Poselski projekt ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i o zmianie niektórych innych ustaw

odbiorcami są małoletni, lub skierowanych do małoletnich, oraz obejmuje inną
działalność, w której uczestniczą małoletni.
Artykuł 11 ust. 1 i 2 projektu ustawy nie jest sprzeczny z art. 10 ust. 1
dyrektywy 2011/93/UE w zakresie, w którym projekt ustanawia zakaz
wykonywania zawodu lub podejmowania zajęcia związanego z bezpośrednimi i
regularnymi kontaktami z osobami małoletnimi przez osobę, której dane zostały
umieszczone w rejestrze w związku z prawomocnym skazaniem za przestępstwo
wymienione w rozdziale XXV Kodeksu karnego, popełnione na szkodę
małoletniego.
Na marginesie należy stwierdzić, że obowiązujący art. 41 § 1a kk stanowi,
że sąd może orzec zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk,
wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności,
związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad
nimi, na zawsze w razie skazania na karę pozbawienia wolności za przestępstwo
przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego.
Natomiast zgodnie z art. 41 § 1b kk sąd obligatoryjnie orzeka taki zakaz na
zawsze w razie ponownego skazania sprawcy w warunkach określonych w art.
41 § 1a kk.

W art. 9 projektu ustawy przewidziano, że dane z rejestru winny być
dostępne bez ograniczeń i publikowane na stronie internetowej Ministerstwa
Sprawiedliwości. Przepis ten realizuje cel wskazany w art. 10 ust. 2 dyrektywy
2011/93/UE w zakresie, w którym pracodawcy podczas rekrutowania osób do
celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z bezpośrednimi i
regularnymi kontaktami z dziećmi będą mogli za pośrednictwem
upublicznionego rejestru uzyskać informacje o wyrokach skazujących za
przestępstwa przeciwko seksualności i obyczajności popełnione na szkodę
małoletnich.

Analizując art. 10 ust. 2 dyrektywy 2011/93/UE należy zasygnalizować,
że w motywie 41 preambuły do tego aktu jest mowa o tym, że z należytym
uwzględnieniem różnych tradycji prawnych państw członkowskich dyrektywa
uwzględnia fakt, że dostęp do rejestru karnego mają jedynie właściwe organy
lub osoba zainteresowana. Motyw 43 stanowi wprost, że państwa członkowskie
mogą rozważyć przyjęcie wobec przestępców dodatkowych środków
administracyjnych, takich jak umieszczenie osób skazanych za przestępstwa, o
których mowa w dyrektywie, w rejestrach przestępców seksualnych. Dostęp do
tych rejestrów powinien być poddany ograniczeniu zgodnie z krajowymi
zasadami konstytucyjnymi i obowiązującymi normami ochrony danych, np.
przez ograniczenie dostępu jedynie do organów wymiaru sprawiedliwości lub
egzekwowania prawa. Z treści wskazanych motywów wynika, że celem
dyrektywy 2011/93/UE nie jest ustanowienie nieograniczonego dostępu do
narodowych rejestrów karnych w odniesieniu do danych dotyczących osób
prawomocnie skazanych za przestępstwa seksualne popełnione na szkodę
małoletnich. W tym miejscu analizy postanowień dyrektywy należy przywołać

