Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw

imieniu której wnioskodawca występuje, złożone w jednym z toczących się
równocześnie przed Szefem Urzędu postępowań, będzie uznawane za złożone we
wszystkich tych postępowaniach. Takie rozwiązanie wynika z art. 13 ust. 2 lit. c
dyrektywy 2013/32/UE, zgodnie z którym wnioskodawcy są zobowiązani do
informowania właściwych organów o swoim aktualnym miejscu pobytu lub adresie
zamieszkania oraz o wszelkich zmianach w tym zakresie w najkrótszym możliwym
terminie. W sytuacji gdy wnioskodawca wypełni ten obowiązek, państwo członkowskie
powinno gwarantować, iż przekazana informacja będzie znana organowi
rozpatrującemu jego wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej i uwzględniona
we wszystkich postępowaniach prowadzonych w jego sprawie, zarówno w pierwszej,
jak i drugiej instancji.
W postępowaniu w sprawie pozbawienia statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej
termin załatwienia sprawy będzie określony w sposób szczególny w stosunku do
Kodeksu postępowania administracyjnego i wyniesie 6 miesięcy. Terminy określone w
Kodeksie postępowania administracyjnego są zbyt krótkie na przeprowadzenie
postępowania w sprawie pozbawienia statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej,
które jest wyjątkowo skomplikowane i wiąże się z koniecznością ustalenia sytuacji w
kraju pochodzenia cudzoziemca. W celu wyjaśnienia faktów istotnych dla
rozstrzygnięcia sprawy pozbawienia cudzoziemca statusu uchodźcy lub ochrony
uzupełniającej cudzoziemiec będzie podlegał przesłuchaniu, podczas którego
cudzoziemiec będzie mógł przedstawić powody, dla których nie powinien być
pozbawiony statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej lub będzie mógł złożyć
wyjaśnienia na piśmie. Takie rozwiązanie stanowi wdrożenie art. 45 ust. 1 lit. b
dyrektywy 2013/32/UE. W decyzji o pozbawieniu cudzoziemca statusu uchodźcy lub
ochrony uzupełniającej będzie zamieszczane pouczenie o prawie do nieodpłatnej
pomocy prawnej. Organ właściwy do wydania takiej decyzji będzie dokonywał w
języku zrozumiałym dla cudzoziemca pisemnego tłumaczenia podstawy prawnej
decyzji, rozstrzygnięcia oraz pouczenia.
Projektowany art. 54f ma na celu wdrożenie art. 29 dyrektywy 2013/32/UE.
Projektowane przepisy art. 54f zawierają, analogicznie do obecnie obowiązującej
ustawy, normy gwarantujące w postępowaniu w sprawie udzielenia ochrony
międzynarodowej oraz w postępowaniu w sprawie pozbawienia statusu uchodźcy lub
ochrony uzupełniającej:
19
1) swobodę kontaktowania się cudzoziemca z przedstawicielem Urzędu Wysokiego
Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców oraz z organizacjami
międzynarodowymi lub pozarządowymi, zajmującymi się udzielaniem pomocy
cudzoziemcom, w tym pomocy prawnej;
2) przedstawicielowi Urzędu Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do
Spraw Uchodźców dostęp do cudzoziemca, którego postępowanie dotyczy;
3) możliwość przedstawiania przez przedstawiciela Urzędu Wysokiego Komisarza
Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców swojej opinii w zakresie zadań
wykonywanych na podstawie art. 35 Konwencji Genewskiej;
4) dostęp przedstawicielowi Urzędu Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych
do Spraw Uchodźców do informacji o przebiegu postępowania oraz możliwość
przeglądania akt sprawy i sporządzania z nich notatek i odpisów.
Te regulacje będą miały również zastosowanie do organizacji działającej na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej w imieniu Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych
do Spraw Uchodźców na podstawie umowy z Rzecząpospolitą Polską.
W rozdziale 3 w dziale II ustawy o udzielaniu ochrony dotyczącym tymczasowego
zaświadczenia tożsamości cudzoziemca doprecyzowuje się, że zaświadczenie to wydaje
się niezwłocznie po przyjęciu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, nie
później jednak niż w terminie 3 dni, w celu zapewnienia zgodności z art. 6 ust. 1
dyrektywy 2013/33/UE. Dodaje się również przepis dający podstawę prawną do
wydania zaświadczenia tożsamości cudzoziemcowi przekazanemu przez inne państwo
członkowskie Unii Europejskiej na podstawie rozporządzenia 604/2013, który przed
opuszczeniem terytorium RP złożył wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej na
terytorium RP, niezwłocznie po złożeniu przez niego oświadczenia o zamiarze dalszego
ubiegania się o udzielenie ochrony międzynarodowej, a także określa się organ
właściwy do jego wydania. W przypadku gdy taki wniosek o udzielenie ochrony
międzynarodowej dotyczył będzie także przekazywanego przez inne państwo
członkowskie małżonka wnioskodawcy, zaświadczenie tożsamości będzie wydawane
także temu małżonkowi. Takie zaświadczenie będzie ważne przez okres 10 dni i będzie
wydawane, podobnie jak pierwsze zaświadczenie, z urzędu, co znalazło
odzwierciedlenie w zmianie brzmienia art. 58 ust. 1.
