Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo prasowe

niemiecki (noszący miano germańskiego). Kryterium podziału stanowi przy tym przedmiot
sprostowania. Niektórzy z badaczy skłonni są wyróżniać także system mieszany. W modelu
francuskim (zwanym także systemem odpowiedzi) prawo do reakcji na zamieszczony w prasie
tekst ma charakter ogólny i bezwarunkowy. Ogólność tego prawa polega na tym, iż samo
wymienienie lub wskazanie w prasie jakiejś osoby rodzi dla niej prawo do żądania
zamieszczenia tekstu prostującego opublikowane treści. Ustawodawca przy tym nie żąda, aby
osoba wymieniona lub wskazana w prasie wykazała, iż został naruszony w ten sposób jakiś jej
interes lub dobro. Modelowi temu hołdują m.in. systemy prawne Belgii, Hiszpanii, Portugalii i
Włoch. Rozwiązania te przyjmują, iż reakcja na tekst prasowy (résponse) może być wstępem
do kontynuowania wymiany zdań. Część doktryny uważa przy tym, że odpowiedź ma
charakter środka obrony przed atakiem ze strony prasy. Inni są zdania, iż istnienie ataku,
zarówno w sensie subiektywnym, jak i obiektywnym, nie jest koniecznym warunkiem dla
powstania prawa do odpowiedzi. W modelu francuskim samo wymienienie w prasie daje
zainteresowanemu prawo do korzystania ze środka ochrony, jaką jest odpowiedź (résponse),
pozwalając na polemikę zarówno z faktami, jak i ocenami zawartymi w prostowanej publikacji.
Odpowiedź może tu być wstępem do kontynuowania wymiany zdań. W modelu niemieckim
(zwanym także systemem sprostowania) możliwe jest jedynie prostowanie faktów, i to
wyłącznie przez osobę zainteresowaną. Przez pojęcie faktów zazwyczaj rozumie się stany lub
wydarzenia, które dotyczą teraźniejszości lub przeszłości. Podważa się możliwość prostowania
stanów i wydarzeń, które dotyczą przyszłości. Możliwe jest prostowanie przypisywanych przez
piszącego drugiej osobie zamierzeń, poglądów i opinii. Natomiast niedopuszczalne jest
sprostowanie ocen, których dokonuje dziennikarz. W ramach tego modelu istnieją rozbieżności
w doktrynie co do możliwości obiektywizowania prostowanych faktów, w szczególności zaś,
czy przedmiotem odmowy zamieszczenia sprostowania może być przekonanie, iż zawarte w
tekście sprostowania treści są nieprawdziwe. Charakterystyczny dla systemu niemieckiego jest
też zakaz komentowania wypowiedzi stanowiącej sprostowanie. W systemie niemieckim
prostować można jedynie fakty. Z przedstawionych różnic między wspomnianymi modelami
wynikają dalsze. W systemie francuskim, w którym odpowiedź pełni funkcję środka szeroko
rozumianej debaty publicznej, istnieje potrzeba zagwarantowania możliwości kontynuowania
wymiany zdań. Stąd też korzystanie z résponse skutkuje prawem do repliki. Odmiennie
sytuacja wygląda w modelu niemieckim, gdyż tutaj ograniczenie prostującego do podania
faktów powoduje oczywistą konsekwencję wyrażającą się w ścisłym limitowaniu
ewentualnego opatrywania sprostowania komentarzem13.