6
ugruntowaną w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
zasadę, zgodnie z którą preambuła aktu prawa UE nie ma mocy prawnie
wiążącej i nie może być powoływana ani dla uzasadnienia odstępstw od
przepisów danego aktu, ani w celu wykładni tych przepisów w sposób
oczywiście sprzeczny z ich brzmieniem (por. wyrok z 2 kwietnia 2009 r. w
sprawie C-134/08 Hauptzollamt Bremen przeciwko J.E. Tyson Parketthandel
GmbH hanse j., Zb. Orz. 2009, s. I-02875, pkt 16 lub wyrok z 24 listopada
2005 r. w sprawie C-136/04 Deutsches Milch-Kontor GmbH przeciwko
Hauptzollamt Hamburg-Jonas, Zb. Orz. 2005, s. I-10095, pkt 32). Wobec braku
wiążącego prawnie charakteru postanowień preambuły dyrektywy 2011/93/UE,
jej fragmenty dotyczące ograniczeń dostępu do rejestrów przestępców stanowią
wskazówkę interpretacyjną do wykładni postanowień tej dyrektywy.
Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że projekt ustawy
wykracza poza cel określony w dyrektywie 2011/93/UE w zakresie, w którym w
art. 9 projektu przewidziano nieograniczony dostęp na stronie internetowej do
danych z rejestru. Równocześnie trzeba wskazać, że art. 82 ust. 2 oraz art. 83
ust. 1 TfUE, które są podstawą prawną przyjęcia dyrektywy 2011/93/UE,
ograniczają kompetencje Parlamentu Europejskiego i Rady do stanowienia norm
minimalnych w drodze dyrektyw. Zgodnie z art. 82 ust. 2 akapit trzeci TfUE
przyjęcie norm minimalnych nie stanowi przeszkody dla państw członkowskich
w utrzymaniu lub ustanowieniu wyższego poziomu ochrony osób (por.
A. Grzelak, Komentarz do art. 82 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
[w:] D. Miąsik (red.), N. Półtorak (red.), A. Wróbel (red.), Traktat o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz. Tom I (art. 1-89), Warszawa,
2012, dostępny w systemie informacji prawnej LEX).
W tej sytuacji można przyjąć, że wobec ustanowienia w dyrektywie
2011/93/UE jedynie minimalnego standardu ochrony, dopuszczalne jest
ustanowienie krajowych przepisów, które wykraczają poza ten standard. W tym
świetle należy stwierdzić, że art. 9 projektu ustawy nie jest sprzeczny z
postanowieniami dyrektywy 2011/93/UE, w szczególności z jej art. 10 ust. 2.

3.2 Przepisy projektu ustawy należy ocenić pod kątem ustalonego stanu
prawa UE w zakresie ochrony danych osobowych. Zgodnie z art. 5 projektu
ustawy w rejestrze umieszcza się informacje o osobach prawomocnie skazanych
za przestępstwa na tle seksualnym, które obejmują takie dane jak m.in.: imiona,
nazwisko, nazwisko rodowe, datę i miejsce urodzenia, imiona rodziców,
obywatelstwo, nazwisko rodowe matki, miejsce zamieszkania, zawód wyuczony
i wykonywany, numer PESEL, numer i seria dowodu osobistego, a także dane o
aktualnym miejscu pobytu, wzrost, kolor oczu, płeć. W rejestrze umieszcza się
również fotografię osoby prawomocnie skazanej.
Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że wśród wymienionych w art. 5
projektu ustawy informacji występują również dane innych osób niż osoby
prawomocnie skazanej za przestępstwo na tle seksualnym. Wśród wyliczonych

7
informacji występują: imiona rodziców, nazwisko rodowe skazanego oraz
nazwisko rodowe matki skazanego. Są to dane osobowe rodziców osoby
skazanej.
Nie ulega wątpliwości, że dane wskazane w art. 5 projektu ustawy
stanowią dane osobowe. Informacje zamieszczane w rejestrze pobierane są z
Krajowego Rejestru Karnego oraz z ewidencji wydawanych i utraconych
dowodów osobistych prowadzonej przez ministra właściwego do spraw
administracji publicznej. Rejestr prowadzony jest przez Biuro Informacyjne
Krajowego Rejestru Karnego, wchodzące
w skład Ministerstwa
Sprawiedliwości, w formie informatycznej bazy danych (art. 4 ust. 2 i 3 projektu
ustawy).
Dane umieszczane są w rejestrze w razie prawomocnego skazania za
przestępstwo na tle seksualnym, chyba że sąd orzeknie o niezamieszczaniu
danych w rejestrze, jeśli uzna, że ich umieszczenie prowadziłoby do
pokrzywdzenia ofiary lub niewspółmiernie surowych skutków dla skazanego
(art. 6 w zw. z art. 12 projektu ustawy). Zgodnie z art. 9 projektu ustawy dane z
rejestru są dostępne bez ograniczeń i publikowane na stronie internetowej
Ministerstwa Sprawiedliwości. Usunięcie danych z rejestru następuje wraz z
usunięciem danych z Krajowego Rejestru Karnego (art. 10 projektu ustawy).
Na gruncie ustalonego stanu prawa UE należy stwierdzić, że gromadzenie
przez Biuro Informacyjne Krajowego Rejestru Karnego danych o osobach
prawomocnie skazanych za przestępstwa na tle seksualnym oraz zasady
udostępniania tych danych określone w projekcie ustawy stanowią ingerencję w
prawo do ochrony danych osobowych, o którym mowa w art. 16 ust. 1 TfUE
oraz art. 8 ust. 1 KPP, a także w prawo do prywatności, o którym mowa w art. 8
ust. 1 EKPCz. Należy ocenić, czy ta ingerencja jest uprawniona na tle
przesłanek określających wyłączenia stosowania prawa ochrony danych
osobowych w prawie UE. W kontekście tej analizy należy dokonać podziału
danych objętych rejestrem na dane osobowe dotyczące wyłącznie osoby
skazanej oraz dane obejmujące informacje identyfikujące również inne osoby, tj.
rodziców skazanego.
Zgodnie z informacjami przedstawionymi w pkt 2.2 niniejszej opinii,
zakres stosowania traktatowej zasady prawa do ochrony danych osobowych, w
tym również wyjątków od jej stosowania, należy odtworzyć na podstawie
odpowiednich przepisów Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz
Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Artykuł 8 ust.
2 KPP stanowi, że dane osobowe muszą być przetwarzane rzetelnie w
określonych celach i za zgodą osoby zainteresowanej lub na innej uzasadnionej
podstawie przewidzianej ustawą. Natomiast art. 52 KPP przewiduje, że wszelkie
ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności uznanych w Karcie muszą być
przewidziane ustawą i szanować istotę tych praw i wolności, a ograniczenia, z
zastrzeżeniem zasady proporcjonalności, mogą być wprowadzone wyłącznie
wtedy, gdy są konieczne i rzeczywiście odpowiadają celom interesu ogólnego

