Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz niektórych innych ustaw

4-fluoro-butyrfentanyl, 3-MeO-PCP, mitragynina, salwinoryna A, 3F-MA,
AH-7921, MT-45, nalbufina.
Rada do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii wyraziła pozytywną opinię o potrzebie
objęcia kontrolą ustawową ww. substancji psychoaktywnych. Wszystkie
zaproponowane do objęcia kontrolą ustawową substancje mają działanie
psychoaktywne, wywierają wpływ na ośrodkowy układ nerwowy. Podstawą światowej
kontroli w obszarze środków odurzających, substancji psychotropowych i prekursorów
narkotykowych są trzy międzynarodowe konwencje Organizacji Narodów
Zjednoczonych:
– Jednolita Konwencja o środkach odurzających z 1961 r. sporządzona w Nowym Jorku
dnia 30 marca 1961 r. (Dz. U. z 1966 r. Nr 45, poz. 277 oraz z 1996 r. Nr 35, poz. 149),
– Konwencja o substancjach psychotropowych, sporządzona w Wiedniu dnia 21 lutego
1971 r. (Dz. U. z 1976 r. Nr 31, poz. 180),
– Konwencja Narodów Zjednoczonych o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami
odurzającymi i substancjami psychotropowymi sporządzona w Wiedniu dnia 20 grudnia
1988 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 15, poz. 69).
Art. 39 Jednolitej Konwencji o środkach odurzających z 1961 r. stanowi: „Żadne
z postanowień niniejszej konwencji nie wyklucza przyjęcia i nie będzie uważane za
wykluczające przyjęcie przez Stronę surowszych i ściślejszych przepisów kontroli od
przepisów przewidzianych niniejszą konwencją, a w szczególności nie przeszkodzi
Stronie wymagać, by przetwory objęte Wykazem III lub środki odurzające objęte
Wykazem II były poddane wszystkim przepisom kontroli przewidzianym dla środków
odurzających objętych Wykazem I lub niektórym z tych przepisów, jeśli będzie to
uważała za konieczne albo pożądane dla ochrony zdrowia publicznego i dobrobytu.”.
Mając powyższe na uwadze, należy uznać, iż włączenie substancji o udowodnionym
negatywnym wpływie na organizm ludzki do wykazu środków odurzających lub
substancji psychotropowych jest właściwe i nie powinno wzbudzać wątpliwości co do
zgodności z prawem międzynarodowym. Odnosząc się do regulacji Unii Europejskiej
w sprawie środków odurzających i substancji psychotropowych należy zauważyć,
iż decyzja Rady 2005/387/WSiSW z dnia 10 maja 2005 r. w sprawie wymiany
informacji, oceny ryzyka i kontroli nowych substancji psychoaktywnych (Dz. Urz. UE
L 127 z 20.05.2005, str. 32) w istocie ustanawia przede wszystkim mechanizm szybkiej
wymiany informacji o nowych substancjach psychoaktywnych, procedury ich
26
identyfikowania i obejmowania kontrolą. Natomiast art. 9 ust. 3 powyższej decyzji
wyraźnie wskazuje, że „żadne postanowienie niniejszej decyzji nie stanowi przeszkody
dla utrzymania lub wprowadzenia przez Państwo Członkowskie na swoim terytorium
wszelkich krajowych środków kontroli, jakie uzna za stosowne, po zidentyfikowaniu
przez Państwo Członkowskie nowej substancji psychoaktywnej”. Objęcie kontrolą
ustawową substancji psychoaktywnych zaproponowane w niniejszym projekcie ustawy
wydaje się jedynym proporcjonalnym do zagrożenia zdrowia publicznego w Polsce
środkiem kontroli.
