Rządowy projekt ustawy - Prawo restrukturyzacyjne

a)
wprowadzenia możliwości osobistego działania przez posiadacza listów zastawnych
(art. 443 ust. 3 p.u.n.),
b)
zmiany art. 449 p.u.n. poprzez wykreślenie przepisów dotyczących głosowania nad
układem z uwagi na wyczerpujące uregulowanie tej kwestii w p.r.
Regulacja dotycząca banków hipotecznych w p.r. stanowi odpowiednie przeniesienie obecnie
obowiązujących przepisów do p.r., z uwzględnieniem również zmian, o których mowa wyżej.
Postępowanie upadłościowe i restrukturyzacyjne wobec instytucji kredytowych, banków
zagranicznych oraz banków krajowych prowadzących działalność za granicą
Przepisy dotyczące postępowania upadłościowego i restrukturyzacyjnego wobec instytucji
kredytowych, banków zagranicznych oraz banków krajowych prowadzących działalność za granicą
implementują w prawie polskim przepisy dyrektywy 2001/24/WE. Projekt nie wprowadza w ich
zakresie żadnych zmian poza dostosowaniem do nowej struktury postępowań. Wobec podziału na
uregulowane w osobnych ustawach postępowanie upadłościowe oraz postępowania
restrukturyzacyjne, zasadne jest uregulowanie w p.r. jedynie międzynarodowych skutków
postępowania układowego otwartego w Polsce. Przepisy o uznawaniu i skuteczności zagranicznych
postępowań restrukturyzacyjnych należy natomiast uregulować łącznie z uznawaniem i skutecznością
postępowań upadłościowych pozostawiając je w p.u.n., gdyż w przypadku niektórych zagranicznych
porządków prawnych niemożliwe jest wyraźne rozróżnienie postępowania upadłościowego od
postępowania mającego charakter restrukturyzacyjny.
Zmiany w art. 462 ust. 1 i art. 467 p.u.n. mają charakter poprawek językowych
niezmieniających treści norm objętych tymi przepisami.
Przepisy implementujące dyrektywę 98/26/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
19 maja 1998 r. w sprawie ostateczności rozrachunku w systemach płatności i rozrachunku
papierów wartościowych i dyrektywę 2002/47/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
6 czerwca 2002 r. w sprawie uzgodnień dotyczących zabezpieczeń finansowych
W zakresie przepisów implementujących dyrektywę 98/26/WE Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 19 maja 1998 r. w sprawie ostateczności rozrachunku w systemach płatności
i rozrachunku papierów wartościowychoraz dyrektywę 2002/47/WE Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie uzgodnień dotyczących zabezpieczeń finansowych),
projekt przyjmuje zasadę zachowania obecnych przepisów p.u.n. regulujących te kwestie oraz
przeniesienia ich rozwiązań w niezmienionym kształcie do ustawy – Prawo restrukturyzacyjne.
W p.r. przepisy te znajdą zastosowanie do przyspieszonego postępowania układowego, postępowania
układowego oraz postępowania sanacyjnego, natomiast nie ma potrzeby ich zastosowania do
postępowania o zatwierdzenie układu, które w żadnym momencie nie nakłada na dłużnika
jakichkolwiek ograniczeń co do uczestnictwa w systemach płatności oraz systemach rozrachunku
papierów wartościowych, jak również co do ustanawiania zabezpieczeń. W odniesieniu do trzech
wymienionych powyżej postępowań restrukturyzacyjnych, wzorem obecnej regulacji w p.u.n.,
przepisy te zintegrowano z pozostałymi przepisami o skutkach otwarcia postępowań, co w wielu
miejscach oznacza skorzystanie z techniki odesłań w postępowaniu układowym i sanacyjnym do
przepisów o przyspieszonym postępowaniu układowym.