13 Ibidem, s. 728 – 730.
Porządki prawne poszczególnych państw odbiegają jednak od modeli. Spośród państw,
które przyjęły niemiecki model sprostowania, tylko Szwajcaria wprowadziła absolutny nieomal
zakaz komentarza redakcyjnego: wydawcy wolno jedynie podać, czy trwa przy swojej wersji,
bądź też na jakich źródłach informacja prasowa została oparta. W Niemczech zakaz ten
przybiera względną postać: komentujący musi ograniczać się do faktów. Prawo niemieckie,
ograniczając sprostowanie do sfery faktów, daje w zamian domagającemu się publikacji
swoistą gwarancję w postaci bezwzględnego albo daleko posuniętego zakazu komentowania
nadesłanego tekstu. Inaczej w systemach wzorowanych na prawie francuskim, gdzie
równowaga pomiędzy stronami osiągnięta zostaje na przeciwległym biegunie. Korzystającemu
z prawa do odpowiedzi wolno w zasadzie podnosić wszelkie okoliczności pozostające w
związku z pierwotną publikacją, ekwiwalentem tego rozszerzonego uprawnienia staje się
jednak przyznane środkom masowego przekazu prawo do natychmiastowego ustosunkowania
się do wypowiedzi zainteresowanego. W Austrii dopuszczony został komentarz w pełnym
zakresie, musi on jednak odróżniać się w sposób wyraźny od samego tekstu sprostowania. W
sposób odmienny od prezentowanych problem komentarza rozwiązał ustawodawca grecki,
który mimo że wobec komentarza jest nieprzychylny, nie wprowadził jego całkowitego zakazu.
rodki masowego przekazu są zniechęcane zasadą, w myśl której komentarz redakcji
traktowany jest jako nowa publikacja skutkująca powstaniem roszczenia o sprostowanie o
zwiększonej objętości. Także rozwiązania dotyczące sprostowań przyjęte w państwach
wzorujących się na modelu francuskim cechuje brak jednolitości. W samej Francji
komentowanie jest wyraźnie dozwolone i może pociągać za sobą ponowne zabranie głosu –
replikę zainteresowanego. Już jednak w Hiszpanii i Portugalii dokonano połączenia
sprostowania nieograniczonego do faktów z zakazem komentowania tekstu w tym samym
numerze. W doktrynie wyróżnia się także czasem inny podział systemów reakcji na treści
zawarte w opublikowanych materiałach prasowych: francuski, niemiecki, anglo-amerykański
oraz mieszane. Stanowisko to spotyka się jednak z krytyką, w której podkreśla się, iż w
Wielkiej Brytanii nie istnieje powszechnie obowiązujący system sprostowań prasowych, a w
USA funkcjonuje on w szczątkowej postaci. Jako system „mieszany” wskazuje się jedynie
rozwiązania polskie, podkreślając, że w różnych narodowych porządkach prawnych dość
swobodnie wkomponowano elementy charakterystyczne zarówno dla systemu niemieckiego,
jak i francuskiego14.
W tym kontekście, w odniesieniu do polskich regulacji prawnych, w doktrynie i
orzecznictwie podkreśla się potrzebę określenia terminów sprostowania i odpowiedzi