Zgodnie z otrzymanymi ekspertyzami związki: JWH-015, JWH-098, JWH-251,
JWH-307, JWH-166, JWH-201, JWH-208, JWH-302, JWH-368, AM-2201,
3-(4-hydroksymetylobenzoilo)-1-pentyloindol, 5-FUR-144, A-834,735, AM-2233, AM-
1248, APICA, APINACA, MAM-2201, RCS-2, UR-144, AB-001, EAM-2201
(5-fluoro JWH-210), 5F-AKB-48, 5F-PB-22, AM-1220, AB-FUBINACA, STS-135,
QUCHIC, QUPIC, THJ-018 to syntetyczne kanabinoidy. Substancje te były wykrywane
w produktach oferowanych w sklepach internetowych i sklepach z tzw. produktami
kolekcjonerskimi. Po ich przyjęciu występują efekty bardzo podobne do tych, które
wywołują wprowadzone do organizmu produkty konopi innych niż włókniste, takich
jak ziele lub żywica (zwanych popularnie marihuaną i haszyszem). Są to m.in. zmiana
nastroju i samopoczucia, błogostan, euforia, halucynacje, czasami depresja, apatia
i urojenia. Następuje wzrost ciśnienia krwi, tachykardia, przekrwienie gałek ocznych,
zaburzenia koordynacji ruchowej, zawroty głowy, zaburzenia uwagi, wysuszenia
śluzówek. Zbliżone efekty działania są skutkiem oddziaływania syntetycznych
kanabinoidów na te same receptory co delta-9 tetrahydrokannabinol (delta-9-THC),
czyli składnik aktywny roślin konopi. Zagrożenie pojawieniem się zależności
kanabinoidowej dotyczy głównie młodocianych i młodych dorosłych, u których
dochodzi do trwałych zmian funkcji ośrodkowego układu nerwowego (Rubino
i Parolaro 2008; Parolaro i wsp. 2010). Prospektywne badania wskazują na dwukrotnie
większe zagrożenie wystąpienia psychozy schizofrenicznej (Arsenault i wsp. 2004).
Uważa się, że stosowanie kanabinoidów w okresie dojrzewania i rozwoju mózgu
sprzyja późniejszemu pojawianiu się zespołów psychotycznych i zaburzeniom pamięci
(Ehrenreich i wsp. 1999; Pope i wsp. 200; Schwartz i wsp. 1989). Obserwacje u ludzi
potwierdzają liczne badania przedkliniczne (O’Shea i wsp. 2004, 2006; Schneider
i Koch 2003). Uważa się również, że syntetyczne kanabinoidy stwarzają większe
27
zagrożenie wystąpienia ostrych objawów psychotycznych oraz postaci paranoidalnej
schizofrenii w porównaniu z naturalnymi przetworami Cannabis indica (Fernandez–
Espejo i wsp. 2009; Moore i wsp. 2007; Muller–Vahl i Emrich 2008; Zulino
i wsp. 2007). Używanie kanabinoidów skutkuje ostrymi zmianami w układzie
oddechowym ze stanami zapalnymi nosogardzieli, kaszlem oraz przewlekłym
zapaleniem oskrzeli oraz zaburzeniami funkcji układu krążenia zagrażającymi
szczególnie osobom z niedokrwienną chorobą serca.
Zgodnie z otrzymanymi ekspertyzami związki o nazwach: 3-FMC, 3,4-DMMC,
pentedron, bufedron, etkatynon, pentylon, MPBP, pMPPP, brefedron,

4-metylo-bufedron (metylobufedron), dibutylon, α-PPP, etylon, 3-MMC, izo-pentedron,
α-PVP
αPBP
(1-fenylo-2-(pirolidyn-1-ylo)butan-1-on),
MDPBP
(3,4-metylenodioksypirolidynobutyrofenon), NEB, 4-BEC, 4-Cl-PPP,
α-PHP,
heksedron, Eutylon, MDPPP to pochodne katynonu. Katynon jest aminą
sympatykomimetyczną naturalnie występującą w czuwaliczce jadalnej (Catha edulis).