27) Dz. Urz. UE L 166 z 11.06.1998, s. 45.
28) Dz. Urz. UE L 168 z 27.06.2002 , s. 43.
101


Wejście w życie p.r. wymaga ponadto uwzględnienia w przepisach ustawy z dnia 24 sierpnia
2001 r. o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów
wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami.
Postępowanie restrukturyzacyjne i upadłościowe wobec emitentów obligacji

Projekt przewiduje odrębne regulacje dla emitentów wszystkich obligacji, a nie jak
w dotychczasowym stanie prawnym wyłącznie dla emitentów obligacji zabezpieczonych rzeczowo.
Uzasadnieniem takiego założenia jest okoliczność, że w przypadku postępowania
restrukturyzacyjnego emitenta obligacji konieczne jest uregulowanie sposobu zabezpieczania praw
obligatariuszy poprzez ustanowienie kuratora.
Projekt utrzymuje przy tym dotychczasową zasadę, zgodnie z którą przepisów o postępowaniu
odrębnym nie stosuje się w razie otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego wobec emitenta
obligacji przychodowych, jeżeli emitent w treści obligacji ograniczył swoją odpowiedzialność do
kwoty przychodów lub wartości majątku przedsięwzięcia. Środki przeznaczone na zaspokojenie praw
obligatariuszy z takich obligacji nie wchodzą do masy układowej lub sanacyjnej, a roszczenia
obligatariuszy nie są objęte układem.
Dodatkowo, w celu zwiększenia ochrony praw obligatariuszy, projekt przewiduje, że wobec
emitenta obligacji nie prowadzi się postępowania o zatwierdzenie układu. Projekt utrzymuje regulację,
zgodnie z którą w celu reprezentowania praw obligatariuszy sąd ustanawia kuratora, ale wprowadza
możliwość osobistego działania w postępowaniu przez obligatariuszy.
Projekt rozwiązuje również kolizję między zakresem obowiązków i kompetencji kuratora
i administratora hipoteki, stanowiąc, że nie ustanawia się kuratora, w przypadku gdy dla
zabezpieczenia praw z obligacji ustanowiono hipotekę na majątku emitenta. W takiej sytuacji prawa
i obowiązki obligatariuszy w postępowaniu restrukturyzacyjnym wykonuje administrator hipoteki,
o którym mowa w art. 7 ust. 1a ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. – Prawo o obligacjach.
Przyjęcie możliwości osobistego działania obligatariuszy w postępowaniu skutkuje również
koniecznością wprowadzenia szczególnej regulacji dotyczącej głosowania nad układem. W związku
z tym projekt przewiduje, że w przypadku gdy obligatariusze głosują na zgromadzeniu wierzycieli
osobiście lub przez pełnomocnika, siłę głosów kuratora pomniejsza się o wartość wierzytelności
głosujących obligatariuszy, zaś liczbę przysługujących kuratorowi głosów – o liczbę głosujących
obligatariuszy.
Zmiany dotyczące upadłości emitenta obligacji mają analogiczny charakter.
IV.
Zmiany w innych ustawach
IV.1. W ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
Zmiany w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego z jednej
strony wynikają z konieczności dostosowania tych przepisów do regulacji w p.r. i p.u.n., z drugiej zaś
konieczne są z uwagi na praktyczne problemy i niejednolitą wykładnię przepisów dotyczących
wpływu ogłoszenia upadłości na procesy cywilne.

Proponowana treść art. 174 § 1 pkt 4 wynika z założenia, że w każdej sytuacji, gdy na mocy
przepisów p.r. lub p.u.n. dojdzie do odebrania zarządu jednej ze stron procesu, zasadne jest
zawieszenie z mocy prawa takiego postępowania, tak aby umożliwić ustanowionej przez sąd osobie

29) Dz. U. z 2013 r. poz. 246.
30) Dz. U. z 2001 r. Nr 121, poz. 1300, z późn. zm.
31) Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.
102

należyte reprezentowanie strony. W tym zakresie należało przede wszystkim uzupełnić katalog
o sytuacje dotychczas pominięte, tzn. o sytuacje, gdy wszczęto wtórne postępowania upadłościowe
albo ustanowiono zarządcę przymusowego w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości lub w
postępowaniu w przedmiocie otwarcia postępowania sanacyjnego. Dotychczasowe odebranie zarządu
w postępowaniu upadłościowym z możliwością zawarcia układu należało zastąpić sytuacją, gdy
ustanowiono zarządcę w postępowaniu restrukturyzacyjnym.

