Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz niektórych innych ustaw

warunki do społecznego i kulturalnego rozwoju jednostki i grup, powoduje zmniejszenie
ekonomicznego i społecznego dystansu między Polską a rozwiniętymi krajami Europy, co
zwiększa ogólny komfort społeczny i polityczny w kraju oraz przeciwdziała emigracji.
(szerzej na ten temat w Raporcie 2006 o naprawie sytuacji mieszkaniowej,
www.dachnadglowa.org.)

III. Skutki gospodarcze

Wydatki budżetowe przeznaczane na budownictwo mieszkaniowe z zasady w dużej mierze są
rekompensowane wypływami do budżetu. Szacuje się, że 1 miejsce pracy w budownictwie
powoduje dwu lub trzykrotnie wyższy wzrost zatrudnienia w innych sektorach gospodarki. W
związku z tym wzrastają wpływy do budżetu państwa z tytułu VAT i innych podatków.
Kolejna korzyść ze środków zainwestowanych w budownictwo polega na podniesieniu
przestrzennej mobilności bezrobotnych z terenów o wysokim wskaźniku bezrobocia na
tereny, w których praca jest dostępna, co zmniejsza wydatki budżetu na zasiłki dla
bezrobotnych oraz na pomoc społeczną. W budownictwie łatwo znajdują zatrudnienie osoby o
niewysokich kwalifikacjach, a zatrudnienie w tym sektorze jest jedną z najtańszych form
zatrudnienia.

IV. Skutki finansowe

1. Koszty dostarczania lokali socjalnych i pokoi hostelowych

Ze statystyk Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w 2011r. do komorników sądowych
wpłynęło 7198 wniosków o przeprowadzenie egzekucji opróżnienia lokalu. W tym samym
roku pozostało do załatwienia około 8000 spraw, które wpłynęły w latach poprzednich. Na
koniec roku spraw niezałatwionych zostało 8000. To oznacza, że wykonano około 7000
egzekucji w przedmiocie opróżnienia lokali. W tym należy zauważyć, że eksmisji bez prawa
do lokalu socjalnego lub zamiennego zostało do wykonania około 3000. Liczba zgłaszanych
do komorników wniosków w 2011r. nieco wzrosła w porównaniu do lat poprzednich, ale
tendencja ta utrzymuje się na przestrzeni kilku lat ( liczba ta stale nieco wzrasta). Oznacza to,
że w ciągu obecnego roku liczba wszystkich wniosków, które powinny zostać wykonane
przez komorników sądowych wynosi około 15 200.

Szacuje się, że 90% eksmisji wynika z zadłużenia. Projekt zawiera rozwiązania, które mają na
celu zmniejszenie liczby wyroków, w których sądy orzekają obowiązek opróżnienia lokalu
mieszkalnego i zmniejszenie liczby wniosków wpływających do komorników. Chodzi tutaj o
takie rozwiązania jak: wprowadzenie w publicznych zasobach mieszkaniowych zasady, że po
spłacie zadłużenia czynszowego umowa najmu nadal obowiązuje tak, jakby nie wygasła,
wprowadzenie do ustawy o dodatkach mieszkaniowych zapisu, który umożliwia pobieranie
dodatku i tym samym spłatę zadłużenia nawet w wypadku, gdy tytuł prawny do lokalu wygasł
(w razie zawarcia ugody o spłacie zadłużenia), a także wyłączenie z dochodu kwoty dodatku
mieszkaniowego przy obliczaniu zasiłku z pomocy społecznej. Te rozwiązania powinny
spowodować spadek liczby wyroków orzekających obowiązek opróżnienia lokalu
mieszkalnego oraz liczbę wniosków wpływających do komorników o 10% do 20%, a także
podnieść efektywność pracy socjalnej w stosunku do osób zagrożonych bezdomnością, ze
względu na pojawienie się w systemie rozwiązań, które umożliwiają ułożenie realnej strategii
wyjścia z problemów mieszkaniowych.

45

Gdyby tak się stało w następnym roku do komorników sądowych powinno wpłynąć od
około 6500 do około 5760 wniosków. Zatem gdyby ostrożnie przyjąć, że liczba ta spadnie o
10%, to liczba wszystkich wniosków pozostałych do wykonania w następnym roku po
wejściu w życie ustawy powinna wynosić około 14 500 ( 8000 wniosków pozostałych z lat
poprzednich + 6500 nowych).

