Rządowy projekt ustawy o obligacjach

sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. Urz. UE
L 12 z 16.01.2001, str. 1, z późn. zm.), sądem właściwym do rozstrzygania spraw
wynikających z obligacji emitowanych przez podmioty mające siedzibę poza terytorium
Rzeczpospolitej Polskiej będzie sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście miasta
stołecznego Warszawy.
Art. 16
Regulacja zawarta w art. 16 projektu związana jest z wprowadzonym do projektu
rozwiązaniem systemowym, zgodnie z którym zezwolono emitentom na publikację
związanych z emisją obligacji dokumentów, informacji i komunikatów na ich witrynach
internetowych, wyłączając jednocześnie dotychczasowe obowiązki ogłaszania
w mediach papierowych, jak dzienniki ogólnopolskie i regionalne. W celu uniknięcia
w przyszłości ewentualnych sporów dotyczących zawartości dokumentów, informacji
i komunikatów
opublikowanych w formie elektronicznej, zdecydowano
o wprowadzeniu wymogu jednoczesnego ich przekazywania, w postaci drukowanej, do
podmiotu wskazanego w warunkach emisji.
Art. 17
W art. 17 projektu zebrane zostały postanowienia dotyczące obligacji imiennych,
zamieszczone w art. 5 ust. 1 pkt 5 i 6, art. 14 i art. 16 ust. 2 ustawy o obligacjach.
Należy podkreślić, iż podział obligacji na imienne i na okaziciela pozostaje aktualny
również w przypadku obligacji niemających postaci dokumentu. W związku z czym
wprowadzenie zakazu albo ograniczenia zbywania jest możliwe również w przypadku
obligacji niemających postaci dokumentu.
Art. 18
W art. 18 projektu powtórzone zostały regulacje dotyczące obligacji przyznających
prawo do udziału w zysku emitenta (obligacje partycypacyjne), zamieszczone w art. 19
ustawy o obligacjach. Przepisy zostały przeredagowane w celu zachowania spójności
z pozostałymi
regulacjami
rozdziału. Jednocześnie zostało doprecyzowane,
iż ograniczenie dotyczące rozporządzenia przez emitenta dotyczy tylko tej części zysku,
która stanowi udział obligatariuszy.

12
Art. 19
Przepis art. 19 projektu zawiera regulacje dotyczące obligacji uprawniających do
objęcia akcji w zamian za te obligacje (obligacje zamienne), znajdujące się w art. 20
ustawy o obligacjach.
Art. 20
Przepis art. 20 projektu zawiera regulacje dotyczące obligacji uprawniających do
subskrybowania akcji spółki z pierwszeństwem przed jej akcjonariuszami (obligacje
z prawem pierwszeństwa), znajdujące się w art. 22 ustawy o obligacjach.
Art. 21
W art. 21 projektowanej ustawy zamieszczone zostały regulacje wskazujące na
konieczność wyłączenia prawa poboru nowych akcji przysługującego akcjonariuszom,
w przypadku emisji obligacji zamiennych lub obligacji z prawem pierwszeństwa.
Obecnie regulacje te znajdują się w art. 23 ustawy o obligacjach.
Art. 22
Przepis art. 22 projektowanej ustawy wprowadza do polskiego prawa instytucję
obligacji podporządkowanych. Cechą charakterystyczną obligacji tego rodzaju jest
podporządkowanie wynikających z nich roszczeń – w przypadku upadłości lub
likwidacji emitenta wierzytelności wynikające z obligacji podporządkowanych są
zaspokajane po wszystkich innych wierzytelnościach wobec emitenta. Konstrukcja
obligacji podporządkowanych wyklucza istnienie jakichkolwiek ich zabezpieczeń.
W przeciwnym przypadku
podporządkowanie mogłoby dotyczyć jedynie
wyodrębnionej masy upadłości, wyznaczonej przez wartość zabezpieczenia. Warto
zauważyć, że podporządkowanie nie oznacza ograniczenia odpowiedzialności emitenta
– w sytuacji upadłości lub likwidacji emitenta dochodzenie roszczeń odbywa się na
zasadach ogólnych, ale z zachowaniem kolejności wskazanej w warunkach emisji.