14 Ibidem, s. 730 – 731.
zaznaczając przy tym, iż w obecnym stanie prawnym nie wytyczono precyzyjnych granic
pomiędzy sprostowaniem, a odpowiedzią. Fakt ten, wobec różnych wymogów stawianych
przez ustawę sprostowaniu i odpowiedzi, rodzić może różne nieporozumienia15. Stanowisko to
zostało potwierdzone w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 grudnia 2010 r. (sygn.
K41/07), który dostrzegł, że regulacja art. 31 prawa prasowego zawiera podstawowe wady
konstrukcyjne, a mianowicie brak precyzyjnych kryteriów pozwalających rozróżnić
sprostowanie od odpowiedzi. W wymienionym wyroku Trybunał opowiedział się za tym by
ustawodawca rozważył celowość utrzymywania w przyszłości sprostowania prasowego w jego
dwóch konstrukcjach prawnych, a więc zarówno sprostowania, jak i odpowiedzi.
Dostrzegając konieczność dokonania odpowiednich zmian w opisanym zakresie w
Ustawie wprowadza się system sprostowań, odchodząc od systemu mieszanego. W art. 31
dookreśla się definicję sprostowania (rzeczowe i odnoszącym się do faktów oświadczenie
osoby lub jednostki zawierające zaprzeczenie informacji nieprawdziwej lub korektę informacji
nieścisłej zawartej w prasie) Wybór systemu sprostowań jest zarazem odpowiedzią na
postulaty środowiska dziennikarzy i wydawców, potwierdzone również podczas
przeprowadzonych konsultacji społecznych.
W art. 32 wprowadza się natomiast terminy przyspieszające opublikowanie sprostowania.
Chodzi tu o umożliwienie realnej obrony własnego stanowiska na gruncie Ustawy. W
postanowienia art. 32, podobnie jak ma to miejsce w obecnym stanie prawnym, reguluje się
kryteria opublikowania sprostowania (ust. 4 – 8). W nowelizacji usuwa się także zbędne
uprzywilejowanie sprostowań pochodzących od naczelnych i centralnych organów
państwowych, w tym pochodzących od naczelnych i centralnych organów administracji
państwowej, jeżeli zostały nadesłane przez rzecznika prasowego rządu.
W art. 33 ust. 1 i 2 wprowadza się katalog przesłanek odmownych (obligatoryjnych i
fakultatywnych) opublikowania sprostowania. Jeżeli chodzi o te pierwsze (obligatoryjne) to
odwołują się one do zmienionej w art. 31 definicji sprostowania, jak również podważania
faktów stwierdzone prawomocnym orzeczeniem. W odniesieniu do przesłanek fakultatywnych
wprowadza się możliwość odmowy opublikowania sprostowania gdy nie dotyczą one treści
zawartych w materiale prasowym, są wystosowane przez nieprawidłową osobę , odnoszą się do
informacji poprzednio sprostowanej, czy też zostały nadesłane po upływie terminu (co do
zasady jednego miesiąca) od dnia opublikowania materiału prasowego, jak również
sprostowanie nie jest zgodne z wymaganiami określonymi w art. 32 ust. 8 lub nie zostało
podpisane w sposób umożliwiający identyfikację autora. Fakultatywną przesłanką odmowną

15 Zob. ibidem, s. 732 – 738.
jest także zawarcie w sprostowaniu treści wulgarnych, powszechnie obraźliwe lub w inny
sposób rażąco naruszające zasady współżycia społecznego. Mając świadomość generalnego
charakteru tych pojęć wprowadza się pewne elementy je dookreślające („powszechnie
obraźliwe”, „rażąco naruszające”). Z uwagi na te uwarunkowania przesłankę tę wprowadza się
do katalogu przesłanek fakultatywnych, nie zaś obligatoryjnych.
Kolejno w art. 33 ust. 3 dookreśla się termin przesłania zainteresowanemu pisemne
zawiadomienie o odmowie i przyczynach opublikowania sprostowania (nie później jednak niż
w terminie 7 dni od otrzymania sprostowania). W ust. 5 wprowadza się sformułowanie dane
identyfikujące zainteresowanego”, w kontekście podania ich do tylko do wiadomości redaktora
naczelnego lub upoważnionych przez niego dziennikarzy z kierowanej przez niego redakcji, w
miejsce istniejącego w obecnym stanie prawnym „nazwiska”.
Zmiana w zakresie art. 34 dotyczy dostosowania terminologii tego przepisu do zmian w
nomenklatury stosowanej w Ustawie („organy władzy państwowej”) oraz rozszerzenia kręgu
podmiotów mogących nadesłać komunikat („właściwa osoba uprawniona do reprezentacji ”,
nie zaś „rzecznik rządu”), tym bardziej, iż w ust. 2 katalog ten rozszerza się o inne podmioty.
Nowelizacji ulega tytuł rozdziału 7. Zasadnym jest wyróżnienie kategorii
odpowiedzialności cywilnej i odpowiedzialności karnej. W art. 37a. dostosowuje się
nomenklaturę do obowiązujących przepisów karnych („środek karny”). Z uwagi na charakter
zmian (liberalizacja) uchyla się art. 37b. W art. 38 ust. 1 dokonuje się pewnych nieznacznych
zmian redakcyjnych. Z art. 38 koresponduje art. 38a, w ramach którego reguluje się w
analogiczny sposób odpowiedzialność za naruszenie prawa spowodowane komentowaniem
tekstu sprostowania w tym samym numerze lub audycji. Zmiana art. 39 ust. 1 wymuszana jest
zmianami odnoszącymi się do sprostowania. Art. 41 jest z kolei dostosowywany do
obowiązujących przepisów prawa (dodanie Senatu, usunięcie rad narodowych) oraz
rozszerzany o katalog ocen dzieł naukowych lub artystycznych albo innej działalności
twórczej, zawodowej lub publicznej (nie tylko oceny ujemne, ale wszystkie oceny). Uchyla się
art. 45 oraz art. 46 zastępując je inną formą odpowiedzialności. W kolejnych przepisach, tj. art.
47, 48, 49, 49a, 49b, 49c, 49d oraz 49e wprowadza się tylko i wyłącznie sankcję karną w
postaci kary grzywny, wahającej się odpowiednio od minimalnej wysokości 1.000 zł albo
3.000 zł do maksymalnej wysokości 5.000 zł.
Zmiany w art. 53 dotyczą dostosowania nomenklatury do obowiązujących przepisów
prawa (ust. 1 i 2 „sąd okręgowy” w miejsce „sądu wojewódzkiego”).

