Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie informacji oświatowej oraz ustawy o systemie oświaty

UZASADNIENIE


Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej (Dz. U. Nr 139,
poz. 814 i Nr 205, poz. 1206), zwana dalej „ustawą”, weszła w życie 30 kwietnia 2012 r.
Gromadzenie danych o szkołach, placówkach oświatowych, uczniach i nauczycielach
w nowym systemie informacji oświatowej, zwanym dalej „SIO”, w zakresie i w sposób
określony w ustawie rozpocznie się w sierpniu 2012 r. (w części dotyczącej Rejestru Szkół
i Placówek Oświatowych), natomiast w kwietniu 2013 r. nowy SIO osiągnie wszystkie
przewidziane w ustawie funkcjonalności. Zgodnie z art. 28 ust. 5 ustawy z dnia 13 listopada
2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526,
z późn. zm.) oraz art. 130 ust. 1 ustawy od 2014 r. dane zgromadzone w nowym SIO będą
przyjmowane do podziału części oświatowej subwencji ogólnej.
Działania organizacyjno-techniczne mające na celu sekwencyjne uruchamianie
nowego SIO prowadzone są, zgodnie z art. 128 ust. 1 ustawy, od lipca 2011 r. W toku tych
działań, w szczególności zaś wdrażania rozwiązań technicznych w ramach projektowania
systemu teleinformatycznego, ujawniła się potrzeba wprowadzenia w ustawie określonych
zmian.
Projekt ustawy zawiera przede wszystkim rozwiązania mające na celu zwiększenie
poziomu anonimowości gromadzonych w SIO danych dotyczących pomocy psychologiczno-
-pedagogicznej udzielanej przez przedszkola, szkoły i placówki oświatowe, w tym poradnie
psychologiczno-pedagogiczne. W zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej do bazy
danych SIO będą przekazywane dane o liczbie uczniów korzystających z poszczególnych
form tej pomocy, co skutkuje wprowadzeniem zmian w unormowaniach rozdziału 2 ustawy
dotyczących zakresu danych gromadzonych w SIO. Ponadto w rozdziale 3 ustawy
modyfikuje się mechanizm zmierzający do zagwarantowania niezbędnego poziomu
rzetelności danych dotyczących wczesnego wspomagania rozwoju dziecka oraz kształcenia
specjalnego. Dane te gromadzi się w SIO między innymi w celu właściwego podziału
środków budżetu państwa przeznaczonych na organizację wczesnego wspomagania rozwoju
dziecka, zajęć rewalidacyjno-wychowawczych i kształcenia specjalnego oraz w celu
zapewnienia właściwych warunków edukacji dzieci i młodzieży.
Intencją podjętej nowelizacji ustawy jest odpowiedź na pewne zastrzeżenia zgłaszane
wobec ustawy (dotyczące gromadzenia w nowym SIO danych osobowych uczniów
korzystających z przewidzianych w prawie oświatowym form pomocy psychologiczno-
-pedagogicznej oraz uczniów, którym poradnia psychologiczno-pedagogiczna wydała opinię,
w tym opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, lub orzeczenie
o potrzebie kształcenia specjalnego). Stwierdziwszy istnienie zagrożeń, jakie zastrzeżenia te
mogą spowodować dla procesu tworzenia nowego SIO, zdecydowano się na nowelizację,
która pozwoli zrealizować wartość w tym momencie nadrzędną, tj. zbudowanie nowego
jakościowo systemu informacji oświatowej. Innymi słowy, nowelizacja pozwoli uniknąć
ewentualnego zahamowania budowania nowego rozwiązania systemowego.
Jednocześnie należy podkreślić, że w wyniku nowelizacji utracona zostanie określona
wartość. Utracone bowiem zostanie narzędzie, jakie daje aktualnie obowiązująca ustawa,
a mianowicie narzędzie kontroli jakości i poprawności udzielanych uczniom świadczeń
z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, docelowo służące doskonaleniu modelu
efektywnego finansowania przez państwo świadczeń z tego zakresu.