W związku z powyższym krąg podmiotów legitymujących się zdolnością emisyjną
w zakresie obligacji podporządkowanych jest ograniczony do tych podmiotów,
w przypadku których dopuszczalne jest ogłoszenie upadłości lub otwarcie likwidacji.
Obligacje podporządkowane są instrumentami szeroko wykorzystywanymi na
rozwiniętych rynkach kapitałowych. Przykładowo, notowania podporządkowanych
13
instrumentów dłużnych są wykorzystywane jako miara ryzyka działalności operacyjnej
ich emitenta. Ze względu na ograniczone prawdopodobieństwo zaspokojenia
w przypadku upadłości emitenta, rynkowa wartość obligacji podporządkowanych jest
silnie, ale jednokierunkowo, wrażliwa na wszelkie zmiany ryzyka działalności
operacyjnej emitenta.
Art. 23
Przepis art. 23 projektowanej ustawy, wraz z art. 75, reguluje obligacje wieczyste –
nową instytucję polskiego prawa obligacji. Obligacje wieczyste to obligacje, dla
których nie określono daty wykupu, a świadczenie emitenta względem obligatariuszy
polega na zapłacie odsetek. Obligacje wieczyste nie podlegają wykupowi – emitent nie
zobowiązuje się do wykupu obligacji w jakimkolwiek terminie, lecz do wypłaty
obligatariuszom stałego dochodu przez czas nieograniczony. Prawo inkorporowane
w obligacji wieczystej stanowi znane polskiemu prawu prywatnemu zobowiązanie
bezterminowe o charakterze ciągłym, którego wygaśnięcia w razie zaistnienia zdarzenia
pewnego, co do zasady, nie przewiduje się. W związku z tym w odniesieniu do obligacji
wieczystych wyłączono stosowanie przepisu art. 3651 Kodeksu cywilnego.
Obligacje o nieokreślonym terminie wykupu są instrumentami szeroko
wykorzystywanymi na rozwiniętych rynkach finansowych. W warunkach polskich
obligacje wieczyste mogłyby stanowić interesujący instrument finansowy zarówno dla
emitentów, jak i inwestorów. Z punktu widzenia emitentów atrakcyjna może być
sposobność pozyskania długoterminowego kapitału o stabilnym charakterze, bez
niedogodności charakterystycznych dla kapitału udziałowego, jak uszczuplenie kontroli.
Natomiast dla inwestora obligacje wieczyste mogą stanowić interesującą lokatę
o wysokich płatnościach odsetkowych. W przypadku upadłości emitenta uprawnienia
obligatariuszy byłyby większe i pewniejsze niż w sytuacji partycypacji w kapitale
spółki. Dla inwestorów profesjonalnych obligacje wieczyste stanowią ważny instrument
ułatwiający konstrukcję portfeli inwestycyjnych.
Art. 24–27
Przepisy art. 24–27 projektu regulują instytucję obligacji przychodowych.
Obligacje przychodowe zostały wprowadzone do polskiego prawa na mocy ustawy
z dnia 29 czerwca 2000 r. o zmianie ustawy o obligacjach oraz niektórych innych ustaw
14
(Dz. U. Nr 60, poz. 702). Wyróżnienie obligacji przychodowych wynika z klasyfikacji
obligacji jako zobowiązań spłacanych z całości dochodów emitenta – zgodnie z regułą,
że za zobowiązania wynikające z obligacji emitent odpowiada całym swoim majątkiem
– albo z przychodów (majątku) uzyskiwanych z przedsięwzięcia finansowanego
środkami pochodzącymi z emisji obligacji. Celem emisji obligacji przychodowych jest
realizacja określonego przedsięwzięcia lub kilku przedsięwzięć, zwykle związanych
z rozwojem infrastruktury komunalnej.
Przepis art. 24 ust. 1 projektowanej ustawy zawiera regulację znajdującą się w art. 23a
ust. 1 ustawy o obligacjach, z tym że wyraźnie zostało wskazane, iż obligacje
przychodowe mogą przyznawać obligatariuszowi prawo do zaspokojenia swoich
roszczeń przed innymi wierzycielami emitenta nie tylko z całości albo z części majątku
przedsięwzięć, które zostały sfinansowane ze środków uzyskanych z emisji, ale również
z całości albo części majątku przedsięwzięć, które zostały przynajmniej w części
sfinansowane ze środków uzyskanych z emisji – analogicznie do unormowania
dotyczącego przychodów. Wprowadzona zmiana ma na celu rozstrzygnięcie
wątpliwości dotyczących sposobu traktowania majątku przedsięwzięć finansowanych
jedynie w części ze środków uzyskanych z emisji obligacji przychodowych.
