Poselski projekt ustawy o udzielaniu nieodpłatnej informacji prawnej dla osób fizycznych

Druk nr 2936


Warszawa, 22 kwietnia 2014 r.
SEJM

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja



Pani

Ewa Kopacz

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej




Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani
posłowie wnoszą projekt ustawy:


- o udzielaniu nieodpłatnej informacji
prawnej dla osób fizycznych.


Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy
upoważniamy pana posła Jana Burego.



(-) Bartłomiej Bodio; (-) Edmund Borawski; (-) Artur Bramora; (-) Jan
Bury;
(-) Dariusz Cezar Dziadzio; (-) Marek Gos; (-) Jarosław
Górczyński;
(-) Eugeniusz Tomasz Grzeszczak; (-) Mieczysław
Kasprzak; (-) Eugeniusz Kłopotek; (-) Jan Łopata; (-) Mieczysław Marcin
Łuczak;
(-) Krystyna Ozga; (-) Mirosław
Pawlak;
(-) Józef
Racki;
(-) Marek Sawicki; (-) Henryk
Smolarz;
(-) Zbigniew
Sosnowski;
(-) Franciszek Jerzy Stefaniuk; (-) Halina Szymiec-
Raczyńska; (-) Zbigniew Włodkowski; (-) Piotr Zgorzelski.
Projekt

USTAWA
z dnia……………… 2014 r.
o udzielaniu nieodpłatnej informacji prawnej dla osób fizycznych


Art. 1. Ustawa reguluje zasady i sposób udzielania nieodpłatnej informacji
prawnej dla osób fizycznych.

Art. 2. Osoby fizyczne przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
mają prawo do uzyskania nieodpłatnej informacji prawnej, finansowanej przez Skarb
Państwa.

Art. 3. 1. Informacja prawna obejmuje informację o:
1) treści obowiązującego prawa;
2) prawach i obowiązkach wynikających z obowiązujących regulacji prawnych;
3) instytucjach właściwych do załatwienia sprawy oraz trybie postępowania;
4) możliwości, trybie i przesłankach uzyskania bezpłatnej pomocy prawnej w
poszczególnych rodzajach postępowań.

Art. 4. Minister Sprawiedliwości zapewnia udzielanie i udostępnianie
informacji prawnej oraz rozpowszechnianie informacji o możliwościach jej uzyskania.

Art. 5. 1. Tworzy się Centrum Informacji Prawnej, zwane dalej „Centrum”.
2. Centrum jest państwową jednostką budżetową w rozumieniu przepisów
ustawy o finansach publicznych.
3. Centrum udziela i udostępnia informacje prawne, rozpowszechnia
informacje o możliwości ich uzyskania, a także wykonuje inne zadania związane z
udzielaniem informacji prawnej.
4. Minister Sprawiedliwości, w drodze zarządzenia, nadaje Centrum statut
określający w szczególności jego przedmiot działalności, strukturę organizacyjną
oraz siedzibę.
5. Centrum działa również przez swoje oddziały – ośrodki informacji prawnej,
które podlegają Dyrektorowi Centrum.
6. Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opini Dyrektora Centrum, tworzy
i znosi, w drodze rozporządzenia, ośrodki informacji prawnej oraz określa ich
strukturę organizacyjną oraz obszary właściwości, mając na względzie konieczność
zapewnienia rzeczywistego dostępu do informacji prawnej oraz uwzględniając
stopień zamożności ludności w danym województwie.
1


Art. 6. 1. Centrum oraz ośrodki informacji prawnej udzielają i udostępniają
informacje prawne w swoich siedzibach oraz za pośrednictwem systemów
teleinformatycznych.
2. Informacja prawna jest udzielana przez pracowników Centrum i ośrodków
informacji prawnej w formie ustnej, w tym telefonicznie lub osobiście.
3. Informacja prawna jest udostępniania na portalu informacyjnym Centrum.

Art. 7. 1. Organem Centrum jest dyrektor Centrum.
2. Dyrektor kieruje Centrum i reprezentuje je na zewnątrz.
3. Dyrektora powołuje i odwołuje Minister Sprawiedliwości.
4. Dyrektor Centrum współpracuje z samorządami zawodów prawniczych i
organizacjami pozarządowymi w celu zapewnienia rzeczywistego dostępu osób
fizycznych do informacji prawnej.

Art. 8. 1. Stosunek pracy dyrektora Centrum nawiązuje się na podstawie
powołania na czas nieokreślony.
2. Stosunek pracy dyrektora Centrum może być rozwiązany przez każdą ze
stron z zachowaniem miesięcznego okresu wypowiedzenia.
3. Dyrektorem Centrum może zostać osoba, która:
1) jest obywatelem polskim;
2) korzysta z pełni praw publicznych;
3) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub
umyślne przestępstwo skarbowe;
4) posiada wykształcenie wyższe prawnicze.

Art. 9. 1. Pracownicy Centrum oraz ośrodków informacji prawnej są
zatrudniani na podstawie umowy o pracę.
2. Minister Sprawiedliwości określi w drodze rozporządzenia wykaz stanowisk
i wymagania kwalifikacyjne dla pracowników Centrum oraz pracowników ośrodków
informacji prawnej, w tym dla dyrektora Centrum, oraz warunki wynagradzania i
przyznawania innych świadczeń ze stosunku pracy, biorąc pod uwagę rodzaj zadań i
charakter czynności wykonywanych na poszczególnych stanowiskach oraz
kwalifikacje wymagane przy ich wykonywaniu.