Tak jak dotychczas zaświadczenie tożsamości wydane rodzicom obejmie ich małoletnie
dzieci, w imieniu których został złożony wniosek o udzielenie ochrony
20
międzynarodowej. Jednak na wniosek rodziców odrębne zaświadczenie tożsamości
otrzyma dziecko, które ukończyło 5. rok życia, jako że taki dokument jest przydatny w
celu wykonania obowiązku szkolnego. Doprecyzowane zostało, że dokument ten
uprawnia cudzoziemca i małoletnie dzieci objęte tym zaświadczeniem do pobytu na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do zakończenia postępowania w sprawie
udzielenia ochrony międzynarodowej decyzją ostateczną.
Proponuje się wydłużenie terminu ważności pierwszego zaświadczenia do 90 dni w celu
obniżenia kosztów tej operacji. Po upływie ważności zaświadczenia wydawanego przez
organ Straży Granicznej kolejne zaświadczenie będzie wydawane przez Szefa Urzędu
na okres 6 miesięcy. W konsekwencji wprowadzenia tej regulacji został uchylony
art. 57 ust. 1 pkt 3 wymieniający wśród przesłanek wymiany zaświadczenia tożsamości
– upływ terminu ważności tego dokumentu. Odmowa wydania kolejnego zaświadczenia
będzie następowała w drodze decyzji. W projekcie zostały określone przypadki, w
których taka odmowa będzie miała miejsce.
W art. 58 w dodawanym ust. 2a nałożono na cudzoziemca obowiązek wystąpienia z
wnioskiem o wydanie kolejnego zaświadczenia tożsamości niezwłocznie po upływie
ważności dotychczasowego zaświadczenia. Wprowadzenie powyższego uregulowania
ma na celu zapewnienie możliwości ustalenia tożsamości cudzoziemców przez cały
okres postępowania o przyznanie im ochrony międzynarodowej.
Zmiany w art. 59 mają charakter redakcyjny, a propozycja zmiany brzmienia art. 60
ust. 1 pkt 1 wynika z wprowadzenia regulacji dającej podstawę prawną do wydania
zaświadczenia tożsamości cudzoziemcowi przekazanemu przez inne państwo
członkowskie Unii Europejskiej na podstawie rozporządzenia 604/2013. Konieczne
będzie określenie wzoru takiego zaświadczenia.
Zmianie ulegnie tytuł rozdziału 4 w dziale II ustawy o udzielaniu ochrony w związku z
objęciem regulacjami tego rozdziału wszystkich osób wymagających szczególnego
traktowania, a nie jak dotychczas tylko tych, których stan psychofizyczny stwarza
domniemanie, że byli poddani przemocy albo są niepełnosprawni.
Zgodnie z art. 61 małoletni bez opieki będzie miał możliwość złożenia deklaracji
zamiaru złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. W przypadku gdy
małoletni bez opieki wystąpi z taką deklaracją, organ Straży Granicznej, w celu
udokumentowania przedmiotowych okoliczności, będzie obowiązany sporządzić
protokół oraz zarejestrować deklarację zamiaru złożenia wniosku o udzielenie ochrony
21
międzynarodowej w rejestrze spraw o udzielenie lub pozbawienie ochrony
międzynarodowej, udzielenie pomocy cudzoziemcom ubiegającym się o udzielenie
ochrony międzynarodowej. Mając na celu zapewnienie małoletnim bez opieki
kompleksowej i skutecznej reprezentacji, organ Straży Granicznej, do którego małoletni
bez opieki wystąpił z deklaracją zamiaru złożenia wniosku o udzielenie ochrony
międzynarodowej, będzie obowiązany wystąpić niezwłocznie do sądu opiekuńczego
właściwego ze względu na miejsce pobytu małoletniego z wnioskiem o ustanowienie
kuratora do reprezentowania małoletniego w postępowaniu w sprawie udzielenia
ochrony międzynarodowej, przekazania do innego państwa członkowskiego na
podstawie rozporządzenia 604/2013, udzielenia pomocy socjalnej, udzielenia pomocy w
dobrowolnym powrocie do kraju pochodzenia.