Reasumując, stojąc na stanowisku niezbędności i adekwatności dotychczasowego
rozwiązania dla osiągnięcia celów ustawy w zakresie gromadzenia danych jednostkowych
uczniów korzystających z pomocy psychologiczno-pedagogicznej, podejmuje się decyzję
o rezygnacji z niektórych celów ustawy. Za decyzją tą stoi, jak wskazano wyżej, wybór
wartości nadrzędnej, tj. wdrożenie nowego rozwiązania systemowego w sposób realizujący
zasadnicze cele ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej.
Ponadto projekt ustawy zawiera inne zmiany o charakterze uzupełniającym oraz
zmiany porządkujące i doprecyzowujące. Wprowadza się także zmianę w art. 71c ustawy
z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572,
z późn. zm.).
1. Zwiększenie poziomu anonimowości danych dotyczących pomocy psychologiczno-
-pedagogicznej – art. 1 pkt 3 lit. a, pkt 5, 6, 9, 10, 11 lit. a, pkt 12, 14, 19, 20, 22, 23, 26, 27
i 33 projektu
W celu zwiększenia poziomu anonimowości danych gromadzonych w bazie danych
SIO w związku z objęciem ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną przez przedszkole,
szkołę lub poradnię psychologiczno-pedagogiczną, w projekcie uchyla się przepisy
przewidujące gromadzenie w bazie danych SIO w sposób jednostkowy, czyli w powiązaniu
z danymi identyfikacyjnymi uczniów, danych w tym zakresie, tj. uchyla się art. 13 pkt 7 i 8,
art. 14 pkt 14 i 24 oraz art. 18 (art. 1 pkt 10, pkt 11 lit. a oraz pkt 12 projektu).
W konsekwencji uchylenia art. 18 – w art. 42 uchyla się pkt 5, w art. 53 w pkt 2
uchyla się lit. b oraz uchyla się art. 54 (art. 1 pkt 22 lit. b, pkt 26 i 27 projektu).
2


Jednocześnie, w miejsce dotychczasowego jednostkowego sposobu gromadzenia
w bazie danych SIO danych dotyczących pomocy psychologiczno-pedagogicznej, proponuje
się gromadzenie tych danych według liczby uczniów, którym przedszkole, szkoła lub
poradnia psychologiczno-pedagogiczna udzieliła określonych form pomocy. Powyższe nowe
rozwiązanie odzwierciedlają regulacje art. 8 pkt 2, 2a i 2b oraz art. 124 ust. 3a (art. 1 pkt 6
i pkt 33 lit. b projektu).
W celu zagwarantowania w możliwie najwyższym stopniu rzetelności danych
gromadzonych i przetwarzanych w bazie danych SIO, w projekcie zawarto sekwencję
przepisów wprowadzających nową organizację przekazywania określonych danych do bazy
danych SIO. Są to dane dotyczące diagnoz sporządzonych przez poradnie psychologiczno-
-pedagogiczne i zajęć prowadzonych przez poradnie, dane dotyczące form pomocy
psychologiczno-pedagogicznej udzielanej przez przedszkola i szkoły oraz dane związane
z wczesnym wspomaganiem rozwoju dziecka, zajęciami rewalidacyjno-wychowawczymi
i kształceniem specjalnym, w tym dane dotyczące opinii i orzeczeń wydawanych przez
poradnie, o których mowa w art. 71b ust. 3 – 3a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie
oświaty. Model przekazywania powyższych danych został uregulowany w art. 39 w związku
z art. 40 ust. 3 (art. 1 pkt 19 i pkt 20 lit. b projektu), w art. 5 ust. 2 pkt 3 i art. 7a w związku
z art. 26a i 26b (art. 1 pkt 3 lit. a, pkt 5 i 14 projektu) oraz w art. 12, art. 42 pkt 1, art. 44a
i art. 124 ust. 3 (art. 1 pkt 9, pkt 22 lit. a, pkt 23 i pkt 33 lit. a projektu).