8
uznawanym przez Unię lub potrzebom ochrony praw i wolności innych osób.
Dodatkowych przesłanek odstąpienia od zasady ochrony danych osobowych,
której korelatem na gruncie EKPCz jest prawo do życia prywatnego i
rodzinnego, mieszkania i korespondencji, dostarcza art. 8 ust. 2 EKPCz
stanowiący, że wyjątki umożliwiające ingerencję władzy publicznej w
korzystanie z tego prawa, dotyczą przypadków przewidzianych przez ustawę i
koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo
państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę
porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub
ochronę praw i wolności innych osób.
Z perspektywy przedstawionych przepisów w pierwszej kolejności
należy stwierdzić, że odstępstwo od zasady pełnej ochrony danych osobowych
przewidziane ma być w projektowanej ustawie, więc warunek formalny
wymieniony we wszystkich powołanych wyżej przepisach jest spełniony.
W odniesieniu do danych osobowych dotyczących bezpośrednio osoby
prawomocnie skazanej nie budzą wątpliwości cele gromadzenia w rejestrze tych
danych. Są nim przede wszystkim zapobieganie poważnym przestępstwom, w
szczególności zwalczanie powrotu do przestępstwa, oraz ułatwienie
identyfikacji ich sprawców (przesłanka wskazana w orzecznictwie Trybunału).
Ponadto uzasadnieniem dla ustanowienia rejestru jest ochrona innych osób, w
szczególności osób pokrzywdzonych tymi przestępstwami, w tym dzieci
będących ofiarami przestępstw na tle seksualnym. W wyroku w sprawie Gardel
ETPCz, powołując się również na swoje wcześniejsze orzeczenia, wskazał
wprost, że nadużycia seksualne stanowią niezaprzeczalnie haniebny rodzaj
występków, które szczególnie uderzają w ofiary, a dzieci i inne osoby bezradne
mają prawo do ochrony ze strony państwa w postaci skutecznej prewencji
zabezpieczającej je przed tak poważnymi formami ingerencji w fundamentalne
aspekty ich życia prywatnego.
Gromadzenie i przetwarzanie w rejestrze danych osobowych osób
trzecich narusza ich prawo do prywatności i wydaje się być nieproporcjonalne
do celów ustanowienia rejestru. Przede wszystkim należy stwierdzić, że w
projekcie ustawy występują dane osobowe dostatecznie identyfikujące osobę
skazaną, takie jak jej imię, nazwisko, miejsce zamieszkania, miejsce aktualnego
pobytu, numer PESEL, informacje o wizerunku. Nie jest konieczne dodatkowe
gromadzenie i przetwarzanie w rejestrze danych, które są związane z osobą
skazaną, ale równocześnie są danymi osobowymi osób trzecich.
Gromadzenie i przetwarzanie danych osób trzecich w rejestrze stanowi
środek nieproporcjonalny do osiągnięcia celów ustanowienia rejestru sprawców
przestępstw seksualnych, które wiążą się z zapobieganiem przestępstwom,
ochroną pokrzywdzonych oraz innych członków społeczeństwa przed tymi
sprawcami. Mając powyższe na uwadze należy uznać, że projekt ustawy jest

