Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym

Druk nr 493

Warszawa, 29 marca 2012 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja
Marszałek Senatu



Pani

Ewa
Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej


Szanowna Pani Marszałek

Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. mam zaszczyt powiadomić Panią Marszałek, że Senat na 8.
posiedzeniu w dniu 29 marca 2012 r. podjął uchwałę w sprawie wniesienia do
Sejmu projektu ustawy


- o zmianie ustawy o referendum
lokalnym.

Projekt ustawy stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu
prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
Jednocześnie pragnę poinformować, że Senat upoważnił senator Helenę
Hatkę do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym projektem.

Z poważaniem

(-) Bogdan Borusewicz

U C H W A Ł A
SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
z dnia 29 marca 2012 r.
w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o referendum
lokalnym




Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o
zmianie ustawy o referendum lokalnym.
Jednocześnie upoważnia senator Helenę Hatkę do reprezentowania Senatu w pracach
nad projektem.





MARSZAŁEK SENATU



Bogdan BORUSEWICZ
p r o j e k t
U S T A W A
z dnia
o zmianie ustawy o referendum lokalnym
Art. 1. W ustawie z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym (Dz. U. Nr 88,
poz. 985, z późn. zm.1)) wprowadza się następujące zmiany:
1)
w art. 2 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. W referendum lokalnym, zwanym dalej »referendum«, mieszkańcy jednostki
samorządu terytorialnego jako członkowie wspólnoty samorządowej wyrażają w drodze
głosowania swoją wolę:
1) w sprawie odwołania organu stanowiącego tej jednostki, a w przypadku gminy
także wójta (burmistrza, prezydenta miasta),
2)
w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców gminy,
3) co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się
w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki,
4) w innych istotnych sprawach, dotyczących społecznych, gospodarczych lub
kulturowych więzi łączących tę wspólnotę.”;
2)
w art. 4 dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1 i dodaje się ust. 2 w brzmieniu:
„2. Referendum w sprawie odwołania organu gminy niebędącej miastem na
prawach powiatu przeprowadza się na wniosek co najmniej 15% uprawnionych do
głosowania mieszkańców gminy.”.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.


1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 273, poz. 2703, z 2008 r. Nr 209,
poz. 1320 i Nr 215, poz. 1355, z 2009 r. Nr 168, poz. 1323, z 2010 r. Nr 106, poz. 673 oraz z 2011 r. Nr 21,
poz. 113 i Nr 134, poz. 777.


UZASADNIENIE

1. Ustawa wykonująca wyrok Trybunału Konstytucyjnego

Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 lutego 2003 r. (sygn. akt K 30/02),
stwierdzającego zgodność przepisu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. o
referendum lokalnym (Dz. U. Nr 88, poz. 985, ze zm.) z Konstytucją.
Sentencja orzeczenia opublikowana została w Dz. U. z 2003 r. Nr 44, poz. 388 (dzień
publikacji wyroku — 14 marca 2003 r.). Pełny tekst orzeczenia wraz z uzasadnieniem
zamieszczony został w OTK Z.U. z 2003 r. Nr 2A, poz. 16.


2. Przedmiot i istota rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego

2.1. Trybunał Konstytucyjny orzekł o zgodności art. 2 ust. 1 ustawy o referendum
lokalnym, rozumianego jako nie wyłączający prawa członków wspólnoty samorządowej do
wyrażania w drodze referendum stanowiska w istotnych sprawach, dotyczących społecznych,
gospodarczych lub kulturowych więzi łączących tę wspólnotę, a nie zastrzeżonych do
wyłącznej kompetencji organów innych władz publicznych — z art. 2 i 170 Konstytucji RP
oraz z art. 5 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego sporządzonej w Strasburgu dnia
15 października 1985 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 124, poz. 607).

2.2. Artykuł 2 ust. 1 ustawy o referendum lokalnym brzmi następująco: „W
referendum lokalnym, zwanym dalej "referendum", mieszkańcy jednostki samorządu
terytorialnego jako członkowie wspólnoty samorządowej wyrażają w drodze głosowania
swoją wolę co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się
w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki lub w sprawie odwołania
organu stanowiącego tej jednostki, a w przypadku gminy także wójta (burmistrza, prezydenta
miasta)”.
Przepis ten pozwala poddać pod referendum sprawę, która:
1) po pierwsze dotyczy tej wspólnoty,
2) po drugie mieści się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki.

2
Oba warunki muszą być spełnione jednocześnie, co oznacza, że jeśli nawet sprawa
dotyczy danej wspólnoty, lecz nie mieści się w zakresie zadań i kompetencji organów danej
jednostki samorządu, to nie może być przedmiotem referendum.
Przepis ten w praktyce powodował, i powoduje, że organy jednostek samorządu w w
niektórych sprawach odmawiają przeprowadzenia referendum lokalnego. Odmowa
przeprowadzenia referendum uzasadniana jest tym np., iż choć sprawa dotyczy danej
wspólnoty – np. zmiana granic lub likwidacja jednostki samorządu terytorialnego czy
przebieg dróg niemających charakteru dróg gminnych – nie należy jednak do kompetencji
organów gminy, a zatem nie może być przedmiotem referendum lokalnego. Tak
argumentowała np. jedna z rad gminy w sprawie, która znalazła jednak tym razem pozytywne
(dla mieszkańców) rozstrzygnięcie ale dopiero w wyroku Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 marca 2008 r., (sygn. akt II SA/Wa 2097/07).
Rada – odmawiając – powoływała się na przepis, którego brzmienie mimo wyroku TK, nie
zostało zmienione.

2.3. Artykuł 170 Konstytucji stanowi, iż „Członkowie wspólnoty samorządowej mogą
decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o
odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego.
Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa”.
Na ustawodawcę przepis ten nakłada obowiązek określonych działań legislacyjnych,
tj. określenia w drodze ustawy zasad i trybu przeprowadzania referendum.
Artykuł ten jest odpowiednikiem art. 125 Konstytucji na szczeblu ogólnokrajowym.
Przepis dotyczący referendum lokalnego ma jednak szerszy zakres. Art. 125 stanowi, iż „W
sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum
ogólnokrajowe”.
Widać między tymi przepisami istotne różnice. Referendum ogólnokrajowe może być
przeprowadzone w sprawach „o szczególnym znaczeniu dla państwa”, referendum lokalne „w
sprawach dotyczących tej wspólnoty”. Ponadto referendum ogólnokrajowe „może być
przeprowadzone”, natomiast członkowie wspólnoty samorządowej „mogą decydować”, w
drodze referendum.
Jak stwierdził TK, porównanie to wskazuje, iż prawo do referendum lokalnego
przysługuje „zawsze członkom wspólnoty, ilekroć tylko zachodzi potrzeba
wypowiadania się o istotnych sprawach dotyczących tej wspólnoty – niezależnie
od tego, czy i w jakim zakresie ustawa to prawo doprecyzowuje. Przepis ten sformułowany
został nadto tak, jakby prawo w nim zawarte istniało niejako równolegle z kompetencjami