W myśl art. 2 ustawy, konstrukcja SIO obejmuje lokalne bazy danych SIO i bazę
danych SIO (centralny zbiór danych prowadzony przez ministra właściwego do spraw
oświaty i wychowania). Lokalne bazy danych SIO, w których wyodrębnia się zbiór danych
o szkole i placówce oświatowej (lub o innej jednostce wykonującej zadania z zakresu
oświaty), zbiór danych o uczniach i zbiór danych o nauczycielach, są tworzone i prowadzone
w celu przekazywania danych do bazy danych SIO, pozyskiwania danych z bazy danych SIO
oraz pozyskiwania danych ze zbioru PESEL (art. 5 ust. 1 i 2 ustawy). Analogiczną strukturę
zbiorów danych, jak baza danych SIO, mają lokalne bazy danych SIO, w których gromadzi
się i przetwarza dane przekazywane do bazy danych SIO (art. 4 ust. 1 ustawy). Powyższe
oznacza, że przekazywanie danych z lokalnej bazy danych SIO do bazy danych SIO odbywa
się pomiędzy tożsamymi zbiorami danych, np. dane ze zbioru o uczniach w lokalnej bazie
danych SIO są przekazywane do zbioru danych o uczniach w bazie danych SIO.
Nowy model przekazywania danych, zawarty w art. 39 w związku z art. 40 ust. 3
(art. 1 pkt 19 i pkt 20 lit. b projektu), przewiduje rozwiązanie, w myśl którego określone dane
jednostkowe (spersonalizowane), zgromadzone w lokalnej bazie danych SIO prowadzonej
3


przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną, przedszkole lub szkołę, w zbiorach danych
uczniów, będą przekazywane przez poradnie, przedszkola i szkoły do bazy danych SIO do
zbiorów danych tych jednostek (odpowiednio poradni, przedszkoli i szkół), zamiast do
zbiorów danych o uczniach. W bazie danych SIO w zbiorach danych szkół i placówek
oświatowych będą zatem gromadzone dane dziedzinowe powstające z przetworzenia
odpowiednich danych jednostkowych uczniów, tj. dane o liczbie poszczególnych form
pomocy udzielonych przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne, szkoły i placówki
oświatowe – co odzwierciedla art. 8 pkt 2 lit. b – d oraz f, pkt 2a i 2b, w brzmieniu nadanym
w art. 1 pkt 6 projektu. Ponadto w bazie danych SIO w zbiorach danych poradni
psychologiczno-pedagogicznych będą gromadzone jedynie dane o numerze i dacie wydania
przez poradnię opinii lub orzeczenia, o których mowa w art. 71b ust. 3 – 3a ustawy z dnia
7 września 1991 r. o systemie oświaty – bez powiązania tych danych z

danymi
jednostkowymi ucznia (art. 8 pkt 2 lit. e ustawy).
Uzupełnieniem regulacji art. 39 i art. 40 ust. 3 ustawy jest zbiór przepisów zawartych
w art. 5 ust. 2 pkt 3 i art. 7a w związku z art. 26a i art. 26b (art. 1 pkt 3 lit. a, pkt 5 i 14
projektu), przewidujących, że dane, o których mowa w art. 8 pkt 2 lit. b – e oraz pkt 2a i 2b
(tj. dotyczące pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej przez poradnie, przedszkola
i szkoły oraz opinii i orzeczeń wydawanych przez poradnie), będą gromadzone zbiorczo
w bazie danych SIO w zbiorach danych odpowiednio poradni, przedszkoli i szkół, natomiast
w lokalnych bazach danych SIO – jednostkowo, w zbiorach danych uczniów (art. 26a).
