Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym

8
Zachodzi zatem konieczność nie tyle uchylenia go w tej właśnie części, która jest zgodna z
Konstytucją, lecz niepełna, ale uzupełnienia treściami wynikającymi z Konstytucji, wraz
z którymi stworzy on całkowitą definicję przedmiotu referendum lokalnego”.
Wyrok TK jest wyrokiem stwierdzającym zgodność zaskarżonego przepisu z
Konstytucją. Jednocześnie jest jednak wyrokiem interpretacyjnym. Oznacza, to, że
zaskarżony przepis jest zgodny z Konstytucją pod warunkiem, że rozumiany będzie w ten
sposób, jaki wyraźnie wskazano w sentencji wyroku. Należy jednak zwrócić uwagę, że TK
stwierdził, iż zachodzi „konieczność […] uzupełnienia [przepisu] treściami wynikającymi
z Konstytucji, wraz z którymi stworzy on całkowitą definicję przedmiotu referendum
lokalnego”.

3. Cele i zakres projektowanej ustawy

Mając na uwadze konieczność wykonania wyroku Trybunału, kierując się brzmieniem
sentencji wyroku i uzasadnieniem, proponuje się, aby w ustawie o referendum lokalnym
znowelizować art. 2. Propozycja ta oparta jest o poniższe wskazania wywiedzione z
uzasadnienia wyroku:
1) referendum może być przeprowadzone także w sprawach, które nie mieszczą się w
zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki,
2) referendum nie musi polegać na rozstrzyganiu sprawy, lecz także na wyrażeniu
stanowiska (referendum opiniodawcze, konsultacyjne),
3) referendum powinno być dopuszczalne co najmniej w istotnych sprawach dotyczących
społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących daną wspólnotę.
Projekt jest zmodyfikowanym powtórzeniem inicjatywy ustawodawczej Senatu
poprzedniej kadencji (druk sejmowy 2181).

Należy też zwrócić uwagę, że w lipcu 2011 r. weszła w życie uchwalona z inicjatywy
komisji sejmowej ustawa wprowadzająca do ustawy o samorządzie gminnym przepisy
regulujące przeprowadzanie – z inicjatywy mieszkańców – referendum lokalnego w sprawie
utworzenia, połączenia, podziału i zniesienia gminy oraz ustalenia granic gminy. W opinii
eksperta sejmowego do projektu komisji sejmowej (druk sejmowy 3408) zwracano jednak
uwagę, że projekt ów powinien dotyczyć nie tylko referendów w sprawie tworzenia jednostek
samorządu gminnego, a po drugie powinien był połączony z projektem senackim, jako
szerszym i bardziej zaawansowanym. Uchwalona ostatecznie inicjatywa poselska dotyczy
bowiem tylko poziomu gmin i umożliwia tylko referenda w sprawie ich tworzenia, łączenia