4)
Przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne

Projekt ustawy spowoduje liberalizację działalności przedsiębiorców funkcjonujących
na rynku pracy i w sposób pozytywny wpłynie na konkurencyjność tego rynku. Zakładać
należy wzrost aktywności mediów, uwarunkowany przejrzystością regulacji prawnych oraz
efektywnością systemu prawnego właściwego dla systemu medialnego w Polsce. Ważnym
elementem wymienionego wzrostu aktywności będzie także aktywność tzw. „mediów
społecznościowych” kreowana przez niebędących przedsiębiorcami użytkowników Internetu.
Projekt ustawy będzie miał także pewien wpływ na rynek pracy z uwagi na zniesienie
wymogu obywatelstwa polskiego dla sprawowania funkcji redaktora naczelnego, który w dobie
internacjonalizacji prowadzonej działalności gospodarczej, był archaicznym rozwiązaniem
prawnym. Innym czynnikiem, który może przyczynić się do rozwoju rynku pracy jest
rozszerzenie katalogu podmiotów mogących realizować uprawnienia wydawnicze
bezpośrednio lub za pośrednictwem wydawnictw własnych, jak również innych wydawnictw,
działających jako nakładca.
Zakłada się także, iż z uwagi na wyłącznie spod zakresu rejestracji prasy, o którym
mowa w art. 7 ust. 3 odciąży się organy rejestracyjne uzyskując dzięki zmniejszeniu skali
rejestracji oszczędność w odniesieniu do nakładów pracy niezbędnych dotychczas do
właściwej realizacji procedury rejestracji. Tym samym możliwym będzie dokonanie
odpowiednich przesunięć w ramach posiadanych etatów i realizowanych przez sądy działań,
niezwiązanych już bezpośrednio z wskazaną w Ustawie procedurą rejestracji.

5)
Wskazanie źródeł finansowania, jeżeli projekt ustawy pociąga za sobą obciążenie
budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego

Nowelizacja nie powoduje zmiany wydatków budżetu państwa, ani nie niesie za sobą
dodatkowych wydatków samorządów.

6)
Założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych

Zgodnie z nowelizowanym art. 53 ust 2. Ustawy Minister Sprawiedliwości może, w
drodze rozporządzenia, wyznaczyć sądy rejonowe właściwe do rozpoznawania spraw o
przestępstwa, o których mowa w art. 45 – 49a, oraz o przestępstwa popełnione w prasie – na
obszarze właściwości danego sądu okręgowego. Stosownie jednak do postanowień art. 2
ustawy nowelizującej dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 53 ust. 2