Potencjał uzależniający rośliny powoduje umiarkowaną, ale zawsze przetrwałą
zależność psychiczną. Objawy przedawkowania, przy przedłużającym się stosowaniu,
mają zwykle łagodny charakter (występują stany letargu, łagodna depresja, drżenia,
powracające złe sny). Stosowanie wysokich dawek rośliny może być katalizatorem
chorób psychicznych. Katynony strukturalnie zbliżone są do takich stymulantów, jak
np. amfetamina czy efedryna. Powodują działanie zbliżone do amfetaminy, obejmujące
pobudzenie ruchowe, euforię lub rozdrażnienie, zaniepokojenie, poczucie spokoju lub
stany lękowe, podniecenie seksualne i bezsenność. Analogi katynonu wpływają na
neuroprzekaźnictwo z udziałem monoamin, m.in. zwiększają uwalnianie dopaminy,
serotoniny oraz noradrenaliny w mózgu. Najczęściej stwierdzanym w warunkach
klinicznych działaniem analogów katynonu jest: ból w klatce piersiowej, duszność,
tachykardia, kołatanie serca, nadciśnienie, zwężenie naczyń obwodowych, krwotoki,
ból głowy, pobudzenie, lęk, rozszerzenie źrenic, mdłości, wymioty, splątanie,
halucynacje oraz drgawki. Dibutylon kontrolowany jest we Francji, Irlandii, Wielkiej
Brytanii, Rosji, Włoszech na Węgrzech, Litwie oraz Białorusi. α-PPP kontrolowany jest
we Francji, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Danii, Finlandii, na Węgrzech oraz Litwie.
Tylko w samej Wielkiej Brytanii odnotowano kilkanaście zgonów związanych ze
stosowaniem pochodnych katynonu, ale ich rola i związek z przypadkami śmiertelnymi
jest trudna do ustalenia. Przy długotrwałym stosowaniu katynon może być
28
odpowiedzialny za wzrost zachorowalności na cukrzycę typu II, przypadki
kardiomiopatii, owrzodzeń dwunastnicy, zapalenia wątroby oraz zwiększone ryzyko
niedokrwienia naczyniowo-mózgowego, zakrzepów z zatorami (Al-Motarreb i wsp.
2005; 2010; Dhaifalah i wsp. 2004). 3-MMC, Izo-pentedron i α-PVP to substancje
psychoaktywne o działaniu empatogennym, entaktogennym i stymulującym –
zwłaszcza α-PVP, który wykazuje działanie silniejsze od kokainy. Przy stosowaniu
Etylonu i izo-pentedronu mogą pojawić się: ból głowy, nudności, podwyższona
temperatura ciała, tachykardia, wzrost ciśnienia krwi, zaburzenia widzenia, uczucie
zmęczenia. Po ustaniu działania może wystąpić: obniżony nastrój, skrajne zmęczenie,
naprzemienne czucie zimna i gorąca, uczucie strachu. Niektórymi ze skutków
ubocznych stosowania 3-MMC mogą być: krwawienie z nosa, pieczenie nosa (przy
aplikacji donosowej), rumieńce na twarzy, halucynacje, zawroty głowy, nudności,
wymioty, podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia rytmu serca, wysypki,
uczucie niepokoju, zmiany temperatury ciała, szczękościsk, nadpobudliwość i urojenia.
Substancja α-PVP może wywołać zespół serotoninowy (podwyższona temperatura
ciała, sztywność mięśni, tachykardia, nudności, wymioty, biegunka, drgawki) oraz
uszkodzenie wątroby i nerek (wpływ toksycznych metabolitów). Przedłużenie efektów
neuropsychiatrycznych może utrzymywać się nawet 5–7 dni.
Substancja α-PBP (1-fenylo-2-(pirolidyn-1-ylo)butan-1-on) działa jako stymulant
i empatogen (indukuje uczucie empatii) poprzez oddziaływanie na układ
dopaminergiczno-noradrenergiczny. Jest inhibitorem wychwytu zwrotnego dopaminy,
serotoniny i norepinefryny oraz ich transporterów. α-PBP to stymulująca substancja
psychoaktywna. Wywołuje pobudzenie, poczucie zwiększonej energii, wzrost
motywacji i chęci do działania, euforię. Działania niepożądane obejmują rumieńce na
twarzy, halucynacje, zawroty głowy, podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi,
zaburzenia rytmu serca, uczucie niepokoju, zmiany temperatury ciała, nadpobudliwość
i urojenia. Poza tym silne pobudzenie, bezsenność, nadmierne pocenie się, halucynacje
i paranoje. Może działać toksycznie na narządy wewnętrzne.