Z w/w danych wynika, że w ciągu 1 roku wykonuje się około 7200 wniosków
wpływających do komorników, czyli w przybliżeniu 47% spośród wniosków wniesionych
przez wierzycieli. Gdyby założyć, że w przyszłym roku wykonanie wniosków o opróżnienie
lokalu mieszkalnego ( w sposób zgodny z zapisami projektu ustawy) miałoby się zwiększyć o
20% w stosunku do roku poprzedniego, przy jednoczesnym zmniejszeniu liczby wniosków
wpływających do komorników o 10%, to trzeba by było zagwarantować eksmitowanym
około 9 715 mieszkań lub pokoi hostelowych (ustawa pozwala samorządowi na wniosek
osoby zagrożonej bezdomnością przyznać jej od razu lokal socjalny, jeśli samorząd uzna, że
takie rozwiązanie jest bardziej korzystne dla obu stron).

Projekt przewiduje, że na 1 osobę w mieszkaniu socjalnym powinno przypadać 8 m²
powierzchni mieszkalnej. Można przyjąć, że na 1 osobę powinno ponadto przypadać
przeciętnie 4 m² powierzchni użytkowej lokalu. Zatem na 1 osobę powinno przeciętnie
przypadać 12 m² powierzchni lokalu ( w zależności od wielkości gospodarstwa domowego i
wielkości mieszkania, dane te powinny podlegać modyfikacji).

Przeciętna polska rodzina ( gospodarstwo domowe) składa się z 2, 81 osoby. Zatem przeciętne
mieszkanie dla przeciętnej rodziny powinno posiadać powierzchnię około 33, 72 m².

W przypadku pokoi hostelowych ustawa przewiduje, że na 1 osobę powinno przypadać 5 m².
Można przyjąć, że na 1 osobę w pokoju hostelowym powinno przypadać około 5 m²
powierzchni wspólnej budynku. Przeciętna polska rodzina ( gospodarstwo domowe) składa
się z 2, 81 osoby. Zatem przeciętne powierzchnia przeznaczona na 1 rodzinę w budynku z
pokojami hostelowymi powinna posiadać powierzchnię około 28,1 m².

Zakładając, że połowa rodzin trafi do lokali socjalnych, a połowa do pokoi hostelowych w
następnym roku po wejściu w życie ustawy powinno zostać oddanych do użytku lub
zakupionych przez gminy 300 291 m² powierzchni mieszkalnej lokali i pokoi hostelowych.


Zgodnie z danymi z raportu Instytutu Rozwoju Miast „ 20 lat polskiego rynku nieruchomości,
monitoring za lata 1999 – 2009” średnia cena zakupu m² powierzchni użytkowej lokalu
wynosiła 3 152 zł w 2008 r. Zatem łączny koszt inwestycji wynosiłby 946,5 mln złotych
( koszty dla budżetu państwa i gminy zostały podane łącznie). Przy przyjęciu, że inwestycje
do 2017 r. byłyby finansowane w wysokości 30% udziału gminy i 70% udziału budżetu
państwa koszt dla budżetu państwa wynosiłby 662,5 mln złotych.

Nakłady z budżetu państwa na ten cel musiałyby wzrosnąć około 7 krotnie ( w 2012r. na
dopłaty przeznaczono około 97 mln złotych) i wynosiłyby mniej, niż bezpośrednie
dopłaty do kredytów mieszkaniowych z budżetu państwa dla stosunkowo zamożnych
obywateli, których stać na zakup mieszkania na kredyt ( suma ta wyniosła w 2012r.:
688,8 mln złotych).

46

Przyjmując, że budynki będą powstawały na gruntach będących własnością gmin i że
wykonawcy będą oferowali korzystne ceny, cena za 1 m² z 2008 r. – tym bardziej, że firmy
deweloperskie doświadczają obecnie spadku sprzedaży- powinna być osiągalna. Podobna
sytuacja powinna mieć miejsce w razie zakupu gotowych lokali, gdyż obroty na rynku
deweloperskim obecnie spadają, a więc ceny nie będą rosły.