Przesądzenie, że obligatariusz może korzystać z pierwszeństwa zaspokojenia swoich
roszczeń z przychodów lub majątku również tych przedsięwzięć, które tylko w części
zostały sfinansowane ze środków uzyskanych z emisji obligacji, zwiększy pewność
i bezpieczeństwo obrotu obligacjami przychodowymi.
Przepis art. 24 ust. 2 projektowanej ustawy zawiera regulację znajdującą się w art. 8
ust. 2 ustawy o obligacjach. Przepis ten modyfikuje zasadę nieograniczonej
odpowiedzialności emitenta obligacji. Zgodnie z art. 24 ust. 2 projektu emitent może
ograniczyć swoją odpowiedzialność za zobowiązania wynikające z obligacji
przychodowych do kwoty przychodów lub wartości majątku przedsięwzięcia, do
których obligatariuszowi służy uprawnienie. Art. 24 ust. 2 projektu stanowi
normatywną podstawę przeprowadzenia kwalifikacji obligacji przychodowych na
obligacje przychodowe, z tytułu których emitent ponosi odpowiedzialność ograniczoną,
oraz obligacje przychodowe, z tytułu których emitent odpowiada bez ograniczeń.
W przypadku obligacji z ograniczoną odpowiedzialnością emitenta, emitent ogranicza
swoją odpowiedzialność do kwoty przychodów lub wartości majątku przedsięwzięcia –
co oznacza, że w razie braku wystarczających środków z konkretnego przedsięwzięcia
15
uzyskanie przez obligatariusza świadczenia wynikającego z obligacji będzie w istocie
niemożliwe. Natomiast w przypadku obligacji przychodowych bez ograniczenia
odpowiedzialności emitent odpowiada całym swoim majątkiem.
Przepis art. 24 ust. 3 projektowanej ustawy jest nową regulacją. Jej celem jest
doprecyzowanie uprawnienia obligatariusza do pierwszeństwa w zaspokojeniu
roszczeń. Wierzytelności z tytułu obligacji przychodowych wchodzą w skład kategorii
wymienionej w art. 1025 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks
postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm.), zwanej dalej
„Kodeksem postępowania cywilnego”, w którym wymienione są także należności
zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym i zastawem skarbowym albo
korzystające z ustawowego pierwszeństwa oraz prawa, które ciążyły na nieruchomości
przed dokonaniem w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji lub przed
złożeniem do zbioru dokumentów wniosku o dokonanie takiego wpisu. W związku
z pojawiającymi się kontrowersjami, dotyczącymi realności przywileju egzekucyjnego
przysługującego uprawnionym z obligacji przychodowych w sytuacji występowania
roszczeń powstałych przed datą emisji obligacji, zaproponowano potwierdzenie, iż
prawo uprawnionego z obligacji przychodowych do zaspokojenia roszczeń
z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami emitenta z całości albo części majątku
przedsięwzięć, które zostały sfinansowane ze środków uzyskanych z emisji obligacji,
nie dotyczy praw związanych z zabezpieczeniami hipotecznymi lub zastawami,
o których mowa w art. 1025 § 1 pkt 5 Kodeksu postępowania cywilnego. O prawach
tych emitent obligacji przychodowych powinien poinformować potencjalnych
nabywców w warunkach emisji.
Przepis art. 25 ust. 1 projektowanej ustawy zawiera przeredagowaną regulację art. 23a
ust. 2 ustawy o obligacjach. Przepis ten ustala katalog podmiotów posiadających
zdolność emisyjną w zakresie obligacji przychodowych. Katalog ten jest zamknięty,
a wspólną cechą znajdujących się w nim podmiotów jest wykonywanie, w sposób
bezpośredni lub pośredni, zadań o charakterze użyteczności publicznej. W stosunku do
brzmienia art. 23a ust. 2 ustawy o obligacjach, art. 25 ust. 1 projektu zawiera
następujące zmiany:
1)
w pkt 1 – pominięte zostało miasto stołeczne Warszawa. Zmiana ta jest
konsekwencją obowiązywania ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta
16