3 Wyrok w sprawie Gardel, pkt. 63.
4 W szczególności wymienić należy wyrok ETPCz z 22 października 1996 r. w sprawie Stubbings i inni p. W.
Brytanii, nr skarg 22083/93 i 22095/93.

9
sprzeczny w prawem do ochrony danych osobowych osób trzecich, a w
szczególności z prawem do prywatności, w zakresie, w którym przewiduje
gromadzenie i przetwarzanie danych osobowych osób trzecich.
Mechanizm sądowej kontroli umieszczania w rejestrze danych
dotyczących osób prawomocnie skazanych, przewidziany w projekcie ustawy
nie narusza standardu ochrony danych osobowych. Z utrwalonego orzecznictwa
ETPCz wynika, że przepisy o gromadzeniu danych osobowych powinny
przewidywać niezależną kontrolę przesłanek przechowywania danych na
podstawie precyzyjnych kryteriów (wyrok w sprawie Gardel, pkt 69, wyrok z 4
grudnia 2008 r. w sprawie S i Marper przeciwko W. Brytanii, nr skarg 30562/04
i 30566/04, pkt 119).
W projekcie ustawy wskazano, że z jednej strony, sąd na podstawie art. 6
w zw. z art. 12 projektu ustawy każdorazowo skazując oskarżonego za
przestępstwo na tle seksualnym winien dokonać oceny, w oparciu o przesłanki
ustawowe, zasadności wyłączenia zamieszczenia danych skazanego w rejestrze.
Artykuł 12 projektu stanowi, że sąd orzeknie o nieumieszczaniu danych, gdy
umieszczenie prowadziłoby do pokrzywdzenia ofiary lub niewspółmiernie
surowych skutków dla skazanego. Z drugiej strony, w przypadku, o którym
mowa w art. 17 projektu ustawy, gdy w rejestrze zamieszcza się pochodzące z
Krajowego Rejestru Karnego dane o osobach prawomocnie skazanych za
przestępstwo na tle seksualnym przed wejściem w życie proponowanej ustawy,
przed umieszczeniem tych danych należy powiadomić osobę skazaną, której
przysługuje prawo zwrócenia się do sądu z wnioskiem o odstąpienie od
umieszczenia jej danych w rejestrze. Sąd także w tym przypadku podejmuje
decyzję na podstawie przesłanek określonych w art. 12 projektu ustawy. Osoba
skazana ma prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu w przedmiocie rozpoznania
takiego wniosku, a na postanowienie wydane w tej sprawie przysługuje
zażalenie (art. 17 ust. 4 i 5 projektu ustawy).
Wątpliwości z punktów widzenia ustalonego prawa UE w zakresie
ochrony danych osobowych budzi udostępnianie danych z rejestru bez
ograniczeń i publikowanie ich na stronie internetowej Ministerstwa
Sprawiedliwości, o którym mowa w art. 9 projektu ustawy. Przedmiotem
rozstrzygnięcia w sprawie Gardel było umieszczenie danych osoby skazanej w
bazie, do której dostęp miały organy wymiaru sprawiedliwości oraz zamknięty
krąg podmiotów administracji publicznej. Trybunał orzekł w tej sprawie, że
mimo tego, iż dostęp do danych mają oprócz sądu i policji również organy
administracyjne, jest on jednak limitowany, ponieważ dotyczy organów
zobowiązanych do poufności, w okolicznościach dokładnie określonych (wyrok
w sprawie Gardel, pkt. 70). Trybunał stwierdził, że ustawodawstwo wewnętrzne
musi zapewnić istnienie odpowiednich mechanizmów, aby uniemożliwić
używanie danych osobowych niezgodne z gwarancjami przewidzianymi w art. 8
EKPCz (wyrok w sprawie Gardel, pkt 62; wyrok ETPCz z 25 lutego 1997 r. w
sprawie Z przeciwko Finlandii, pkt 95). W ocenie ETPCz wyrażonej w

10