MDPBP (3,4-metylenodioksypyrrolidynobutyrofenon) to substancja psychoaktywna,
powstająca z safloru i będąca prekursorem 3,4-metylenodioksy-metyloamfetaminy
(MDMA lub ecstazy) (Renton i wsp. 1993).
NEB to syntetyczny związek organiczny z grupy katynonu. Jest etylową pochodną
bufedronu. Jest strukturalnym izomerem 4-metyloetkatynonu (4-MEC), pentedronu,
29
izo-pentedronu i 3,4-dimetylometkatynonu (3,4-DMMC). Można przypuszczać, że
podobieństwo strukturalne etylobufedronu katynonu sugeruje także zbliżony
mechanizm działania, tj. powoduje stymulację poprzez blokowanie wychwytu
zwrotnego lub uwalnianie neurotransmiterów, jak serotonina, dopamina i norepinefryna
(noradrenalina). Działa stymulująco na ośrodkowy układ nerwowy. Etylobufedron jest
substancją psychoaktywną. Pierwsze efekty pojawiają się już po spożyciu dawki 10 mg.
Zwykle stosowane dawki to 50–150 mg. Efekt psychoaktywny utrzymuje się około
1,5–2 godzin. Zaraz po zażyciu wywołuje pozytywnie odbierane efekty: lekką euforię,
polepszenie nastroju, chęć nawiązywania kontaktów z innymi osobami. W drugiej fazie
pojawia się przyjemna stymulacja przypominająca efekty po małej dawce amfetaminy.
Działania niepożądane obejmują podniesienie temperatury ciała, zlewne poty,
tachykardię, wzrost ciśnienia krwi, zaburzenia widzenia, uczucie zmęczenia, utratę
apetytu, oczopląs, a także problemy z koncentracją i pamięcią. Po ustaniu działania
może wystąpić: obniżony nastrój, zmęczenie, senność, poczucie bezsilności.
4-BEC to syntetyczna substancja psychoaktywna, pochodna katynonu. Hamuje
wychwyt zwrotny serotoniny i noradrenaliny. 4-BEC jest porównywany do 4-MEC oraz
do Brefedronu i Mefedronu, przy czym jego działanie jest znacznie słabsze. Dawki
4-BEC są około 1,5-2 razy większe od Brefedronu. Stosowany w dawce 100 mg
donosowo wywołuje silny ból nosa. Powoduje lekkie pobudzenie, empatię i chęć do
pracy i nauki. Substancja daje łagodne działania niepożądane: odczucia drętwienia
i mrowienia, potliwość. Nie obserwuje się szczególnie przyspieszonej akcji serca.
4-Cl-α-PPP to stymulant i empatogen poprzez oddziaływanie na układ
dopaminergiczno-noradrenergiczny. Jest inhibitorem wychwytu zwrotnego dopaminy,
serotoniny i norepinefryny i oraz ich transporterów. Mechanizm działania związku jest
jednak nieznany. Odnośnie do aktywności farmakologicznej 4-Cl-α-PPP ma działanie
stymulujące porównywalne do amfetaminy. Wywołuje pobudzenie, poczucie
zwiększonej energii, wzrost motywacji i chęci do działania, euforię. α-PHP to
stymulująca substancja psychoaktywna. Średnia dawka: od 10 mg do 40 mg. Podobnie
jak inne środki z tej grupy bardzo mocno hamuje łaknienie. Wywołuje pobudzenie,
poczucie zwiększonej energii, wzrost motywacji i chęci do działania, euforię. Działania
niepożądane 4-Cl-α-PPP i α-PHP nie zostały opisane. Prawdopodobnie są analogiczne
do tych po α-PPP: rumieńce na twarzy, zawroty głowy, podwyższenie ciśnienia
tętniczego krwi, zaburzenia rytmu serca, uczucie niepokoju, zmiany temperatury ciała,
30