Znacząca inwestycja publiczna na rynku mieszkaniowym oraz pokoi przeznaczonych na
wynajem powinna przynieść spadek cen mieszkań na wolnym rynku oraz spadek cen
czynszów w zasobach prywatnych, co w ostatecznym rozrachunku przyczyniłoby się do
istotnego zmniejszenia skali problemu mieszkaniowego w całym kraju. W wyniku tej
interwencji można by było budować i wynajmować mieszkania znacznie taniej, a w ten
sposób zmniejszałaby się systematycznie nie tylko liczba wniosków o opróżnienie lokalu
mieszkalnego wpływająca do komorników, ale także liczba gospodarstw domowych, które nie
są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych.

W tym czasie zmniejszałaby się liczba niewykonanych wyroków z uprawnieniem do lokalu
socjalnego, co zmniejszyłoby kwoty odszkodowań, jakie gminy są zmuszone wypłacać z tego
tytułu właścicielom, chociaż jednocześnie pojawiłby się obowiązek zapłaty odszkodowań
właścicielom, którzy oczekują na opróżnienie lokalu przez osoby oczekujące na pokój
hostelowy. Te koszty częściowo mogłyby zrekompensować budżetom gmin podwyżki
czynszu przewidziane w ustawie w stosunku do osób, które zamieszkują w zasobach
komunalnych, a ich sytuacja finansowa pozwala im na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych
we własnym zakresie. Ponadto istnieje prawdopodobieństwo, iż część lokatorów objętych
podwyżką czynszu samodzielnie zdecyduje się na opuszczenie lokalu komunalnego, co z
kolei wpłynie na zwiększenie publicznych zasobów mieszkaniowych, którymi gmina
mogłaby dysponować w celu zaspokajania potrzeb mieszkaniowych. Nieco na zwiększenie
publicznych zasobów mieszkaniowych wpłynie także zapis ustawy, który ogranicza
możliwość wstąpienia w stosunek najmu po zmarłym najemcy w stosunku do osób, które - ze
względu na dobrą sytuację finansową lub posiadanie tytułu prawnego do innego mieszkania,
w którym mogłyby zamieszkać- mogą zaspokoić swoje potrzeby mieszkaniowe we własnym
zakresie. Ponadto wprowadzenie zasady, że znajdujący się w trudnej sytuacji ekonomicznej i
mieszkaniowej członek rodziny może mimo braku zgody gminy zamieszkać razem z rodziną
w lokalu wchodzącym w skład publicznych zasobów mieszkaniowych wpłynie także na
zmniejszenie liczby osób zagrożonych bezdomnością oczekujących na pokój hostelowy lub
mieszkanie.

Gdyby w następnych latach tylko utrzymywano dofinasowanie na tym samym poziomie– jeśli
celem jest zgodne z Konstytucją i prawem Unii Europejskiej oraz bieżące ( bez zbędnej
zwłoki) wykonywanie wyroków nakazujących opróżnienie lokali mieszkalnych- po kilku
latach wszystkie wnioski złożone u komorników o opróżnienie lokalu mieszkalnego byłby
wykonane w tym samym roku. Osiągnięcie tego celu w podanym czasie jest możliwe przy
założeniu, że polskie społeczeństwo w latach następnych drastycznie nie zubożeje, a więc nie
zwiększy się liczba wpływających do komorników wniosków i że ceny 1 m² powierzchni
użytkowej lokalu nie wzrosną w istotny sposób ( co przy wdrażaniu programu obniżającego
popyt nie powinno się zdarzyć). Jednocześnie zjawisko bezdomności nie tylko nie uległoby
dalszemu poszerzaniu, ale powinno się w sposób istotny zmniejszyć. Jeżeli dotacje w latach
2015 – 2020 wyniosłyby zgodnie z założeniami ustawy łączna wartość 70% inwestycji
problem mieszkaniowy i bezdomność stały by się w Polsce zjawiskami o charakterze
marginalnym.