Powyższe rozwiązanie gwarantuje możliwie najwyższy stopień rzetelności danych
gromadzonych w bazie danych SIO. Zgodnie z dodawanym w ustawie art. 26b umieszczenie
danych ucznia, o których mowa w art. 26a ust. 1, w lokalnej bazie danych SIO prowadzonej
przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną odbywa się w następstwie pozytywnej
weryfikacji danych identyfikacyjnych ucznia (zdefiniowanych w art. 11 ustawy) z danymi
osobowymi tego ucznia zawartymi w zbiorze PESEL (dane uczniów przekazywane przez
przedszkola i szkoły będą podlegały weryfikacji na podstawie art. 44 ustawy).
Reasumując – dane, o których mowa w art. 8 pkt 2 lit. b – e oraz pkt 2a i 2b, będą
gromadzone w lokalnych bazach danych SIO w zbiorach danych uczniów w formie danych
jednostkowych, natomiast w bazie danych SIO – w zbiorach danych szkół i placówek
oświatowych w formie danych zbiorczych (tj. danych o liczbie, niepowiązanych z danymi
osobowymi), powstających z przetworzenia odpowiednich danych jednostkowych uczniów.
W konsekwencji uchylenia art. 18 ustawy, którego przepis pkt 2 stanowi podstawę do
gromadzenia danych niezbędnych do podziału części oświatowej subwencji ogólnej między
4


jednostki samorządu terytorialnego, w art. 12, art. 42 pkt 1 i art. 44a (art. 1 pkt 9, pkt 22 lit. a
oraz pkt 23 projektu) wprowadza się przepisy umożliwiające gromadzenie w bazie danych
SIO rzetelnych informacji o objęciu ucznia wczesnym wspomaganiem rozwoju dziecka,
zajęciami rewalidacyjno-wychowawczymi oraz kształceniem specjalnym w szkole
i placówce oświatowej, jednocześnie ograniczając do minimum zagrożenia związane
z przetwarzaniem w bazie danych SIO danych tzw. wrażliwych.
Gromadzenie w bazie danych SIO danych dotyczących objęcia ucznia w szkole
i placówce oświatowej wczesnym wspomaganiem rozwoju dziecka, zajęciami rewalidacyjno-
-wychowawczymi lub kształceniem specjalnym jest niezbędne do celów efektywnego
wydatkowania środków publicznych na realizację zadań oświatowych.
Zgodnie z art. 5a ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, środki
niezbędne na realizację zadań oświatowych, w tym na wynagrodzenia nauczycieli oraz
utrzymanie szkół i placówek oświatowych, zagwarantowane są w dochodach budżetu
jednostki samorządu terytorialnego. Należy przy tym zauważyć, że sposób kształtowania
części oświatowej subwencji ogólnej na dany rok budżetowy określony został w art. 28 ust. 1
ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.
W algorytmie podziału części oświatowej subwencji ogólnej (określonym w rozporządzeniu
Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie sposobu podziału części
oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2012 – Dz. U.
Nr 288, poz. 1693) uwzględnia się odrębnie kwoty na organizowanie wczesnego
wspomagania rozwoju dziecka, zajęć rewalidacyjno-wychowawczych i kształcenia
specjalnego uczniów, posiadających opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju
dziecka, orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych oraz orzeczenia
o potrzebie kształcenia specjalnego. Rozporządzenie uzależnia wysokość kwot subwencji od
rodzaju niepełnosprawności, ze względu na którą organizowane jest kształcenie specjalne.
Gromadzenie w bazie danych SIO danych jednostkowych o organizowaniu wczesnego
wspomagania rozwoju dziecka, zajęć rewalidacyjno-wychowawczych i kształcenia
specjalnego będzie gwarantowało, że jednostki samorządu terytorialnego otrzymają środki
finansowe w wysokości umożliwiającej stworzenie odpowiednich warunków nauki i opieki
dla uczniów o szczególnych potrzebach rozwojowych i edukacyjnych. Gromadzenie
powyższych danych pozwoli ponadto wyeliminować obecne nieprawidłowości
w wykazywaniu uczniów objętych kształceniem specjalnym, których skutkiem jest błędne
naliczenie kwot subwencji i w konsekwencji konieczność zwrotu przez jednostki samorządu
terytorialnego środków otrzymanych w nadmiernej wysokości.
5