9
itd., tymczasem wyrok TK „nakazywał” umożliwienie przeprowadzania referendów 1) na
wszystkich szczeblach samorządu i 2) we wszystkich „istotnych sprawach dotyczących
społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących wspólnotę”.
W projekcie nie uwzględnia się uwag zgłoszonych przez jednego z ekspertów
dotyczących procedury referendalnej. Mianowicie projekt senacki nie reguluje obowiązków
organizacyjnych spoczywających na władzach publicznych w związku prawem do
referendum opiniodawczego i konsultacyjnego, ponieważ takie są już określone w ustawie i
maja zastosowanie do wszystkich rodzajów referendów.
Ponadto projekt nie wprowadza – jak twierdzi ekspert – ograniczeń w zakresie
przeprowadzania referendum dotyczących tworzenia i znoszenia jednostek samorządu
terytorialnego. Poprzez swoje ogólne ujęcie („w istotnych sprawach dotyczących
społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących wspólnotę”) ma umożliwić
przeprowadzenie referendum także w tej sprawie. Paradoksalnie, to ostatecznie uchwalona
inicjatywa komisji sejmowej regulująca osobno tryb przeprowadzania referendum w sprawie
tworzenia i znoszenia gmin, spowodowała, że a contrario takie referendum stanęło pod
znakiem zapytania w odniesieniu do powiatów i samorządowych województw, czego ani
wyrok TK, ani projekt senacki nie zamierzał wykluczać, jako przedmiotu referendum.
Zwracał na to zresztą uwagę inny sejmowy ekspert w opinii do projektu z druku nr 3408.
Projekt dokonuje też pewnych zmian o charakterze redakcyjnym. Mianowicie w art. 2
ust. 1 wyraźnie przewiduje możliwość przeprowadzania referendum w sprawie
samoopodatkowania. Nie jest to nowość normatywna, ponieważ taka możliwość na poziomie
gminy wynika z już obowiązujących przepisów. Chodziło tylko o to by wyrazić to w
przepisie ogólnym. W konsekwencji rozbudowania tego przepisu podzielono go na punkty.
Zarazem rozbicie między punktem 3 i 4 wskazuje, że referenda z pkt 4 to referenda
przeprowadzane w sprawach innych niż leżące w kompetencjach organów gminy, a zatem nie
mogą mieć one dla innych organów niż organy gminy skutku zobowiązującego do
podejmowani takich czy innych decyzji.
Ponadto, w związku z poszerzeniem katalogu spraw, w zakresie których mogą
odbywać się referenda, dokonano - wyniku poprawki zgłoszonej w trakcie 2. czytania -
zróżnicowania progu liczby podpisów niezbędnych do uruchomienia niektórych rodzajów
referendów.


4. Konsultacje


10
Pisma w sprawie projektu przedstawił Minister Administracji i Cyfryzacji, Związek
Województw Rzeczypospolitej Polskiej. W wymienionych pismach poparto projekt. Ponadto
pismo przedstawiła Państwowa Komisja Wyborcza, która poinformowała, że nie jest
właściwa w zakresie referendów lokalnych innych niż dotyczących odwołania organów
jednostek samorządu terytorialnego.


5. Skutki finansowe wykonania projektowanej ustawy

Ustawa powoduje skutki finansowe związane z koniecznością przeprowadzenia
referendów. Trudno jednak przewidzieć czy i jak bardzo wzrośnie ich liczba.


6. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej

Projektowana ustawa jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.


Warszawa, 12 kwietnia 2012 r.
BAS-WAPEiM-880/12


Pani Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia prawna dotycząca zgodności z prawem Unii Europejskiej
senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym
(przedstawiciel wnioskodawców: senator Helena Hatka)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r. poz. 32)
sporządza się następującą opinię:



I.
Przedmiot projektu ustawy
Zgodnie z treścią uzasadnienia załączonego do opiniowanego projektu
ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym projekt zmierza do
dostosowania obowiązujących przepisów prawa w zakresie referendum
lokalnego do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 lutego 2003 r. o
sygn. akt K 30/02, którego sentencja została opublikowana w Dz. U. z 2003 r.
Nr 44, poz. 388.1
Przedmiotem projektu jest nowelizacja art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 15
września 2000 r. o referendum lokalnym (Dz. U. Nr 88, poz. 984 ze zm.) oraz
zmiana art. 4 ustawy polegająca na dodaniu ust. 2. Zgodnie z zaproponowanymi
zmianami rozszerzony został katalog przedmiotowy spraw, które mogą być
rozstrzygane w drodze referendum lokalnego o sprawy dotyczące
samoopodatkowania się mieszkańców gminy oraz inne istotne sprawy dotyczące
społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących określoną
wspólnotę. Ponadto w projekcie określono, iż referendum w sprawie odwołania
organu gminy niebędącej miastem na prawach powiatu przeprowadza się na
wniosek co najmniej 15% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy.
Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.


1 Pełny tekst orzeczenia wraz z uzasadnieniem zamieszczony został w OTK Z.U. z 2003 r. Nr 2A, poz. 16.
II.
Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
ustawy
Akty prawa UE nie regulują spraw objętych opiniowanym projektem
ustawy.

III. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Opiniowany projekt nie jest objęty zakresem regulacji prawa UE.

IV. Konkluzja
Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym nie jest
objęty zakresem regulacji prawa Unii Europejskiej.

Szef Kancelarii Sejmu


Lech Czapla

















2