Sąd będzie ustanawiał kuratora niezwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni. Zgodnie
z projektowanym art. 61 ust. 3 obowiązek wystąpienia do sądu z wnioskiem o
ustanowienie kuratora dotyczy również przypadku, gdy wniosek o udzielenie ochrony
międzynarodowej w imieniu małoletniego bez opieki złoży przedstawiciel organizacji
międzynarodowej lub pozarządowej zajmującej się udzielaniem cudzoziemcom
pomocy, w tym pomocy prawnej, oraz w przypadku przekazania przez inne państwo
członkowskie na podstawie rozporządzenia 604/2013 małoletniego bez opieki, dla
którego kurator nie był wcześniej ustanowiony. Organem właściwym do wystąpienia z
wnioskiem o ustanowienie kuratora do reprezentowania małoletniego bez opieki będzie
komendant oddziału Straży Granicznej lub komendant placówki Straży Granicznej,
który przyjął wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, lub komendant placówki
Straży Granicznej, właściwy ze względu na miejsce przekazania cudzoziemca przez
inne państwo członkowskie na podstawie rozporządzenia 604/2013. Wniosek o
udzielenie ochrony międzynarodowej złożony w imieniu małoletniego bez opieki przez
kuratora będzie przyjmował i rejestrował niezwłocznie, nie później jednak niż w
terminie 3 dni roboczych od dnia ustanowienia przez sąd kuratora, organ Straży
Granicznej właściwy ze względu na miejsce pobytu małoletniego bez opieki.
Organ Straży Granicznej, który przyjął wniosek o udzielenie ochrony
międzynarodowej, złożony w imieniu małoletniego bez opieki przez kuratora
wyznaczonego przez sąd, albo komendant placówki Straży Granicznej właściwy ze
względu na miejsce przekazania małoletniego bez opieki przez inne państwo
członkowskie na podstawie rozporządzenia 604/2013, zgodnie z art. 61 ust. 6, będzie
22
występował do sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce pobytu
małoletniego z wnioskiem o umieszczenie małoletniego bez opieki w pieczy zastępczej.
Zgodnie z art. 61 ust. 7 sąd obowiązany będzie do orzekania w tych sprawach
niezwłocznie, nie później niż w terminie 10 dni. Z praktyki Urzędu do Spraw
Cudzoziemców wynika bowiem, że od umieszczenia dziecka przez Straż Graniczną w
rodzinie zastępczej zawodowej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego lub placówce
opiekuńczo-wychowawczej typu interwencyjnego upływa co najmniej 1,5 miesiąca
zanim sąd wyda postanowienie o umieszczeniu małoletniego w placówce opiekuńczo-
-wychowawczej. W celu skrócenia okresu pobytu małoletniego cudzoziemca, który
wjechał na terytorium Polski z dorosłym krewnym, należy określić maksymalny czas na
rozpatrzenie przez sąd wniosku, a tym samym wskazanie miejsca dalszego pobytu – w
placówce opiekuńczo-wychowawczej czy z dorosłym krewnym. Należy zauważyć, że
długotrwały pobyt małoletniego cudzoziemca w placówce opiekuńczo-
-wychowawczej typu interwencyjnego i rozdzielenie go z dorosłym krewnym będzie
dla niego ciężkim przeżyciem. Wprowadzenie takiej regulacji pozwoli ograniczyć
niezbędny pobyt małoletniego cudzoziemca w placówce opiekuńczo-wychowawczej
typu interwencyjnego do minimum i zapewnić połączenie z innymi członkami rodziny.
Powyższa propozycja jest zgodna z art. 24 dyrektywy 2013/33/UE.
W przypadku gdy w postępowaniu w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej
wyjdzie na jaw, że wnioskodawcą jest małoletni bez opieki, z wnioskiem o
umieszczenie małoletniego bez opieki w pieczy zastępczej wystąpi Szef Urzędu.
W celu wdrożenia art. 24 ust. 3 dyrektywy 2013/33/UE w art. 61 ust. 8 przewiduje się
regulację, zgodnie z którą niezwłocznie po otrzymaniu wniosku o udzielenie ochrony
międzynarodowej złożonego przez małoletniego bez opieki Szef Urzędu będzie
podejmował działania mające na celu odnalezienie krewnych małoletniego bez opieki,
w szczególności poprzez:
1) poinformowanie tego małoletniego o możliwości poszukiwania jego krewnych za
pośrednictwem międzynarodowych organizacji pozarządowych;
2) udzielenie małoletniemu bez opieki pomocy w:
a) nawiązaniu kontaktu z międzynarodowymi organizacjami pozarządowymi,
b) zainicjowaniu poszukiwań jego krewnych.
Przedmiotowe działania Szef Urzędu będzie podejmował, uwzględniając zakaz
określony w art. 9.
23