47

2. Koszty zapewnienia lokali socjalnych osobom zagrożonym bezdomnością

Obecnie szacuje się, iż populacja osób bezdomnych wynosi około 30 000 osób. Większość z
nich spełnia kryterium przewidziane w nowelizacji dla osoby zagrożonej bezdomnością
zarówno pod względem osiąganych dochodów, jaki i braku mieszkania, w którym mogłyby
zamieszkać. Zatem gminy będą zobowiązane na ich wniosek wpisać je do kolejki
mieszkaniowej i przydzielić mieszkanie z mieszkaniowych zasobów gminy. Ze względu na
złożoność procesu stawania się osobą bezdomną i następowania kolejnych etapów
bezdomności, z których z biegiem lat coraz trudniej się wydostać i osiągać życiową
samodzielność, tylko część z tych osób złoży wnioski o mieszkanie. Można szacować, iż
ogólny koszt (dla budżetów gmin i budżetu państwa) wyniesie około 600 mln złotych w ciągu
5 lat.

3. Koszt wypłaty dodatków mieszkaniowych i udzielanej pomocy społecznej

Podwyższenie wydatków na pomoc społeczną i dodatki mieszkaniowe spowoduje spadek
liczby osób eksmitowanych i zagrożonych bezdomnością, co powinno przynajmniej w jakiejś
części skutkować zmniejszeniem wydatków na pomoc tym osobom ( prowadzenie schronisk,
czy pomoc socjalna dla osób, które w wyniku bezdomności utraciły możliwość zarobkowania
i uczestnictwa w rynku pracy). Szczegółowe wyliczenie zwiększonych wydatków po stronie
pomocy społecznej i budżetów gmin jest utrudnione, gdyż pomiędzy zobowiązaniami
wynikającymi z ustaw, a poziomem realizacji tych uprawnień występuje znacząca luka
wynikająca z chronicznego niedofinansowania ośrodków pomocy społecznej. To
niedofinansowanie dało się szczególnie mocno odczuć po zwiększeniu uprawnień związanych
z podniesieniem progu dochodowego uprawniającego do korzystania z pomocy społecznej.

W odniesieniu do zwiększenia liczby osób uprawnionych do pobierania dodatku
mieszkaniowego także bardzo trudno jest oszacować koszty, bowiem trudno przewidzieć, ile
ugód dotyczących spłaty zadłużenia może zostać zawartych przez właścicieli mieszkań z
osobami nie posiadającymi tytułu prawnego do lokalu, podobnie trudno oszacować ile
gospodarstw domowych wynajmujących mieszkania na wolnym rynku będzie się
kwalifikowało i wnioskowało o przyznanie dodatków mieszkaniowych.

Gdyby z dodatków mieszkaniowych skorzystało dodatkowo 0,5 mln gospodarstw domowych
to ogólny koszt wypłaty dodatków dla budżetów gmin wzrósłby o około 785 000 złotych,
przyjmując, że przeciętny dodatek mieszkaniowy w 2008 r. wynosił 157 złotych. Z Raportu
NIK-u wynika natomiast, że zarówno kwoty jak i liczba wypłacanych dodatków na
przestrzenia lat 2004-2008 systematycznie malały (NIK, Informacja o wynikach kontroli
funkcjonowania systemu dodatków mieszkaniowych, 2010r.).

Ogólnie zwiększenie kosztów po stronie wydatków na dodatki mieszkaniowe powinno
zmniejszać koszty po stronie wydatków na pomoc społeczną ( domy pomocy, domy dziecka,
doraźna pomoc dla osób bezdomnych, a w przyszłości także koszty zabezpieczenia
społecznego np. świadczenia rentowe i w służbie zdrowia) oraz koszty związane z
obowiązkiem zapewnienia mieszkań lub pokoi hostelowych poprzez zmniejszenie liczby
wyroków eksmisji z mieszkania.

4. Koszt zapewnienia mieszkań osobom, które utraciły umowę najmu z tanim czynszem
komunalnym w związku ze zwrotem nieruchomości na rzecz ich byłych właścicieli lub
następców prawnych.
48


Obecnie nie ma dostępu do wiarygodnych danych na temat liczby gospodarstw domowych
dotkniętych skutkami zwrotów nieruchomości.



6. Ocena zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej

Celem projektu jest doprowadzenie do sytuacji, w której polskie prawo w dziedzinie ochrony
praw człowieka w stosunku do osób, wobec których zapadło orzeczenie nakazujące
opróżnienie lokalu mieszkalnego było zgodne z prawem Unii Europejskiej. Projekt jest
zgodny z prawem Unii Europejskiej. W sposób dostateczny chroni także prawa prywatnych
właścicieli.







49