Art. 10. Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.




2


UZASADNIENIE

1. Potrzeba i cel uchwalenia ustawy.


Przedmiotowy projekt ustawy wprowadza instytucjonalny system udzielania
nieodpłatnej informacji prawnej finansowanej przez Skarb Państwa polegającej na
udzieleniu każdej osobie fizycznej przebywającej na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej informacji o treści obowiązującego prawa, o prawach i obowiązkach
wynikających z regulacji prawnych, o instytucjach właściwych do załatwienia sprawy
oraz o trybie postępowania. Ponadto pomoc będzie udzielana w zakresie
możliwości, trybu i przesłanek udzielenia bezpłatnej pomocy prawnej w
poszczególnych rodzajach postępowań. Udzielanie informacji prawnej nie będzie
limitowane żadnym kryterium, zatem uprawnionym do skorzystania z nieodpłatnej
informacji prawnej będzie każda osoba fizyczna przebywająca na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej.

Podstawową przyczyną przystąpienia do opracowania projektu ustawy jest
konieczność stworzenia systemu instytucjonalnego, który zapewni każdej osobie
fizycznej prawo do skorzystania z nieodpłatnej informacji prawnej. Należy
bowiem
podkreślić, że prawo do rzeczywistego i efektywnego dostępu do wymiaru
sprawiedliwości, w tym prawo do informacji prawnej, ma swoje oparcie w
dokumentach międzynarodowych. Prawo dostępu osób ubogich do wymiaru
sprawiedliwości jest przedmiotem regulacji Karty Praw Podstawowych Uni
Europejskiej. Z art. 47 Karty wynika, że osobom, które nie posiadają wystarczających
środków, udzielana jest pomoc prawna w zakresie w jakim jest ona konieczna dla
zapewnienia skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

W celu zagwarantowania dostępu osób o niskim statusie materialnym do
wymiaru sprawiedliwości Komitet Rady Ministrów Rady Europy przyjął w dniu 8
stycznia 1993 r. Zalecenie nr R (93) dla państw członkowskich co do efektywnego
dostępu do prawa i sprawiedliwości dla najuboższych. W Zaleceniu tym podkreśla się
m.in., że dostęp osób ubogich do wymiaru sprawiedliwości wynika z rezolucji ONZ o
prawach człowieka i skrajnym ubóstwie, zwłaszcza z Rezolucji Zgromadzenia
Ogólnego nr 46/121/ z 17 grudnia 1991 r. oraz Rezolucji Komisji Praw Człowieka nr
1991/11 z 18 lutego 1992 r. Komitet Ministrów Rady Europy przyjął ponadto Zlecenie
3

nr 76 (5) o pomocy prawnej w sprawach cywilnych, handlowych i administracyjnych
oraz 78 (8) o pomocy i poradach prawnych. Zalecenie nr R (93) zobowiązuje
państwa członkowskie do „ułatwiania osobom ubogim w sytuacji wszelkiego ubóstwa
dostępu do prawa poprzez wspieranie służb świadczących tym osobom doradztwo
prawne oraz pokrywanie kosztów doradztwa prawnego dla tych osób poprzez system
pomocy prawnej”.

Powołane wyżej akty międzynarodowe zobowiązują Polskę do
zagwarantowania osobom ubogim rzeczywistego dostępu do wymiaru
sprawiedliwości poprzez m.in. zwracanie kosztów pomocy prawnej, a także
rozciąganie pomocy prawnej na wszystkie typy spraw rozpatrywanych przez
sądy, w tym sądy administracyjne oraz na wszystkie sporne i niesporne
postępowanie sądowe i administracyjne. W zakresie postępowań sądowych,
ustawodawstwo polskie spełnia wymogi wynikające z przywołanych powyżej
regulacji. Rozwiązania te nie dotyczą jednak pomocy świadczonej na etapie
przedsądowym, a więc polegającej na udzielaniu fachowych informacji prawnych
przez osoby o udokumentowanej wiedzy, niezwiązanych z toczącym się
postępowaniem sądowym i nieobejmujących reprezentacji osoby przed sądem lub
organem administracji publicznej.

Podkreślić należy, iż celem projektowanych regulacji jest również
poszerzenie wiedzy i świadomości społecznej oraz obywatelskiej, szczególnie
tych grup społecznych, które w najmniejszym stopniu skorzystały z
pozytywnych zmian związanych z transformacją ustrojową. Brak dostępu do
pomocy prawnej przyczynia się do sytuacji wykluczenia społecznego osób
najuboższych, które z uwagi na towarzyszący im, w większości przypadków,
deficyt wiedzy prawnej, nie są w stanie samodzielnie wyegzekwować
przysługującym im roszczeń lub uzyskać ochrony przewidzianej przepisami
prawa. Obowiązkiem państwa jest zapewnienie – na poziomie możliwym do
udźwignięcia przez budżet – pomocy nie tylko w sferze materialnej, ale również
intelektualnej. Nie ulega wątpliwości, iż poszczególne sfery zarówno stosunków
publicznoprawnych, jak i prywatnoprawnych uległy w ostatnich latach daleko idącej
komplikacji. W gąszczu przepisów nierzadko nie mogą odnaleźć się ludzie
wykształceni, znajdujący się w dobrych warunkach materialnych, którzy jednak mogą
skorzystać, w razie takiej potrzeby, z odpłatnej fachowej porady prawnej. W tej
sytuacji państwo nie może pozostawić samemu sobie tych grup społecznych, które
4