoda tej osoby, chyba że na jej wyrażenie nie
pozwala stan jej zdrowia psychicznego.
Zgodnie z art. 10 przerwanie ciąży jest świadczeniem zdrowotnym w rozumieniu ustawy o
świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Ponadto celem art.
10 jest zapewnienie kobietom w ciąży kompleksowych świadczeń, w tym związanych z
przerywaniem ciąży. Zobowiązuje do tego świadczeniodawcę, który zawarł umowę z
Narodowym Funduszem Zdrowia, ust. 2. Ponadto ust. 3 nakłada na świadczeniodawcę
obowiązek publicznego udostępnienia listy imion i nazwisk wszystkich lekarzy
współpracujących ze świadczeniodawcą, którzy powołują się na tzw. klauzulę sumienia (art.
39 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty), odmawiając
udzielania świadczeń zdrowotnych związanych z przerywaniem ciąży. Lista ta ma być
udostępniana kobiecie na jej indywidualne żądanie. Obowiązkowe ma być (w świetle art. 10
ust. 3 pkt. 3) zgłoszenie jej do Narodowego Funduszu Zdrowia i opublikowanie w Biuletynie
Informacji Publicznej (art. 10 ust. 4). Ponadto Narodowy Fundusz Zdrowia rozwiązuje
umowę ze świadczeniodawcą, jeśli nie zapewnia on, pomimo możliwości, kompleksowych
świadczeń zdrowotnych związanych z opieką zdrowotną nad kobietą w ciąży, także tych
związanych z przerywaniem ciąży, i nie wywiązuje się z obowiązków wyszczególnionych w
art. 10 ust. 3. Celem tak sformułowanego art. 10 jest zagwarantowanie rzeczywistej
dostępności do świadczeń zdrowotnych, w szczególności związanych z przerywaniem ciąży.
Art. 11 stanowi gwarancję zachowania tajemnicy we wszystkich sprawach wynikających z
nowej ustawy. Celem tak sformułowanego przepisu jest poszanowanie prywatności.
Odpowiedzialność za ujawnienie tajemnicy spoczywa na świadczeniodawcy, a osoba
pokrzywdzona ujawnieniem tajemnicy zawodowej w sprawach regulowanych nową ustawą
ma prawo żądać odpowiedniej sumy tytułem odszkodowania lub zadośćuczynienia
pieniężnego za doznaną krzywdę. Warto podkreślić, że miały już miejsce przypadki złamania
tajemnicy lekarskiej i narażenia na szkodę pacjentek, dlatego wprowadzone sankcje powinny
być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające, aby w przyszłości prywatność osób
korzystających z porad i świadczeń w zakresie zdrowia reprodukcyjnego, była lepiej
chroniona.
Przepisy zawarte w art. 12-15 dostosowują obecnie prawo do zmian wprowadzanych
niniejszym projektem. Zmieniona zostaje ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy
społecznej, w której w art. 39 ust. 2 umożliwia się przeznaczenie zasiłku celowego także na
pokrycie kosztów zakupu środków zapobiegania ciąży. Art. 13 wprowadza zmiany w ustawie
z dnia 5 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Istotną zmianą jest
poprawa dostępu do antykoncepcji dla osób małoletnich, bowiem na wniosek osoby
małoletniej lekarz ma obowiązek udzielenia świadczenia z zakresu zapobiegania ciąży, bez
zgody przedstawiciela ustawowego i sądu opiekuńczego. Ponadto lekarz, który powołuje się
na klauzulę sumienia, musi zgłosić to na piśmie w każdym podmiocie leczniczym lub do
każdego świadczeniodawcy, z którym współpracuje, oraz do organu, który prowadzi rejestr
indywidualnych praktyk lekarskich. Tak sformułowany przepis ukróci powszechne
dotychczas praktyki, kiedy w placówce publicznej lekarz odmawia wykonania świadczeń ze
względu na klauzulę sumienia, natomiast bez żadnego problemu wykonuje je w placówce
17 
 
prywatnej za pieniądze. Istotnym rozwiązaniem jest zmiana w kodeksie karnym w art. 156
par. 1 ust. 1), wprowadzona w art. 14, polegająca na dekryminalizacji sterylizacji
przeprowadzanej za zgodą pacjenta bądź pacjentki oraz uchylenie art. 157a kodeksu karnego.
Art. 15 wprowadza zmianę w ustawie o Rzeczniku Praw Dziecka polegającą na uchyleniu art.
2, który definiował dziecko jako istotę ludzką od poczęcia do osiągnięcia pełnoletniości, co
było sprzeczne z innymi przepisami prawa.
Art. 16 deroguje ustawę o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach
dopuszczalności przerywania ciąży z 7 stycznia 1993 roku, a art. 17 określa datę wejścia w
życie ustawy w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia.

4. Przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne i źródła
finansowania
Wprowadzenie w życie nowej ustawy przyniesie wymierne korzyści społeczne i w istotny
sposób przyczyni się do poprawy sytuacji kobiet i mężczyzn. W opinii projektodawców
ustawa zapewni przede wszystkim ochronę zdrowia reprodukcyjnego i zapewni pełną
realizację praw reprodukcyjnych, zgodnie ze standardami zawartymi w przepisach
międzynarodowych traktatów ochrony praw człowieka. Ustawa przyczyni się do ukrócenia
rażącej niesprawiedliwości, jaką jest niemożność decydowania przez kobiety o własnym
życiu. Zapewni im realizację konstytucyjnych praw, m.in. prawa do godności, prawa do
prywatności i decydowania o swoim życiu osobistym, prawa do ochrony zdrowia. Ustawa
przywraca kobietom godność i podmiotowe traktowanie, znosi dotychczasowe prawo
podważające zdolność kobiety do samodzielnej oceny sytuacji i odbierające jej prawo do
decydowania w tak ważnej sprawie, jak kontynuowanie ciąży i urodzenie dziecka. Co więcej,
uchwalenie tej ustawy przywróci szacunek obywateli wobec prawa, przepisy obowiązującej
obecnie ustawy z 1993 roku są bowiem nagminnie łamane.
Ustawa położy kres praktyce nielegalnie dokonywanych aborcji i czerpania zysków przez
podziemie aborcyjne. Będzie to z korzyścią dla systemu ubezpieczeń społecznych, który
ponosi dziś koszty fatalnych, szkodliwych dla zdrowia kobiet skutków niefachowego
działania osób świadczących usługi przerwania ciąży w podziemiu aborcyjnym. Ustawa
ograniczy także zjawisko turystyki aborcyjnej.
Projektowana ustawa jest także wyrazem sprawiedliwości społecznej, zlikwiduje bowiem
nierówny dostęp do świadczeń z zakresu ochrony zdrowia reprodukcyjnego wynikający z
różnic w sytuacji materialnej. Obecnie kobiety lepiej sytuowane, mające lepszy dostęp do
informacji i dysponujące środkami finansowymi, nawet jeżeli znajdą się w trudnej sytuacji i
zdecydują się na przerwanie ciąży, mogą to zrobić, zapewniając sobie odpowiednią opiekę
medyczną. Kobiety niezamożne są pozostawione same sobie i skazane na niewyobrażalne
cierpienie.
Ustawa przyczyni się do poprawy sytuacji demograficznej kraju, bowiem z doświadczeń
innych państw, które zliberalizowały prawo do przerywania ciąży, zapewniając jednocześnie
dostęp do antykoncepcji i edukacji seksualnej (np. Francja, Holandia), wynika, że idzie z tym
18 
 
w parze wyższy wskaźnik urodzeń. Pary chętniej decydują się na dzieci, jeśli mają
zapewnione poczucie bezpieczeństwa.
Wprowadzenie do systemu nauczania przedmiotu „wiedza o seksualności człowieka”,
dostosowanego do wieku, zdolności poznawczych oraz potrzeb uczniów i uczennic,
przygotuje młodych ludzi do podejmowania odpowiedzialnych decyzji i zapewni lepszą
ochronę zdrowia. Nauczy kształtować relacje wolne od przemocy i pomoże lepiej chronić się
przed przemocą seksualną.
Z wdrożeniem przepisów ustawy w życie będą się wiązały koszty, które obciążą Narodowy
Fundusz Zdrowia oraz jednostki samorządu terytorialnego.
Szacowane łączne koszty ponoszone przez Narodowy Funduszu Zdrowia wyniosą ok. 380-
705 mln zł. Obejmują one koszty zwiększenia dostępu do badań prenatalnych (ok. 5 mln
rocznie), zapewnienia dostępności antykoncepcji (w łącznej kwocie 250-500 mln zł przy
założeniu, że poziom spożycia będzie na obecnym poziomie doustnych środków
antykoncepcyjnych, refundowanych w wysokości 50 proc.), koszty zabiegów przerywania
ciąży (25-50 mln zł rocznie). Jednostki samorządu terytorialnego poniosą koszty utworzenia
placówek prowadzących poradnictwo i świadczenia z zakresu świadomego rodzicielstwa i
pozostałych praw reprodukcyjnych (75 mln rocznie) oraz koszty zasiłków celowych na zakup
środków zapobiegania ciąży dla osób do tego uprawnionych.
Projekt nie będzie miał wpływu na sytuację i rozwój regionalny ani na konkurencyjność
gospodarki i przedsiębiorczość, w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw.

5. Zgodność z prawem Unii Europejskiej
Problematyka regulowana przez projekt ustawy nie jest objęta przepisami prawa Unii
Europejskiej.

19 
 


Warszawa, 12 grudnia 2011 r.

BAS-WAPEiM-165/11


Pani Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu RP


Opinia prawna dotycząca możliwości uznania
poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (przedstawiciel wnioskodawców: poseł
Barbara Bartuś) za projekt ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej w
rozumieniu art. 95a ust. 1 regulaminu Sejmu


Projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, zwany dalej „projektem ustawy” wprowadza nowe progi
świadczeń emerytalno-rentowych, które mają być wolne od potrąceń dokonywanych
w trybie procedur egzekucyjnych. Wprowadzane progi są wyższe od obecnie
obowiązujących, określonych w art. 141 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity) (Dz.U.
z 2009, Nr 153, poz. 1227). Progi te mają odpowiadać kwotom wolnym od potrąceń
dokonywanych z wynagrodzeń, co zapewnić ma emerytom i rencistom analogiczną
ochronę prawną, z jakiej obecnie korzystają pracownicy.

Projekt ustawy nie jest projektem wykonującym prawo Unii Europejskiej
w rozumieniu art. 95a ust. 1 regulaminu Sejmu.



Dyrektor Biura Analiz Sejmowych



Michał Królikowski