Dotychczasowe rozwiązania nie pozwalały racjonalnie ocenić, w jakich postępowaniach
odmowa wstąpienia do postępowania przez syndyka (zarządcę) może mieć miejsce, i z tego względu
błędnie wzywano syndyka do składania oświadczeń w każdej sprawie, czego konsekwencją było
często błędne podejmowanie postępowania z udziałem upadłego. Proponuje się maksymalnie prosty
model polegający na wykluczeniu możliwości złożenia oświadczenia o odmowie wstąpienia do
postępowania przez syndyka lub zarządcę. W efekcie osoby takie zawsze będą wstępowały do
postępowania po wezwaniu przez sąd (art. 174 § 3 k.p.c.). Zawieszone postępowanie będzie
podejmowane z chwilą ustalenia osoby pełniącej tę funkcję (art. 180 § 1 pkt 5 k.p.c.), z zastrzeżeniem
art. 145 ust. 1 p.u.n. Przy czym skutek podjęcia postępowania nastąpi dopiero z chwilą zawiadomienia
wskazanych osób (proponowany art. 180 § 11 k.p.c.). Przewidziany wyjątek w art. 145 ust. 1 p.u.n.
odnosi się do sytuacji, gdy postępowanie dotyczy wierzytelności podlegającej zgłoszeniu na listę.
W tym zakresie należało zachować dotychczasową regulację, jedynie eliminując niejasności
interpretacyjne. W efekcie każde postępowanie dotyczące masy upadłości, masy układowej czy
sanacyjnej, gdy został odebrany zarząd własny, powodować będzie zawieszenie do czasu wstąpienia
odpowiednio syndyka, zarządcy przymusowego lub zarządcy, z wyjątkiem sytuacji, gdy postępowanie
będzie dotyczyło wierzytelności podlegającej zgłoszeniu na listę wierzytelności w postępowaniu
upadłościowym, wówczas zawieszenie będzie trwało do momentu wyczerpania trybu tworzenia listy
i nieujęcia danej wierzytelności.

Zmiany w zakresie art. 1025 k.p.c. (dodanie § 5) oraz 1026 k.p.c. (dodanie § 11) wynikają
bezpośrednio ze zmian w zakresie postępowań restrukturyzacyjnych i upadłościowych prowadzonych
wobec deweloperów.

Należało przede wszystkim przesądzić, że roszczenia nabywcy wynikające z odstąpienia od
umowy deweloperskiej lub z jej przekształcenia w toku postępowania restrukturyzacyjnego lub
upadłościowego należy traktować jak roszczenia z umowy deweloperskiej, co skutkować będzie
zaspokojeniem według pierwszeństwa wynikającego z ujawnienia w księdze wieczystej
przysługującego nabywcy roszczenia z umowy deweloperskiej, także w przypadku, gdy wpis
o ujawnieniu tego roszczenia został wykreślony. Zmiana ta uzasadniona jest koniecznością ochrony
nabywcy lokalu, który skorzystał ze swojego uprawnienia do odstąpienia od umowy deweloperskiej,
na równi z nabywcą, który od umowy nie odstąpił.

Należało również, w celu stworzenia spójnego systemu zaspokajania praw lub roszczeń
ciążących na nieruchomości, wprowadzić przepis rozstrzygający sytuację ich kolizji
z wierzytelnościami zabezpieczonymi hipoteką. Proponowana regulacja opiera się na zasadzie
pierwszeństwa, co daje największą pewność prawną i najlepiej równoważy interesy wszystkich stron.
IV.2. W ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece
Zmiany w ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotec (dalej
„u.k.w.h.”) mają związek z dążeniem do właściwego i czytelnego uregulowania wszystkich kwestii
związanych z restrukturyzacją i upadłością prowadzoną wobec deweloperów.

32) Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361, z późn. zm.
103

Zachowanie realności zabezpieczenia roszczeń ujawnionych w księdze wieczystej wymaga
jasnego określenia, iż w razie podziału nieruchomości obciążonej hipoteką, hipoteka łączna nie
obciąża tych nieruchomości utworzonych przez podział, które wydzielone zostaną w wyniku
zadośćuczynienia roszczeniu ujawnionemu w księdze wieczystej przed powstaniem hipoteki (nowy
art. 76 ust. 5 u.k.w.h.). W ten sposób ujawnienie w księdze wieczystej roszczenia, w szczególności
o wyodrębnienie lokalu, uzyska rzeczywistą skuteczność względem wszystkich praw (w szczególności
hipoteki) ujawnionych później.
Zasadna jest obecna regulacja dopuszczająca żądanie wykreślenia roszczenia o przeniesienie
własności lub użytkowania wieczystego albo o ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego na
nieruchomości na jednostronne żądanie właściciela lub wieczystego użytkownika (art. 19 u.k.w.h.).
Wskazane jest jednak wyłączenie jej zastosowania w zakresie dotyczącym wpisu roszczeń z umowy
deweloperskiej w rozumieniu u.o.p.n (nowy art. 23 ust. 3 u.o.p.n., uzasadnienie w uwagach
dotyczących zmian w tej ustawie). Zakresem zastosowania przepisów o postępowaniu
restrukturyzacyjnym i upadłościowym wobec dewelopera będą jednak objęci także nabywcy, których
roszczenia odpowiadają swoją treścią roszczeniom z umów deweloperskich, ale nie podlegają
przepisom u.o.p.n. (art. 347 pkt 1 p.r., art. 425c pkt 1 p.u.n.). W odniesieniu do tych nabywców
przewidziane zostało, aby roczny termin, od którego można żądać wykreślenia roszczenia, był liczony
nie od chwili wpisania, ale od wymagalności roszczenia (zmiana art. 19 ust. 3 u.k.w.h.). Zmiana ta
daje uprawnionemu odpowiedni czas na podjęcie kroków w celu dochodzenia swojego prawa,
z uwzględnieniem harmonogramu przedsięwzięcia deweloperskiego i ewentualnych opóźnień w jego
realizacji.
IV.3. W ustawie z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie
Również zmiany w ustawie z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (dalej „pr.not.”)
wynikają bezpośrednio z konieczności właściwego i spójnego uregulowania kwestii związanych
z ochroną nabywców lokali w związku z zawarciem umowy deweloperskiej.
Przede wszystkim konieczne jest jednoznaczne określenie, że notariusz będzie miał obowiązek
zamieszczania w akcie notarialnym dotyczącym umowy deweloperskiej wniosku o dokonanie
odpowiedniego wpisu w księdze wieczystej roszczenia nabywcy. Podkreślić bowiem należy, że pełna
ochrona nabywców powstaje dopiero z momentem ujawnienia roszczeń w księdze wieczystej.
Nabywcy wielokrotnie nie zdają sobie sprawy z wagi uzyskania odpowiedniego wpisu w księdze
wieczystej. Dlatego, mając na uwadze ochronę słusznych interesów tych stron, zasadne jest nałożenie
na notariusza bezwzględnego obowiązku, o którym mowa w art. 92 § 7.
Konieczne jest także uregulowanie sytuacji, gdy w momencie zawierania umów
deweloperskich, własność nieruchomości, na której prowadzone albo planowane jest przedsięwzięcie
deweloperskie, nie przysługuje jeszcze deweloperowi. W takiej sytuacji notariusz powinien być
obowiązany do zamieszczenia w akcie notarialnym wniosku o wpis prawa nabywcy do księgi
wieczystej, jeżeli zgodę taką wyraził właściciel lub wieczysty użytkownik nieruchomości (nowy
§ 8 w art. 92 pr.not.). W następnej kolejności, jeżeli zgoda taka nie została udzielona przy zawieraniu
umowy, na podstawie której deweloper nabywa nieruchomość, notariusz powinien mieć obowiązek
zamieszczenia wniosku dewelopera o wpis praw nabywców z zawartych wcześniej umów
deweloperskich (nowy § 9 art. 92 pr.not.).

33) Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158, z późn. zm.
104

IV.4. W ustawie z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym
W ustawie z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (dalej „ustawa
o KRS”) należało dokonać zmian w zakresie niezbędnym do uwzględnienia zmian związanych
z wprowadzeniem postępowań restrukturyzacyjnych.
IV.5. W ustawie z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych

W ustawie z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (dalej „k.s.h.”)
proponuje się uchylenie art. 14 § 3 przewidującego, że wierzytelność wspólnika albo akcjonariusza
z tytułu pożyczki udzielonej spółce kapitałowej uważa się za jego wkład do spółki przypadku
ogłoszenia jej upadłości w terminie dwóch lat od dnia zawarcia umowy pożyczki, oraz jednoczesne
ustanowienie kategorii czwartej zaspokojenia (art. 342 ust. 1 p.u.n.).

Brak racjonalnych podstaw, aby skutek, o którym mowa w art. 14 § 3 k.s.h., realizował się
automatycznie na skutek ogłoszenia upadłości. Zauważyć należy, że w praktyce występują
postępowania upadłościowe, w których wierzyciele są zaspokojeni w całości. W takim przypadku
brakuje powodów wykluczających możliwość zwrotu pożyczki wspólnikowi. Nie negując ratio legis
obecnego rozwiązania, całkowicie wystarczające jest w miejsce art. 14 § 3 k.s.h. stworzenie
dodatkowej kategorii zaspokojenia umożliwiającej zaspokojenie wspólnika albo akcjonariusza po
wcześniejszym zaspokojeniu wszystkich innych wierzytelności.

Obecna treść art. 289 § 1 k.s.h. (w odniesieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością)
i art. 477 § 1 k.s.h. (w odniesieniu do spółki akcyjnej) w połączeniu z treścią art. 368 ust. 2 p.u.n.
wskazuje na skutek zakończenia postępowania (także gdy podstawą zakończenia było zaspokojenie
wszystkich wierzycieli) w postaci rozwiązania spółki i obowiązku syndyka złożenia wniosku
o wykreślenie z rejestru, mimo zaspokojenia wszystkich wierzycieli i pozostawania majątku
należącego do upadłego. W sytuacji takiej rozwiązanie spółki nie jest potrzebne, gdyż postępowanie
upadłościowe doprowadziło do usunięcia jej niewypłacalności. Pozostały majątek, w zależności od
decyzji udziałowców, może służyć kontynuacji działalności spółki albo zostać podzielony między
wspólników w ramach likwidacji zgodnie z przepisami k.s.h. Zasadna więc jest zmiana wyjątków
określonych w art. 289 § 2 i art. 477 § 2 k.s.h., w których nie dochodzi do rozwiązania spółki, mimo
ogłoszenia upadłości.

Zmiany dotyczące odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością (art. 299 k.s.h.) sprowadzają się do wyłączenia odpowiedzialności za niezłożenie
wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy,
albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa w całości na podstawie przepisów Kodeksu postępowania
cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia
egzekucji. Należało również ustawowo przesądzić o stosowaniu tego przepisu do likwidatorów spółki.
IV.6. W ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
Proponuje się w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
wprowadzenie opłaty pobieranej od sprzeciwu oraz od zażalenia na postanowienie sędziego-komisarza
wydane w wyniku rozpoznania sprzeciwu w wysokości piątej części opłaty stosunkowej.
Dotychczasowa opłata 200 zł nie znajduje uzasadnienia. Postępowania sprzeciwowe de facto dotyczą
rozstrzygania o wierzytelnościach rzędu kilkudziesięciu, a nawet kilkuset milionów złotych. Są to
postępowania skomplikowane i czasochłonne inicjowane przez podmioty przygotowane do

34) Dz. U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186, z późn. zm.
35) Dz. U. z 2000 r. Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.
36) Dz. U. z 2005 r. Nr 167, poz. 1398, z późn. zm.
105